İrini Dukena Ειρήνη Δούκαινα
Pala d'Oro isimli sunak örtüsünde bulunan muhtemel İrini Dukena'ya ait temsili resim, San Marco Bazilikası, Venedik, İtalya
Bizans İmparatoriçe eşi
Hüküm süresi	1081–1118
Önce gelen	Maria Bagrationi
Sonra gelen	İrini
Doğum	y. 1066 Konstantinopolis
Ölüm	19 Şubat 1138 (72 yaşında)
Eş(ler)i	I. Aleksios
Çocuk(lar)ı	Anna Komnini Maria Komnini II. İoannis Andronikos Komnenos İsakios Komnenos Eudokia Komnini Theodora Komnini Manuil Komnenos Zoi Komnini
Hanedan	Dukas Hanedanı
Babası	Andronikos Dukas
Annesi	Bulgaristanlı Maria

İrini Dukaina ya da Ducaena (Yunanca: Ειρήνη Δούκαινα, Eirēnē Doukaina) (yaklaşık 1066 – 19 Şubat 1123 ya da 1133) Bizans İmparatoru I. Aleksios'un karısı ve İmparator II. İoannis ve Anna Komnini'nin annesidir.

Aleksios ve İrini Veraseti[değiştir | kaynağı değiştir]

İrini 1066 yılında doğdu, Romen Diyojen dönemi generali Andronikos Dukas ve Bulgaristanlı Maria çiftinin çocuğu, Bulgaristanlı Ivan Vladislav'ın torunudur. Andronikos, X. Konstantinos'un yeğeni, VII. Mihail'in kuzenidir.

İrini, Aleksios ile 1078 yılında henüz 11 yaşındayken evlenmiştir. Bu nedenle Doukas ailesi tarafından 1081 yılında III. Nikiforos tahtan çekildikten sonra ortaya çıkan çekişmede desteklenmiştir. Aleksios'un annesi, Anna Dalassini, Doukas ailesinin ömür boyu düşmanı olarak oğlunun İrini'den boşanıp VII. Mihail ile III. Nikiforos'un her ikisinin karısı Maria Bagrationi ile evlenmesi için baskı yapmıştır. Gerçekten,İrini'nin taç giyme töreninden men edilmiştir, fakat Dukas ailesi Konstantinopolis Patrik'i Kudüslü I. Kosmas'ı ikna ederek, bir hafta sonra taç giymesini sağlamıştır. Anna Dalassini buna izin vermiş ancak Kosmas'ı istifaya zorlamıştır. Kosmas yerini Efstratius Garidas'a bırakmıştır.

Aleksios'un annesi Anna Dalassini imparatorluk sarayında yaşamaya devam etmiş ve 20 yıl sonra ölene kadar oğlunun işlerine karışmıştır. Alanialı Maria'da sarayda yaşamaya devam etmiştir, Aleksios ile gönül ilişkisi olduğuna dair dedikodular olmuştur. 1 Aralık 1083 tarihinde yani 2 yıl sonra doğmasına rağmen Anna Komnini, bunu şiddetle reddeder.

Aleksios'un ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

İrini sıklıkla, Nikiforos Bryennios ve Anna Komnini'yi, onun daha genç kardeşi İoannis'e rağmen velihat olarak önermiştir.

Nikitas Honiatis, sevgi dolu bir eşten ziyade sıklıkla dırdır eden şirret bir kadın tasvir eder. Honiatis'e göre, tüm etkisinin kızı Anna yönünde kullanmıştır, hatta İoannis'e iftira atmaya kadar işi vardırmıştır. Aleksios, tercihini oğlu üzerinden kararlı bir hanedan kurmak olarak kullanmıştır. İrini'ni diğer meselelerle meşgulmüş gibi görünüp ihmal etmiş sonunda onu bu tür işlerle uğraşmaması için eleştirmiştir.

İrini, Aleksios'u 1118 yılında ölüm döşeğinde beslerken, Nikiforos ve Anne'nin halefi olması konusunda konuşmaya devam etmiştir. Aleksios zaten taçı İoannis'e söz vermişti. İoannis, babasının mühür yüzüğünü aldığında, annesini ihanet ve hırsızlıkla suçlamıştır. Aleksios sonunda öldüğünde, derin bir üzüntü duymuş ve kocası daha önce ölmüş kızı Eudokia'nın matem elbiselerini giymiştir. Ancak kısa bir süre sonra İoannis'e karşı Anna için komploya başlamış ancak başarısız olmuştur. İrini ve Anna Kecharitomene manastırına sürgüne yollanmıştır. Bu sert bir sürgün değildi, İrini burada huzur içinde yaşamış, fakirlere ve eğitim alan yetim kızlara yiyecek dağıtmıştır. İrini damadı Nikiforos Bryennios'a tarih konusunda yazması konusunda teşvik etmiş, Ohrid'li Theophylact ve Mihail İtalikos gibi birçok önemli edebiyat şahsiyetleri ile ya yazışmış ya da koruyucusu olmuştur.

Çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]

İrini, ya 1123 ya da 1133 yılı fakat muhtemelen daha sonra bir yılın 19 Şubat günü ölmüştür. I. Aleksios'tan dokuz çocuğu olmuştur:

• Anna Komnini: Caesar Nikiforos Bryennios ile evli.
• Maria Komnini (Evlilikleri: (1) Gregorios Gavras; (2) Nikiforos Katakalon.)
• II. İoannis: İmparator.
• Andronikos Komnenos: sebastokratōr.
• İsakios Komnenos: sebastokratōr.
• Eudokia Komnini: Mihail İasites ile evli.
• Theodora Komnini: Evlilikleri (1) Konstantinos Kourtikes ve (2) Konstantinos Angelos, bu evliliği ile sonradan imparator olan II. İsaakios ve III. Aleksios'un büyükanneleri olmuştur.
• Manuil Komnenos.
• Zoi Komnini.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Anna Komnini, Aleksiad, trans. E.R.A. Sewter. Penguin Books, 1969.
• Nikitas Honiatis, O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniates, trans. Harry J. Magoulias. Wayne State University Press, 1984.
• Georgina Buckler, Anna Comnena: A Study. Oxford University Press, 1929.
• Thalia Goumia-Peterson, "Gender and Power: Passages to the Maternal in Anna Komnene's Alexiad ", in Anna Komnene and Her Times, ed. Thalia Goumia-Peterson. Garland Publishing, 2000.
• Warren Treadgold, A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press, 1997.