Aziz

Aziz, Aya (Roma Yunancası aslı ἅγιος ayos) veya kadın ise Azize, Arapça kökenli azîz sözcüğü ermiş anlamına gelir. Günlük kullanımda sevilen ve sayılan kimseleri tanımlamakta kullanılır.^[1] Sözcüğün dişi formlarından muazzez, Türkçede yaygın bir kadın ismidir.^[2]

Azizlik kavramı genel olarak Hristiyanlığın literatüründe yer alsa da kökleri tam olarak Yahudilik geleneğinde bulunmaktadır. Aynı biçimde kavram İslam, Hinduizm ve Budizm’de de yer alır.

Yahudilikte Azizlik kavramı[değiştir | kaynağı değiştir]

Anlayış olarak Yahudilik, Azizlik kavramını kullanırken bireylerden ziyade halkın köken olarak Yahudi ulusunu oluşturan insanları betimlemeyi tercih eder. Tüm Yahudi halkı Aziz olarak kabul edilir. Bunun yanı sıra Hasidisizm ve Kabalist hareketler dini önderlerini Aziz olarak kabul ettiler. Şefaat bulmak amacıyla mezarlarını ziyaret ettiler.

İslam'da Azizlik kavramı[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle Aziz olarak çevrilen, Arapça bir terim olan (Veli) Kuran’da hem Tanrı’ya hem de dindar kişiliği ile tanınan saygın kimselere, Tanrı dostlarına atıfta bulunmak için kullanılır.

Bununla birlikte popüler İslam, Veli kavramını Tanrısallığa olan özel yakınlığı, mümin ile mutlak güç ve Tanrı arasında aracılık eden Tanrı dostu olarak lanse etmeye başladı.

İslam'da bir Aziz, Tanrı tarafından, içten gelen bir sevinçle yaratılır. Azizler kim olduklarını bilirler ve hatta kendi Azizliklerini ilan edebilirler. Azizler güçlerine rağmen peygamberlerden daha düşük bir manevi dereceye sahiptir. Rol model olarak benimsenen ve saygı duyulan kutsal kişiler olarak, Aziz figürüne en iyi uyum sağlayan kişiler Sufi efendileridir. Yalnız bilinmeli ki tüm Azizler Sufi değildir. Bazı saygın ve dindar Müslümanlar, ölümünden sonra şefaatini ve “bereketini”(manevi güç) arayanlar tarafından saygı görürler.

Azizler Şii İslam'da daha önemli bir role sahiptir. Doğrudan Peygamberin soyundan geldiği ifade edilen imamlar Aziz mevkiinde kabul edilir. Peygamberden doğrudan soyunduğunu iddia eden imamlar azizdir. Bunun nedeni, Şii İslam'da Kuran'ın gerçek yorumunu sadece bu imamların bilmesidir.^[3]

Hristiyanlıkta Aziz kavramı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hristiyanlıktaki azizlik kavramının kaynakları Yeni Ahit'te bulunmaktadır.^[4] Pavlus kaleme aldığı mektuplarında, İbranilere mektupta ve Vahiy kitabı'nda, Azizlerin kilisenin üyelerini belirlediğini görüyoruz.^[5] Bireylerin “kutsal” kişiler olması, “Mesih'e sadık” olmalarına ve inananların kardeşlik duygusundan kaynaklanır (Markos 1:24; Yuhanna 6:69; Havarilerin İşleri Kitabı 3:14).^[6]

Hristiyanlıkta bir aziz[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunanca “Άγιος” (Agios) “Αγία” (Aya ya da Agia), erkekler için Aziz, kadınlar için Azize kullanılırken, Katolik, Ortodoks ve Anglikan Hristiyanlıkta iyilikleriyle tanınmış kutsal kişileri karşılayan terimlerdir. Bu unvan Hristiyan otoriteleri tarafından sonradan (genellikle kişi hayatta değilken) verilir.

Hristiyanlığın ilk yüzyılı boyunca Aziz terimi yalnızca iman şehitleri için kullanılmıştı (Yunanca tanık kavramı). Şehitlik, bugüne dek bizlere ulaşan ve resmi anlamda kanonize edilen bir durum olmaya devam ediyor. Havarilerin İşleri Kitabı'na göre Kilise tarafından kabul edilen ilk Aziz, İsa Mesih'e olan bağlılığı nedeniyle ölümü kabul eden, Yahudi iken din değiştiren ve diyakoz olan Aziz İstefan. Hapsedilen veya işkence gören tüm Hristiyanlar iman şehidi olarak ölmedi. Hayatta kaldıktan sonra toplumsal yaşamına dönen ve inancını açık bir biçimde ilan eden, Kilise hizmetinden sonra bulunan kişiler de doğal biçimde ölmelerine rağmen Aziz olarak kabul edildi.

Kanonize etmek (Aziz veya Azize olarak ilan edilmek) anlamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanonlaştırma kelimesi, bir Hristiyan'ın isminin Kilise Azizleri kanonu yani listesine alınmaya layık görüldüğü anlamına gelir. Kanonlaştırma kimseyi Aziz yapmaz. Kanonlaştırma, yaşamı boyunca bir kimsenin zaten bir Aziz olduğunu kabul eder. Kanonlaştırma bir insanı Aziz yapmaktan daha ziyade, alenen ve herkesin görebileceği şekilde, insanın halihazırda bir Aziz olduğu gerçeğini ortaya koyar - yani kutsal insan ve Tanrı, insanın varoluşunun her düzeyde öyle işbirliği yapmış ki, insan lütuf ile olmuştur. Tıpkı Tanrı'nın kendi doğası gereği Tanrı olması gibi.^[7]^[8]

Katolik Kilisesi'nin insanları kanunlaştırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Kilise tarihinin ilk bin yılı boyunca, Azizler herhangi bir resmi kanonlaştırma töreni olmaksızın kabul edildi. İnançlıların yerel cemaatleri, bazı tanınmış Hristiyanları ayin toplantılarında anmaya, onlardan dua ederek yardım istemeye, mezarlarını ziyaret etmeye başladılar. Yerel Episkoposlar kanonizasyon sorumlusuydu. Yaptıkları çok sayıda hizmetlerden birisi de litürjik takvimin oluşturulması oldu.

12. yüzyıldan itibaren, Azizlerin belirlenmesi Papaların görevi haline geldi. Papa, kişinin ölümünden sonra Aziz ilan edilmesi için üç şart belirledi:

- İnsanlar arasında kutsallığın yüksek saygınlığı

- Cesurca erdemler

- Mucizeler üretme konusundaki şöhreti, özellikle ölümünden sonra mabetlerde veya kalıntılar aracılığıyla.

Katolik Kilisesi'nde kanonlaştırma uzun bir sürece karşılık gelmekte olup, doğaüstü olarak ortaya çıkan bir kutsallığın (mucizeler) ve kendine özgü Hristiyan erdemlerin karşılığı olmalıdır.^[9]

Ortodoks Kilisesi'nin insanları kanonlaştırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortodoks Kiliseleri, evrensel bir takvime dahil edilmeleri gerekmeyen yerel Azizleri yüceltmek için daha basit, daha sade ve daha az resmi bir yönteme sahiptir. Kanonizasyon büyük ölçüde yerel uygulamalar, yerel kültler ve yerel gelenekler tarafından belirlenmiştir.

Ortodoks geleneğinde bir Aziz, kendisinde bir şekilde Tanrı imajını gösterir - bir ikon, orijinal bir yaratılış, İsa Mesih'te yeni bir varlık haline gelmiştir.

Hristiyan Azizler Listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

- Ocak ayında kutlandı

Kayseri'li Basil (2 Ocak -Batı Kilisesi-, 1 Ocak -Doğu Kilisesi)
Nazianzus’lu Gregorius (2 Ocak -Batı Kilisesi-, 25 ve 30 Ocak -Doğu Kilisesi)
Foligno'lu Angela (4 Ocak)
Nissalı Gregor (10 Ocak)
Timotheos (22 Ocak -Doğu Kilisesi-, 26 Ocak -Batı Kilisesi-)
Ankyralı Klementos (23 Ocak)
Altın Ağızlı Yuhanna (Chrysostom) (27 Ocak)
Thomas Aquinas (28 Ocak)
Giovanni Bosco (31 Ocak)

- Şubat ayında kutlandı

Veronica (4 şubat)
İskenderiye'li Cyril (9 Şubat)
Valentine (14 Şubat)
Bernadette (18 Şubat)
Petrus Damianus (21 Şubat)
Policarp (23 Şubat)

- Mart ayında kutlandı

Nyssa’lı Gregorius (9 Mart)
Yusuf (19 Mart - 1 Mayıs)

- Nisan ayında kutlandı

Sevilla'lı İsidor (4 Nisan)
Anselmus (21 Nisan)
Siena'lı Katerina (24 Nisan)
Markos - İncilci - (25 Nisan)

- Mayıs ayında kutlandı

İskenderiye'li Athanasios (2 Mayıs - Batı Kilisesi ; 18 Ocak - Doğu Kilisesi)
Avilalı Yuhanna (10 Mayıs)
Bede (25 Mayıs - Batı Kilisesi ; 27 Mayıs - Doğu Kilisesi)
Jeanne d'Arc (30 Mayıs)

- Haziran ayında kutlandı

Justinius (1 Haziran)
Bonifacius (5 Haziran)
Filipus - Havari - (6 Haziran)
Efrem (9 Haziran)
Barnabas (11 Haziran)
Padova'lı Antonio (13 Haziran)
Basil (14 Haziran)
Thomas More (22 Haziran)
Vaftizci Yahya (24 Haziran [doğum], 29 Haziran [ölüm])
Pavlus Havari (29 Haziran)
Petrus Havari (29 Haziran)

- Temmuz ayında kutlandı

İskenderiye'li Kiril (9 Temmuz - Batı Kilisesi; 27 Haziran - Doğu Kilisesi)
Benedikt (11 Temmuz - Batı Kilisesi; 14 Mart - Doğu Kilisesi)
Bonaventura (15 Temmuz)
Mecdelli Meryem (22 Temmuz)
Yakup - Büyük- (25 Temmuz)
Lyon'lu İrenaeus (28 Temmuz -Batı Kilisesi-, 23 Ağustos -Doğu Kilisesi-)
Petrus Chrysologus (30 Temmuz)
Loyola'lı İgnatius (31 Temmuz)

- Ağustos ayında kutlandı

Alfonso de liguori (1 Ağustos)
Pierre Favre (2 Ağustos)
Edith Stein (9 Ağustos)
Bernard (20 Ağustos)
Titus (23 Ağustos -Doğu Kilisesi-, 6 Şubat -Batı Kilisesi-)
Helena (imparatoriçe) (18 Ağustos - Batı Kilisesi; 21 Mayıs - Doğu Kilisesi)
Bartholomew - Havari - (24 Ağustos - Batı Kilisesi ; 11 Haziran - Doğu Kilisesi)
Augustinus (28 Ağustos - Batı Kilisesi ; 15 Haziran - Doğu Kilisesi)

- Eylül ayında kutlandı

Gregorius -Büyük- (3 Eylül)
Kalküta'lı Teresa (4 Eylül)
Cenova'lı Katerina (15 Eylül)
Bingen’li Hildegard (17 Eylül)
Roberto Bellarmino (17 Eylül)
Matta - Havari - (21 Eylül - Batı Kilisesi ; 16 Kasım -Doğu Kilisesi)
Vincent de Paul (27 Eylül)
Hieronymus (30 Eylül)

- Ekim ayında kutlandı

Lisieux'lü Teresa (3 Ekim)
Assisi’li Francesco (4 Ekim)
Bruno (6 Ekim)
Antakyalı Teofilos (13 Ekim)
Edward (13 Ekim)
Ávila’lı Teresa (15 Ekim)
Antakya'lı İgnatius (17 Ekim - Batı Kilisesi ; 20 Aralık - Doğu Kilisesi)
Luka - İncilci - (18 Ekim)
Ursula (21 Ekim)
Andreas - Havari - İskoçya ile Rusya’nın koruyucusu- (30 Kasım)

- Kasım ayında kutlandı

I. Leo (10 Kasım)
Albertus Magnus (15 Kasım)
Helftalı Gertrude (16 Kasım)
Hackeborn'lu Mechtilde (19 Kasım)
Anna Kolesárová (20 Kasım)
Alexander Nevsky (23 Kasım)
Roma'lı klemens (23 Kasım)

- Aralık ayında kutlandı

Francisco de Xavier (3 Aralık)
Barbara (4 Aralık - Batı Kilisesi ; 17 Aralık - Doğu Kilisesi)
İskenderiye'li Klement (5 Aralık)
Nicholas - çocukların, denizcilerin, Yunanistan’ın, Rusya’nın koruyucusu- (6 Aralık)
Milano'lu Ambrosius (7 Aralık)
Poitiers'li Hilaire (14 Aralık)
Thomas - Havari (21 Aralık)
Peter Canisius (21 Aralık)
Hattat Ahmet (24 Aralık)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "aziz." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 6 Eylül 2012
^ "muazzez." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 6 Eylül 2012
^ The Encyclopedia of Religion. Editor Mircea Eliade (İngilizce). Macmillan Publishing Company – NY. 1987. ss. 2-4 Cilt 13.
^ Dictionary of Christian Spirituality. Edited by Gordon S. Wakefield (İngilizce). SCM Press LTD. 1983. ss. 349-351.
^ Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınevi. Ankara, 2009. ISBN 978-605-5738-26-6 s.171, 783
^ Hristiyan Terimler Sözlüğü. Xavier Jacob. Sent Antuan Kilisesi - ISBN 975-9212-3-7. 2004. ss. 492-93.
^ Hristiyan Terimler Sözlüğü. Xavier Jacob. Sent Antuan kilisesi - ISBN 975-9212-3- 7. 2004. s. 101.
^ "Kanonize etmek". 17 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Making Saints. Kenneth L. Woodward (İngilizce). A touchstone book. 1990. ss. 52-86.

[TDK2-1] "aziz." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 6 Eylül 2012

[2] "muazzez." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 6 Eylül 2012

[3] The Encyclopedia of Religion. Editor Mircea Eliade (İngilizce). Macmillan Publishing Company – NY. 1987. ss. 2-4 Cilt 13.

[4] Dictionary of Christian Spirituality. Edited by Gordon S. Wakefield (İngilizce). SCM Press LTD. 1983. ss. 349-351.

[5] Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınevi. Ankara, 2009. ISBN 978-605-5738-26-6 s.171, 783

[6] Hristiyan Terimler Sözlüğü. Xavier Jacob. Sent Antuan Kilisesi - ISBN 975-9212-3-7. 2004. ss. 492-93.

[7] Hristiyan Terimler Sözlüğü. Xavier Jacob. Sent Antuan kilisesi - ISBN 975-9212-3- 7. 2004. s. 101.

[8] "Kanonize etmek". 17 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[9] Making Saints. Kenneth L. Woodward (İngilizce). A touchstone book. 1990. ss. 52-86.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Aziz nedir?, Aziz anlamı nedir?, Aziz ne demektir?