Bizans kültüründe politik nedenlerle sakat bırakma

Sakat bırakma, Bizans İmparatorluğu'ndaki suçlular için yaygın bir cezalandırma yöntemiydi, ancak imparatorluğun siyasi yaşamında da bir rol oynadı.^[1] Sakatlama cezalarının, aynı zamanda ikincil yararları da vardır. Rakibi kör etme sadece hareketliliğini sınırladığı gibi, aynı zamanda İmparatorluğun kontrol etmenin en önemli parçası olan bir savaşta orduya kumanda etmeyi imkânsız hale getirir. Hadım etmekte potansiyel rakipleri devre dışı bırakmak için kullanılan bir başka yöntemdir. Bizans İmparatorluğunda, bir erkeğin hadım edilmesi artık onun bir erkek olmadığı, yarı ölü, "yarı ölü bir hayat" anlamına gelirdi.^[2] Hadım etmek aynı zamanda, İmparator ya da tac için hakkı olan İmparator çocuklarını tehdit edecek bir varis doğumuna da engel olurdu. Diğer sakat bırakma çeşitleri, burnun kesilmesi (rinotomi) veya uzuvların kesilmesiydi.

Gerekçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasi rakiplerin imparator tarafından sakatlanması, tehdit olarak görülen bir kişinin ardıllarını etkisiz hale getirmenin etkili bir yolu olarak kabul edildi. Hadım edilmiş bir erkek, ne kadar güç kazandıklarına bakılmaksızın, hiçbir zaman tahta geçemeyecekleri için tehdit olarak görülmezdi ve çok sayıda hadım, Bizans saray ve idaresinde yüksek ve gizli makamlar emanet edilirdi. Bizans kültüründe, imparator, Tanrı'nın bir yansımasıydı. Tanrı, mükemmel olduğu için, imparatorunda kusursuz olması gerekmekteydi. Özellikle yüzde bir yara olmak üzere herhangi bir sakatlık, kişiyi tacı almaktan uzaklaştırırdı.^[3] Bunun tek istisnası II. Justinianos (ὁ Ῥινότμητος, "Kesik burunlu") idi, 695 de burnu kesilip tahttan indirildikten sonra, 705 yılında tekrar imparator olabilmiştir.^[4]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

İmparator Phocas bunu daha erken hükümdarlığında kullanmasına rağmen; bir ceza olarak kör bırakılmanın, politik rakipler için cezalandırma ve ihanet için kullanılması 705 yılıdır, Herakleios'tan itibaren yaygın bir uygulama haline gelmiştir.^[5] Hadım bırakmak ise çok sonraları ortaya çıkmış, özellikle 10 ve 11. yüzyıllarda çok kullanılmıştır. Bunun iyi örneği genç yaşta hadım edilen, İmparator I. Romanos'un gayrı meşru çocuğu Basileios Lekapenos'tur, kendisi daha sonra parakoimomenos olacak kadar bir güce sahip olmuş, arka arkaya gelen üç imparatorun etkili baş veziri olmuş ancak hiçbir zaman taca bir tehdit olarak görülmemiştir.^[6]^[7]

Vücut sakatlama vakaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurban	Tarih	Ceza	Detay	Kaynak
Aleksios Filanthropinos	1295	Kör edildi	Thrakesion Theması Valisi, III. Andronikos'a karşı ayaklandı, ancak sadık askerler tarafından yakalandı ve kör edilmiştir.	^[8]
Anastasios	743	Kör edildi	V. Konstantinos'a karşı Artabasdos'un gaspını desteklemişt, kör edilmiştir.	^[9]
Artabasdos	743	Kör edildi	İkonoklazm krizi sırasında Artabasdos ve oğulları Nikiforos ve Nikitas, V. Konstantinos'a karşı ayaklanmalarının başarısız olması nedeniyle kör edildiler.	^[10]
Sisinnios	743	Kör edildi	Thrakesion Theması Stratigos'u, V. Konstantinos'u Artabasdos'a karşı destekledi, ancak tahtı kendisi için ele geçirmek üzerine komplo kurduğu şüphesiyle V. Konstantinos'un zaferin ardından kör edildi.	^[11]^[12]
Antiochos, David, Theophylact of Iconium, Hristoforos, Konstantinos, kandidatos Teofilakt ve 11 diğer kişi	766	Kör edildi	Yüksek rütbeli vilayet valileri ve saray yetkilileri, V. Konstantinos'a karşı komplo düzenleyen on dokuz kişilik bir grubun üyeleri. Komplo ortaya çıktı ve üyeleri 25 Ağustos 766'da Hipodrom'da halka açık bir şekilde gezdirildiler. İki elebaşı, Konstantinos ve Strategios Podopagouros kardeşler idam edildi, geri kalanı kör ve sürgün edildi ve her yıl 100 kırbaç vurmak için imparatorluk ajanlar gönderildi.	^[13]
İoannis Athalarihos	637	Burnu ve elleri kesildi	Babası, Herakleios'u devirmeye çalıştıktan sonra sakat bırakıldı; aynı cezayı alan eş-komplocu Theodoros sürgüne gönderildi ve bir bacağı kesildi	^[14]
Bardanes Turkos	803/804	Kör edildi	I. Nikiforos'a karşı başarısız bir isyan başlattı ve teslim oldu. Muhtemelen Nikiforos'un emriyle bir manastırda hapsedilirken, kör edildi	^[15]
Bardas Fokas	1026	Kör edildi	VIII. Konstantinos'a karşı komplo ile suçlandı	^[16]
Konstantinos Diogenis	1095	Kör edildi	Sahte tahta talip olan, I. Aleksios'a karşı Trakya'nın bir Kuman işgaline öncülük etti	^[17]
Filippikos Bardanes, Theodoros Myakes, Georgios Bourafos	713	Kör edildi	Opsikion birliklerinin bir isyanı, 3 Haziran 713'te bir hamamda Filippikos'u kör edebildikleri şehre birkaç adam sokmayı başardılar. Onu bir hafta sonra patrikios Theodoros Myakes ve bir hafta sonra da Opsikion doux'u patrikios Georgios Bourafos izledi	^[18]
I. Kallinikos	705	Kör edildi	II. Justinianos'un devrilmesini destekledi ve 705'te II. Justinianos tekrar iktidara geldiğinde kör edildi	^[19]
VI. Konstantinos	797	Kör edildi	Annesi İrini'nin destekçileri tarafından kör edilen İmparator. VI. Konstantinos kısa bir süre sonra yaralarından dolayı öldü ve İrini'nin imparatorluk tacı giymesine neden oldu
Konstantinos, Basileios, Georgios ve Theodosios	820	Hadım edildi	820 yılının Noel günü tahttan indirilen V. Leon'un oğulları, II. Mihail tarafından hadım edildiler, Prote adasına sürgün edildiler ve ve bir manastıra keşiş olarak kapatıldılar	^[20]
Leo Fokas	919	Kör edildi	Romanos Lekapenos'un iktidarı almasına karşı ayaklandı, ancak yakalandı ve kör edildi	^[21]
Konstantinos Aspietis	1190/1	Kör edildi	Birliklerine gecikmiş maaş dağıttığı için II. İsaakios'a karşı bir isyan planladığından şüphelenilmiştir	^[22]
Leo Fokas, Nikiforos Fokas	971	Kör edildi	I. İoannis'e karşı bir isyan komplosu kurdu	^[23]
Nikiforos	792	Kör edildi	VI. Konstantinos'un amcası, Markellai Muharebesi sonrasında tagmata onu tahta çıkarmak için komplo kurduktan sonra kendisi kör edilirken dört erkek kardeşinin dili kesilmiştir	^[24]^[25]
Aleksios Mosele	792	Kör edildi	Armeniakon generali, İrini'nin imparatoriçe ve VI. Konstantinos ile ortak hükümdar olmasını reddettiği için kör edildi	^[24]
Konstantinos Diogenis	1028–1034^{[A 1]}	Kör edildi	Tanınmış general, III. Romanos'a karşı komplo kurduğu şüphesiyle kör edildi	^[26]
Nikiforos Briennios	1078	Kör edildi	Nikiforos, 1077 yılında VII. Mihail'e karşı ayaklandı ve isyanını III. Nikiforos'a karşı devam ettirdi. Aleksios Komnenos tarafından Kalavrye'de mağlup edilip, kör edildi	^[27]
Nikiforos Diogenis	1094	Kör edildi	Nikiforos, Romen Diyojen ile Eudokia Makrembolitissa'nın oğludur; ihanet ile suçlandıktan sonra İmparator I. Aleksios tarafından kör edildi	^[28]
Romen Diyojen	1072	Kör edildi	Andronikos Dukas, imparator olarak tahttan çekilmesi sağladıktan sonra Romen Diyojen'i kör etti	^[29]
Heraklonas	641	Burnu yarıldı	II. Konstans'ın destekçileri tarafından devrildi, kesildi ve sürgün edildi	^[30]
Theofilaktos, Stavrakios ve Nikitas (I. İgnatius ismiyle Konstantinopolis Patriği oldu)	813	Hadım edildi	I. Mihail'in oğulları, V. Leon tarafından I. Mihail'in tahttan indirilmesinden sonra hadım edilmişlerdir	^[31]
II. Justinianos	695	Burnu kesildi	Leontios'un destekçileri tarafından tahttan indirildi, burnu kesilip, sürgüne gönderildi	^[4]
Aleksios Komnenos	1182	Kör edildi, muhtemelen hadım edildi	II. Aleksios'un De facto naibi, gaspçı I. Andronikos tarafından tahttan indirildi.
IV. İoannis	1261	Kör edildi	Yedi yaşında imparator oldu, on bir yaşındayken tahttan indirilip ve kör edildi	^[32]
Basileios Lekapenos	920–944^{[A 2]}	Hadım edildi	Bir bebek olarak İmparator I. Romanos'un gayri meşru bir oğlu olarak doğduğunda hadım edildi	^[6]
Martina	641	Dili kesildi	II. Konstans'ın destekçileri tarafından devrildi, sakat bırakıldı ve sürgüne gönderildi	^[30]
Ermeni Symbatios	866/867	Bir gözü çıkarıldı, sağ kolu kesildi	III. Mihail, Makedonyalı Basileios'u ortak imparatorluğa yükselttiğinde, Georgios Peganis ile beraber isyan etti	^[33]
Georgios Peganis	866/867	Kör edildi, burnu kesildi	III. Mihail, Makedonyalı Basileios'u ortak imparatorluğa yükselttiğinde, Ermeni Symbatios ile beraber isyan etti	^[34]
İoannis Orfanotrofos'un ailesi	1041	Hadım edildi	V. Mihail, İoannis Orfanotrofos'un ailesinin tüm üyelerini hadım etti	^[2]
İoannis Orfanotrofos	1043	Kör edildi	Bir tehdit olarak görüldü, bu yüzden Konstantinopolis patriği Mihail Kirularios tarafından kör edildi	^[26]
Presyan	1029	Kör edildi	III. Romanos'a karşı ihanet ile suçlandıktan sonra kör edildi	^[26]
Theodorus	637	Burnu, elleri ve bir ayağı kesildi	Mutilated for being a co-planner in Athalarichos's attempt to overthrow Heraclius	^[14]
II. İsaakios	1195	Kör edildi	Kardeşi III. Aleksios tarafından tahttan indirilip, kör edildi	^[35]
Leontios	698	Kör edildi	III. Tiberios tarafından tahttan indirildi ve kör edildi, sonra 705 yılında II. Justinianos tarafından öldürtüldü

Not[değiştir | kaynağı değiştir]

^ İmparator III. Romanos'un (h. 1028-1034) hükümdarlığında bir zaman gözlerini kaybetmiştir
^ I. Romanos'un (h. 920-944) hükümdarlığında bir zaman bebek yaşta Basileios Lekapenos hadım edilmiştir. Ancak doğum tarihi ve hadım edilme tarihi bilinmemektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ Rautman 2006, s. 30
^ ^a ^b Ringrose 2003, s. 62
^ Longworth 1997, s. 321
^ ^a ^b Ostrogorski 1957, s. 124
^ Kajdan 1991, s. 297
^ ^a ^b Norwich 1993, s. 167
^ Talbot & Sullivan 2005, s. 143
^ Nicol 1993, s. 124
^ Milman 1867, s. 370
^ Garland 2006, s. 9
^ Rochow 1994, s. 30
^ Mango & Scott 1997, s. 581
^ Mango & Scott 1997, s. 605
^ ^a ^b Nicephorus 1990, p.73.
^ Kountoura-Galaki 1983, ss. 213–214
^ Kajdan 1991, s. 1666
^ Skoulatos 1980, ss. 75–77
^ Mango & Scott 1997, s. 533
^ Kiminas 2009, s. 44
^ Treadgold 1988, s. 224
^ Treadgold 1997, ss. 474–476
^ Savvides 1991, s. 77
^ Kajdan 1991, s. 1667; Treadgold 1997, ss. 507–508
^ ^a ^b Garland 1999, s. 83
^ Mango & Scott 1997, s. 643
^ ^a ^b ^c Garland 1999, s. 162
^ Kajdan 1991, ss. 330–331; Skoulatos 1980, ss. 222–223
^ Holmes 2005, s. 222
^ Norwich 1993, s. 357
^ ^a ^b Theophanes 1982, p.41.
^ Treadgold 1988, ss. 188–189
^ Hackel 2001, s. 71
^ PmbZ, Symbatios (#7169).
^ PmbZ, Georgios Peganes (#2263).
^ Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Isaac II. (Angelus)". Encyclopædia Britannica. 14 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 858.

Genel

Garland, Lynda (1999), Byzantine empresses: women and power in Byzantium, AD 527-1204 (İngilizce) (1999 bas.), Routledge, ISBN 0-415-14688-7 - Total pages: 343
Garland, Lynda (2006), Byzantine women: varieties of experience 800-1200 (İngilizce) (2006 bas.), Ashgate Publishing, ISBN 0-7546-5737-X - Total pages: 226
Hackel, Sergei (2001), The Byzantine saint (İngilizce) (2001 bas.), St Vladimir's Seminary Press, ISBN 0-88141-202-3 - Total pages: 245
Holmes, Catherine (2005), Basil II and the governance of Empire (976-1025) (İngilizce) (2005 bas.), Oxford University Press, ISBN 0-19-927968-3 - Total pages: 625
Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. - Total pages: 728
Kiminas, Demetrius (2009), The Ecumenical Patriarchate: A History of Its Metropolitans With Annotated (İngilizce) (2009 bas.), Wildside Press LLC, ISBN 978-1-4344-5876-6 - Total pages: 256
Kountoura-Galaki, Eleonora (1983), "Ἡ ἐπανάσταση τοῦ Βαρδάνη Τούρκου" [The revolt of Bardanes Tourkos], Byzantine Symmeikta (Yunanca), 5 (5), ss. 203-215, doi:10.12681/byzsym.685, ISSN 1105-1639, 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Mart 2011
Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (Almanca). Berlin ve Boston: De Gruyter.
Longworth, Philip (1997), The making of Eastern Europe: from prehistory to postcommunism (İngilizce) (1997 bas.), Palgrave Macmillan, ISBN 0-312-17445-4 - Total pages: 352
Mango, Cyril; Scott, Roger (1997). The Chronicle of Theophanes Confessor. Byzantine and Near Eastern History, AD 284–813 (İngilizce). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 0-19-822568-7.
Milman, Henry Hart (1867), History of Latin Christianity: including that of the popes to the pontificate of Nicolas V. (İngilizce) (1867 bas.), J. Murray - Total pages: 443
Nicephorus (1990), Short history Volume 13 of Corpus Fontium Historiae Byzantinae Volume 10 of Dumbarton Oaks texts (İngilizce), Cyril Mango tarafından çevrildi (1990 bas.), Dumbarton Oaks, ISBN 0-88402-184-X - Total pages: 247
Ostrogorskiy, Georgiy Aleksandroviç (1957), History of the Byzantine State (İngilizce) (1957 bas.), Rutgers University Press, ISBN 0-8135-1198-4 - Total pages: 548
Nicol, Donald M. (1993). The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453 (İngilizce) (İkinci bas.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43991-6.
Norwich, John Julius (1993), Byzantium: the apogee (İngilizce) (1993 bas.), Penguin, ISBN 0-14-011448-3 - Total pages: 389
Rautman, Marcus Louis (2006), Daily life in the Byzantine Empire (İngilizce) (2006 bas.), Greenwood Publishing Group, ISBN 0-313-32437-9 - Total pages: 342
Ringrose, Kathryn M. (2003), The perfect servant: eunuchs and the social construction of gender in Byzantium (İngilizce) (2003 bas.), University of Chicago Press, ISBN 0-226-72015-2 - Total pages: 295
Rochow, Ilse (1994), Kaiser Konstantin V. (741–775). Materialien zu seinem Leben und Nachleben (Almanca), Frankfurt am Main: Peter Lang, ISBN 3-631-47138-6
Savvides, Alexis G. K. (1991). "Notes on the Armeno-Byzantine family of Aspietes, late 11th-early 13th centuries". Byzantinoslavica (İngilizce). Cilt 52. Prag. ss. 70-79.
Skoulatos, Basile (1980). Les personnages byzantins de l'Alexiade: Analyse prosopographique et synthèse [Aleksiad'ın Bizans Kişilikleri: Prosopografik Analiz ve Sentez] (Fransızca). Louvain-la-Neuve and Louvain: Bureau du Recueil Collège Érasme and Éditions Nauwelaerts. OCLC 8468871.
Talbot, Alice-Mary; Sullivan, Denis F (2005), The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Expansion in the Tenth Century (İngilizce) (2005 bas.), Dumbarton Oaks, ISBN 0-88402-324-9 - Total pages: 264
Treadgold, Warren (1988). The Byzantine Revival, 780-842 (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-1462-4.
Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
Theophanes (Eylül 1982), The chronicle of Theophanes: an English translation of anni mundi 6095-6305 (A.D. 602-813) (İngilizce), Harry Turtledove tarafından çevrildi (1982 bas.), University of Pennsylvania Press, ISBN 0-8122-1128-6 - Total pages: 201
Magoulias, Harry J., (Ed.) (1984), O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates (İngilizce) (1984 bas.), Wayne State University Press, ISBN 0-8143-1764-2 - Total pages: 441

[26] İmparator III. Romanos'un (h. 1028-1034) hükümdarlığında bir zaman gözlerini kaybetmiştir

[34] I. Romanos'un (h. 920-944) hükümdarlığında bir zaman bebek yaşta Basileios Lekapenos hadım edilmiştir. Ancak doğum tarihi ve hadım edilme tarihi bilinmemektedir.

[Rautman_p._30-1] Rautman 2006, s. 30

[Ringrose_p._62-2] Ringrose 2003, s. 62

[Longworth_p._321-3] Longworth 1997, s. 321

[Ostrogorski_p._124-4] Ostrogorski 1957, s. 124

[Kajdan_p._297-5] Kajdan 1991, s. 297

[Norwich_p._167-6] Norwich 1993, s. 167

[Talbot-Sullivan_p._143-7] Talbot & Sullivan 2005, s. 143

[8] Nicol 1993, s. 124

[Milman_p._370-9] Milman 1867, s. 370

[Garland_p._9-10] Garland 2006, s. 9

[11] Rochow 1994, s. 30

[12] Mango & Scott 1997, s. 581

[13] Mango & Scott 1997, s. 605

[Nicephorus_p._73-14] Nicephorus 1990, p.73.

[15] Kountoura-Galaki 1983, ss. 213–214

[16] Kajdan 1991, s. 1666

[17] Skoulatos 1980, ss. 75–77

[18] Mango & Scott 1997, s. 533

[Kiminas_p._44-19] Kiminas 2009, s. 44

[20] Treadgold 1988, s. 224

[21] Treadgold 1997, ss. 474–476

[22] Savvides 1991, s. 77

[23] Kajdan 1991, s. 1667; Treadgold 1997, ss. 507–508

[Garland_p._83-24] Garland 1999, s. 83

[25] Mango & Scott 1997, s. 643

[Garland_p._162-27] Garland 1999, s. 162

[28] Kajdan 1991, ss. 330–331; Skoulatos 1980, ss. 222–223

[Holmes_p._222-29] Holmes 2005, s. 222

[Norwich_p._357-30] Norwich 1993, s. 357

[Theophanes_p._41-31] Theophanes 1982, p.41.

[32] Treadgold 1988, ss. 188–189

[Hackel_p._71-33] Hackel 2001, s. 71

[FOOTNOTEPmbZ[httpswwwdegruytercomviewPMBZPMBZ18395_Symbatios_(#7169)]-35] PmbZ, Symbatios (#7169).

[FOOTNOTEPmbZ[httpswwwdegruytercomviewPMBZPMBZ13377_Georgios_Peganes_(#2263)]-36] PmbZ, Georgios Peganes (#2263).

[37] Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Isaac II. (Angelus)". Encyclopædia Britannica. 14 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 858.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[A 1]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[A 2]

[33]

[34]

[35]

Bizans kültüründe politik nedenlerle sakat bırakma nedir?, Bizans kültüründe politik nedenlerle sakat bırakma anlamı nedir?, Bizans kültüründe politik nedenlerle sakat bırakma ne demektir?