Wojciech Witold Jaruzelski

Wojciech Witold Jaruzelski
Wojciech Witold Jaruzelski
1. Polonya cumhurbaşkanı
	Görev süresi; 19 Temmuz 1989 - 21 Aralık 1990
Başbakan	Mieczysław Rakowski; Czesław Kiszczak; Tadeusz Mazowiecki
Yerine geldiği	Kendisi ; Devlet Konseyi Başkanı olarak
Yerine gelen	Lech Wałęsa
6. Polonya Devlet Konseyi Başkanı
	Görev süresi; 6 Kasım 1985 - 19 Temmuz 1989
Yerine geldiği	Henryk Jabłoński
Yerine gelen	Kendisi ; Cumhurbaşkanı olarak
Polonya Başbakanı
	Görev süresi; 11 Şubat 1981 - 6 Kasım 1985
Başkan	Henryk Jabłoński (Devlet Konseyi Başkanı)
Başbakan	Zbigniew Messner; Mieczysław Rakowski
Yerine geldiği	Józef Pińkowski
Yerine gelen	Zbigniew Messner
6. PUWP Birinci Sekreteri
	Görev süresi; 18 Ekim 1981 - 29 Temmuz 1989
Yerine geldiği	Stanisław Kania
Yerine gelen	Mieczysław Rakowski
Kişisel bilgiler
Doğum	6 Temmuz 1923; Kurów, İkinci Polonya Cumhuriyeti
Ölüm	25 Mayıs 2014 (90 yaşında); Varşova, Polonya
Partisi	Demokratik Sol İttifak (c. 1999-)
Diğer siyasi; bağlantıları	Polonya İşçi Partisi (1944-1948); Polonya Birleşik İşçi Partisi (1948-1990)
Evlilik(ler)	Barbara Jaruzelska
Çocuk(lar)	Monica
Mesleği	Asker
Dini	Yok (Ateizm)
Ödülleri	Virtuti Militari, Polonia Restituta, Valor Haçı
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Polonya
Branşı	Polonya Halk Ordusu
Hizmet yılları	1943-1989
Rütbesi	Orgeneral
Çatışma/savaşları	II. Dünya Savaşı; Berlin Muharebesi

Wojciech Witold Jaruzelski (6 Temmuz 1923 - 25 Mayıs 2014), 1981-1989 arasında devlet başkanı, 1989-1990'da cumhurbaşkanı olan Polonyalı komünist asker, devlet adamı.

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Varşova'nın banliyölerinden Bielany'deki bir yüksekokulda öğrenim gördü. II. Dünya Savaşı başlayınca ailesiyle birlikte Kızıl Ordu'nun işgal ettiği bölgede kaldı. Tutsak olarak götürüldüğü Kazakistan'daki Karaganda kömür madenlerinde çalıştı. 1943'te SSCB'de oluşturulan Polonya ordusuna katıldı; daha sonra da Almanya'ya karşı yürütülen savaşta görev aldı.

Savaştan sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaştan sonra Polonya Yüksek Piyade Okulu'nu, sonra da Genelkurmay akademisini parlak derecelerle bitiridi. 1947'de Polonya Birleşik İşçi Partisi'ne (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - PZPR) üye oldu. Ordu ve parti içinde sürekli yükseldi; silahlı kuvvetler merkezi siyasal kurul başkanlığı (1960-1965), savunma bakanı yardımcılığı (1962-1968) ve genelkurmay başkanlığı (1965-1968) yaptı. Mart 1968'de savunma bakanlığına atandı. 1964'te PZPR'nin Merkez Komitesi, 1971'de ise Politbüro üyesi oldu; bu görevlere 1975 ve 1981'de yeniden seçildi.

Solidarność'a karşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu dönemde Solidarność olarak da bilinen Dayanışma Sendikasınin gittikçe artan baskısı karşısında parti içinde beliren derin görüş ayrılıkları nedeniyle Merkez Komitesi, partinin parçalanmasını önleyecek ve partiyi içine düştüğü güç durumdan çıkararak eski konumuna kavuşturabilecek tek Politbüro üyesi olarak Jaruzelski'yi göreve getirdi. Böylece Jaruzelski 11 Şubat 1981'de başbakan, 18 Ekim 1981'de de partinin birinci sekreteri seçildi. Savunma bakanlığı görevini de sürdüren Jaruzelski, Dayanışma hareketini bastırmak ve istikrarı sağlamak amacıyla^[1] 13 Aralık 1981'de sıkıyönetim ilan etti. Dayanışma önderleriyle siyasi muhalifleri kitle halinde tutuklattı. Temmuz] 1983'te sıkıyönetimi kaldırdıysa da, Polonya hükûmeti ve parti içindeki güçlü konumunu sürdürdü. 1985'te başbakanlık görevini bırakarak Devlet Konseyi başkanlığını üstlendi.

Çöküş[değiştir | kaynağı değiştir]

Jaruzelski, durgunluk içindeki Polonya ekonomisini canlandırmakta siyasal muhalefeti bastırmaktaki kadar başarılı olamadı. 1988'de tutum değiştirdi ve yasadışı ilan edilmiş Dayanışma ile hükûmet arasında görüşmelerin başlatılmasını onayladı. Bu görüşmeler Nisan 1989'da, Polonya'nun siyasal sisteminde kapsamlı reformlar yapılmasını, Dayanışma'nın yasallaşmasını, yeniden düzenlenen parlamento için serbest seçimlere gidilmesi ve o güne değin törensel bir konumu olan cumhurbaşkanlığının güçlü yürütme yetkileriyle donatılmasını öngören bir anlaşmayla sonuçlandı. Jaruzelski Temmuz 1989'da parlamento tarafından cumhurbaşkanı seçildi ve PZPR'deki bütün üst düzey görevlerinden çekildi. Aralık 1990'da Lech Walesa'nın cumhurbaşkanı seçilmesiyle, Jaruzelski komünistlerin elindeki son iktidar mevkiini de muhalefete bırakmış oldu. 1991'de ordu hizmetinden de emekliye ayrıldı. 25 Mayıs 2014 tarihinde, 90 yaşında uzun zamandır savaştığı hastalığa yenik düşerek hayata veda etti.^[2]^[3]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Jaruzelski yıllar sonra verdiği röportajda ülkesini Sovyet işgalinden kurtarmak için sıkıyönetim ilan ettiğini söylemektedir. Konu derinlemesine incelendiğinde çok yönlü bir karmaşık yapı karşıya çıkmaktadır. Buna göre Sovyetler Birliği Polonya'nın Solidarność iktidarına geçmesini kabul edemez olsa da özellikle Sovyet-Afgan Savaşının artan kayıpları ve ekonomik sıkıntılar yüzünden çok kapsamlı bir işgal anlamına gelecek olan Polonya'nın işgalini göze alacak durumda değildir. Bu duruma rağmen Varşova Paktı ülkeleri Polonya sınırında askeri tatbikatlar yapmış ve Jaruzelski'yi sıkıyönetim ilan etmesi için zorlamaya çalışmıştır. Jaruzelski ise olası bir sıkıyönetim ilanında Polonya ordusunun kendisine bağlılığını güvenceye almak istemiş ve buna yönelik hazırlıklar yapmıştır. Jaruzelski, iktidarına yönelik en büyük tehdit olan Solidarność'u ancak bir sıkıyönetim ile etkisiz hale getirebileceğini bilerek gergin ortamı kullanmıştır. Ancak tarihçiler arasında konuyla ilgili hala bir fikir birliği sağlanamamıştır. Rosenberg, Tina, The Haunted Land, Vintage Books, 1995 s.216
^ Poland's last Communist leader Wojciech Jaruzelski dies. 25 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 25 May ıs2014, BBC News.(İngilizce)
^ Poland's Gen. Wojciech Jaruzelski dies at 90. 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Warsaw, Poland (AP), 25 Mayıs 2014. (İngilizce)

Siyasi görevi
Önce gelen: Józef Pińkowski	Polonya Başbakanı 1981-1985	Sonra gelen: Zbigniew Messner
Önce gelen: Henryk Jabłoński	Polonya Devlet Konseyi Başkanı 1981-1989	Sonra gelen: Kendisi Polonya Cumhurbaşkanı olarak
Önce gelen: Önce gelen yoktur.	Polonya Cumhurbaşkanı 1989-1990	Sonra gelen: Lech Wałęsa
Parti siyasi görevi
Önce gelen: Stanisław Kania	Polonya Birleşik İşçi Partisi Birinci Sekreteri 1981-1989	Sonra gelen: Mieczysław Rakowski

[1] Jaruzelski yıllar sonra verdiği röportajda ülkesini Sovyet işgalinden kurtarmak için sıkıyönetim ilan ettiğini söylemektedir. Konu derinlemesine incelendiğinde çok yönlü bir karmaşık yapı karşıya çıkmaktadır. Buna göre Sovyetler Birliği Polonya'nın Solidarność iktidarına geçmesini kabul edemez olsa da özellikle Sovyet-Afgan Savaşının artan kayıpları ve ekonomik sıkıntılar yüzünden çok kapsamlı bir işgal anlamına gelecek olan Polonya'nın işgalini göze alacak durumda değildir. Bu duruma rağmen Varşova Paktı ülkeleri Polonya sınırında askeri tatbikatlar yapmış ve Jaruzelski'yi sıkıyönetim ilan etmesi için zorlamaya çalışmıştır. Jaruzelski ise olası bir sıkıyönetim ilanında Polonya ordusunun kendisine bağlılığını güvenceye almak istemiş ve buna yönelik hazırlıklar yapmıştır. Jaruzelski, iktidarına yönelik en büyük tehdit olan Solidarność'u ancak bir sıkıyönetim ile etkisiz hale getirebileceğini bilerek gergin ortamı kullanmıştır. Ancak tarihçiler arasında konuyla ilgili hala bir fikir birliği sağlanamamıştır. Rosenberg, Tina, The Haunted Land, Vintage Books, 1995 s.216

[2] Poland's last Communist leader Wojciech Jaruzelski dies. 25 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 25 May ıs2014, BBC News.(İngilizce)

[3] Poland's Gen. Wojciech Jaruzelski dies at 90. 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Warsaw, Poland (AP), 25 Mayıs 2014. (İngilizce)

[1]

[2]

[3]

g t d Polonya devlet başkanları
Polonya Cumhuriyeti (1918-1939)	Józef Piłsudski Gabriel Narutowicz Stanisław Wojciechowski Ignacy Mościcki
Polonya sürgün hükümeti (1939-1990)	Władysław Raczkiewicz August Zaleski Stanisław Ostrowski Edward Raczyński Kazimierz Sabbat Ryszard Kaczorowski
Polonya Halk Cumhuriyeti (1944-1990)	Bolesław Bierut Aleksander Zawadzki Edward Ochab Marian Spychalski Józef Cyrankiewicz Henryk Jabłoński Wojciech Witold Jaruzelski
Polonya Cumhuriyeti (1990-)	Wojciech Witold Jaruzelski Lech Wałęsa Aleksander Kwaśniewski Lech Kaczyński Bronisław Komorowski (geçici) Bogdan Borusewicz (geçici) Grzegorz Schetyna (geçici) Bronisław Komorowski Andrzej Duda

g t d Polonya başbakanları
Polonya Krallığı (1916-1918)	Kucharzewski Ponikowski Kanty Steczkowski Świeżyński Wróblewski
Polonya Cumhuriyeti (1918-1939)	Daszyński Moraczewski Paderewski Skulski Grabski Witos Ponikowski Śliwiński Nowak Sikorski Witos Grabski Skrzyński Witos Bartel Piłsudski Bartel Świtalski Bartel Sławek Piłsudski Sławek Prystor Jędrzejewicz Kozłowski Sławek Zyndram-Kościałkowski Składkowski
Sürgündeki Polonya hükümeti (1939-1990)	Sikorski Mikołajczyk Arciszewski Bór-Komorowski Tomaszewski Odzierzyński Hryniewski Mackiewicz Hanke Pająk Zawisza Muchniewski Urbański Sabbat Szczepanik
Polonya Halk Cumhuriyeti (1944-1989)	Osóbka-Morawski Cyrankiewicz Bierut Cyrankiewicz Jaroszewicz Babiuch Pińkowski Jaruzelski Messner Rakowski Kiszczak Mazowiecki
Polonya Cumhuriyeti (1989-)	Mazowiecki Bielecki Olszewski Pawlak Suchocka Pawlak Oleksy Cimoszewicz Buzek Miller Belka Marcinkiewicz Kaczyński Tusk Kopacz Szydło Morawiecki Tusk

Wojciech Witold Jaruzelski nedir?, Wojciech Witold Jaruzelski anlamı nedir?, Wojciech Witold Jaruzelski ne demektir?