Rıza Nur Kimdir?
Rıza Nur Kimdir?
Rıza Nur Kimdir?
Rıza Nur Nereli
Biyografi Paralel Yaşamlar'ın 1727 tarihli üçüncü edisyonu Kim Kimdir? Biyografi Biyografi ya da yaşam öyküsü, bir kişinin yaşamını ayrıntılı bir biçimde açıklayan bir edebiyat türüdür. Kişi kendi hayatını anlatıyorsa buna otobiyografi, şairlerin yaşam hikayesi anlatılıyorsa da buna tezkire denir. Biyografiler eğitim, iş, ilişkiler ve ölüm gibi temel olaylardan daha fazlasını içerir. Bir biyografi, bir konunun yaşam öyküsünü sunar, deneyimle ilgili samimi ayrıntılar da dahil olmak üzere yaşamlarının çeşitli yönlerini vurgular ve öznenin kişiliğinin bir analizini içerir.
Kim Kimdir? Biyografi
Biyografik eserler genellikle kurgusal değildir, ancak kurgu bir kişinin hayatını betimlemek için de kullanılabilir. Kim Kimdir? Biyografi Biyografik kapsamın derinlemesine bir biçimine eski yazı denir. Edebiyattan filme kadar çeşitli mecralarda yapılan çalışmalar biyografi olarak bilinen edebiyat türünü oluşturur.
Rıza Nur Kimdir?
Rıza Nur
| Rıza Nur | |
|---|---|
| |
| Türkiye Sağlık Bakanı | |
| Görev süresi 24 Aralık 1921 - 27 Ekim 1923 | |
| Başbakan | Fevzi Çakmak Rauf Orbay Fethi Okyar |
| Yerine geldiği | Refik Saydam |
| Yerine gelen | Refik Saydam |
| TBMM Maarif Vekili | |
| Görev süresi 4 Mayıs 1920 - 13 Aralık 1920 | |
| Başbakan | Mustafa Kemal Atatürk |
| Yerine geldiği | Yeni makam |
| Yerine gelen | Hamdullah Suphi Tanrıöver |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 1. ve 2. dönem milletvekili | |
| Seçim bölgesi | 1920 – Sinop 1923 – Sinop |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 30 Ağustos 1879 Sinop, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 8 Eylül 1942 (63 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Fırkası (1923-1926) |
| Evlilik(ler) | İffet Nur |
| Mesleği | Doktor |
| Ödülleri | 
|
Rıza Nur (30 Ağustos 1879, Sinop - 8 Eylül 1942, İstanbul), Türk siyasetçi, hekim ve yazardır.[1]
II. Meşrutiyet'in ilanı ile açılan Osmanlı Meclis-i Mebûsan'ının ilk döneminde ve 1. ve 2. Dönem TBMM'de Sinop milletvekilliği yaptı, TBMM tarafından seçilen I. İcra Vekilleri Heyeti içinde Türkiye'nin ilk Maarif Vekili (Eğitim Bakanı) oldu, Moskova Antlaşması ve Lozan Antlaşması müzakerelerine katıldı. Daha sonra ise çeşitli bakanlıklarda görev alan Rıza Nur zaman içerisinde dönemin hükûmeti, devlet yetkilileri ve yapılan reformlar ile ters düşmüş; bunun üzerine ise 1926 yılında Türkiye'yi terk etmiştir. Bu süreçte Türk tarihi ve Türkoloji alanında çalışmalar yapmıştır. Atatürk'ün ölümü üzerine Aralık 1938'de Türkiye'ye tekrar geri dönmüş ve Türkçü dergilerde çalışıp Türkçülük hakkında yazılar yazmıştır.[1]
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk millî eğitim bakanıdır. 1921-1923 senelerinde ise sağlık bakanı olarak görev yapmıştır. TBMM'de milletvekilliği yaparken; saltanatın kaldırılması için kanun teklifinin önergesini veren kişi kendisidir.[2] Türkiye'nin ilk fennî sünnetçisidir. Ayrıca yazdığı ilk kitap da fennî sünnet hakkındadır.
Rıza Nur'un hatıratı, 1967 yılında Kadir Mısıroğlu tarafından neşredilmiştir. Rıza Nur, hatıratını 1935 yılında British Museum'a vermiş ve 1960 yılında neşredilmesini istemiştir. Rıza Nur'un hatıratından Türkiye'de ilk olarak bahseden Doçent Doktor Cavit Orhan Tütengil olmuştur.[3] Kitap 1968 yılında Türkiye'de yasaklanmış ve toplatılmıştır.
Rıza Nur hatıratında, Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Kâzım Karabekir ve Fevzi Çakmak da dahil olmak üzere; ordu komutanlarının ve Türkiye Cumhuriyeti kurucularının akıl hocasının kendisi olduğunu iddia etmektedir. Saltanatın kaldırılmasının kendisi sayesinde olduğunu savunmakta; laikliğin de yine kendisi sayesinde ilan edildiğini savunmaktadır. Öte yandan, hilâfet makamını Türk milletine üstünlük veren bir kurum olarak gördüğü için hilâfetin kaldırılmasının doğru olmadığını savunmaktadır. Yazılarında İslam'a özlem duyduğunu ve hayatında en mutlu olduğu dönemin namaz kıldığı dönem olduğunu ifade etmektedir.[4] Kadınları küçümseyen görüşler kaleme almış, eşcinsellik hakkında düşüncelerini yazmıştır.[5] Türk ırkının dışındaki ırkları yazılarında küçümsemiştir, özellikle Arnavutlara karşı bel altı lâflar etmiştir. Türk olmayanlara devlet görevi verilmesine karşı çıkmıştır.[6] Ayrıca yazılarında; başta Atatürk ve Karabekir olmak üzere birçok devlet yetkilisinin yeterince Türkçü olmadığından yakınmaktadır. Yazılarında İnönü'yü betimlemek için Kürt, Rauf Orbay'ı betimlemek için Abaza gibi etnik sıfatlar kullanmaktadır. Salih Bozok'a da Arnavut diyen Rıza Nur, Bozok'u Arnavut kimliğinden ötürü aşağılamaktadır. Fevzi Çakmak için ise sıklıkla kuzu paşa tabirini kullanmakta ve onun fiziksel görünüşünü hatıratlarında tiye almaktadır.[7] Atatürk'ün sağlığında Türkiye'de bulunduğu dönemde yazdığı Türk Tarihi adlı eserinde Atatürk'ü hep övmüştür.[8]
8 Eylül 1942'de İstanbul'da ölmüştür. Mezarı Merkezefendi Mezarlığı'nda bulunmaktadır. Mezar taşının üstünde, kendi isteği ile ismi (Rıza Nur) Orhun alfabesiyle (𐰺𐰃𐰔𐰀 : 𐰣𐰆𐰺) yazılmıştır.[1] Ayrıca mezar taşında "Türklük için yaşadı, öldü" yazmaktadır.
Biyolojik çocuğu bulunmayan Rıza Nur; Nihal Atsız'ın manevî babasıdır.[1]
Ruh sağlığının zaman içerisinde bozulduğu düşünülmektedir. Şevket Süreyya Aydemir'e göre Rıza Nur bir ruh hastasıdır. Nur, yazdığı kitaplarda da yer yer psikolojik sıkıntılarının olduğunu belirtmekte, hattâ kendisinin nevrasteni olduğunu düşünmektedir.[9] Turgut Özakman'ın Dr. Rıza Nur Dosyası adlı kitabında da Nur'un şizofreni belirtileri gösterdiği, narsisizm hastası olduğu, paranoid reaksiyonlar sergilediği, ruh sağlığının bozuk ve tutarsız olduğu yazılmaktadır.[8][10][11][12]
Çocukluğu ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]
30 Ağustos 1879 tarihinde Sinop'ta doğdu. Zor bir çocukluk geçirdi. İlköğrenimini Sinop'ta yaptıktan sonra İstanbul'a gelerek Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi'ne girdi. Sonra Tıbbiye İdadisi'ni (Tıp Lisesi) ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'yi (Askerî Tıp Okulu) tabip yüzbaşı olarak bitirdi. 1901 yılında Gülhane Seririyatında staj yaparken çalışkanlığı ile Alman hocaların ilgisini çekti ve orada asistan oldu. Önce Prof. Dr. Deike Paşa'nın yanında çalıştı, sonra cerrahî kısmına geçti. Prof. Dr. Wietin Paşa'nın yanında çalışarak operatör oldu. Bu arada fennî sünnet usul ve aletlerini anlatan özgün bir kitap yazdı. Önce padişaha sunulan kitap, daha sonra neşredildi ve Prof. Wieting tarafından bir kısmı Almanca'ya tercüme edildi.
Memuriyeti[değiştir | kaynağı değiştir]
1903 yılında Rumeli Zibefçe gümrük kapısına bakteriyolog olarak atandı. 1905 yılında Gülhane'ye yardımcı öğretmen, 1907 yılında da Askerî Tıbbiye'ye cerrahî hocası oldu.
II. Meşrutiyet sırasında[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yapılan seçimlerde Sinop'tan milletvekili seçilerek Meclis'e girdi. İttihatçılara yönelik ağır muhalefeti sebebiyle profesörlük yaptığı Askerî Tıbbiye’deki görevinden alındı. Daha sonra binbaşı rütbeleri de söküldü. Eleştirilerini keskin bir dille sürdürmesi üzerine üç ay hapis yattı ve Bekirağa Bölüğü'nde idamını beklerken Cemal Paşa'nın emriyle sürgüne gönderildi. 8 yıllık sürgünden sonra ancak Mütareke döneminde İstanbul'a dönebildi. 1920 yılına kadar kaldığı Mısır'da Cemiyet-i Hafiye ve Türkiye'nin Tarik-i Selâmeti (Türkiye'nin Kurtuluş Yolu) adlı eserlerini kaleme aldı. Balkan Savaşı'na da katıldığı bilgisi yer almaktadır[kaynak belirtilmeli].
Rıza Nur'un Nutuk'ta Mustafa Kemal Atatürk tarafından Arnavutları Osmanlı devletine isyan ettiğini iddia etmiştir.[13] Rıza Nur bu iddiayı Hayatım ve Hatıratım'da ele almıştır ancak Arnavutları İttihat ve Terakki yönetimini devirmeleri için isyan ettirdiğini yazmıştır.
TBMM ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti fikri[değiştir | kaynağı değiştir]
TBMM 1. Dönem ve 2. Dönem'de Sinop milletvekili olarak yer aldı. Maarif Vekilliği yaptı. 1920 yılında Sovyetler Birliği ile dostluk ve yardım antlaşması yapmak üzere Moskova'ya gönderilen heyete delege olarak katıldı. Çiçerin ve Josef Stalin ile görüştü. TBMM hükûmeti adına Moskova Antlaşması'nı Ali Fuat Cebesoy ve Yusuf Kemal Tengirşenk ile birlikte imzaladı. Cumhuriyet'in ilanına kadar bütün hükûmetlerde sıhhiye vekili olarak görev aldı. Sakarya Meydan Muharebesi'ne doktor olarak fiilen katıldı. Lozan Konferansı'na ikinci delege olarak katıldı. 2. dönemde yeniden Sinop milletvekili olarak Meclis'te yer aldı. 14 cilt tutan Türk Tarihi'ni bu sıralarda yazdı. 1926 yılında Sinop'ta bir kütüphane kurarak gelir kaynakları ile birlikte kamuya vakfetti.
Atatürk ve Rıza Nur[değiştir | kaynağı değiştir]
Atatürk ile arası açıldı. Milletvekili olduğu halde, İzmir Suikastı'na karışanların idam edilmeleri ve bunların kendisi gibi muhalif kimseler olmaları sebebiyle yurdu terk etti. 1926 yılında kitabında belirttiği bu gibi kuşku ve korkular nedeniyle Fransa'ya gitti ve Paris'e yerleşti. Mehmet Cavit Bey ve diğer suikastçı olduğu iddia edilenlerin, politik karşıtı olduklarından dolayı şahsen sevmemesine rağmen, onların komploda yer almadıklarını, dolayısıyla haksız yere öldürüldüklerini savundu.[14] Atatürk'ün alkolizmi iddiası hakkında geniş ölçüde yazdı.[15] Atatürk ve yeni rejimin aleyhinde yazdıkları ona saltanatçı ve İslamcı tarih revizyonistleri arasında popülerlik kazandırdı.[11]
Daha sonra Fransa'dan Mısır'a geçti. İskenderiye'de bu kez 12 yıl süren bir gurbet dönemi yaşadı. Bu arada Türkbilik Revüsü adlı yıllık bir Türkoloji dergisini yayımladı. Leiden'de toplanan Şarkiyatçılar Kongresi'nde Reşit Saffet'le birlikte Türkiye'yi temsil etti. Öğrenciliğinden beri hayranı olduğu Namık Kemal üzerine 720 sayfalık bir inceleme yazdı. 1934 yılında Soyadı Kanunu'nun çıkmasından sonra "Nur" soyadını aldı.
1938 yılında, Atatürk'ün ölümünden sonra Türkiye'ye döndü. Ölene kadar İstanbul, Taksim'de kiraladığı 3 odalı bir apartman dairesinde yaşadı. Burası aynı zamanda Tanrıdağ dergisinin de idarehanesi oldu. 8 Eylül 1942 tarihinde İstanbul'da öldü.
Hayat ve Hatıratım olarak bilinen 4 ciltlik kitabın ilk iki cildinde kendi hayatını ve hatıralarını, ikincisinde İnönü ile ilgili anılarını, son cildinde ise Atatürk ile ilgili anılarını anlatır. Bu kitabında her ikisine de ağır ithamlar mevcuttur. Anılarında İnönü'nün Kürt, Abdülhalik Renda'nın Arnavut, Rauf Orbay'ın ise Kafkasya kökenli olduğunu iddia etti. Atatürk'ün ise I. Dünya Savaşı'nda hızla yükseldiği Çanakkale Cephesi'nden beri Almanlarla iş birliği yaptığını öne sürdü.
Anılarını 1935 yılında, British Museum'a, 1960 yılına kadar yayımlanmamak kaydıyla gönderir. Altındağ Yayınları tarafından mikrofilm olarak getirilen Hayat ve Hatıratım'ın ilk iki cildi, 1967 tarihinde tek cilt olarak ve sansürlü bir şekilde yayımlanmış olmasına rağmen 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun kapsamında toplatılmıştır. Bunun üzerine, yayınevi son iki cildi aynı yıl içinde ayrı ayrı ciltler halinde sansürsüz bir şekilde yayımlanmış, ancak bu ciltler de toplatılmıştır.[5] Yıllar sonra ilk üç cilt sansürlü bir şekilde tekrar piyasaya sürülmüştür.[16] Kitabın orijinali ve sansürsüz baskısı Türkiye Cumhuriyeti'nde yasaklanmıştır.[17]
Hayat ve Hatıratım[değiştir | kaynağı değiştir]
Rıza Nur'un hatıratı, 1967 yılında Kadir Mısıroğlu tarafından yayımlanmıştır. Bu kitabın British Museum'dan alındığı iddia edilmektedir. Kitap 1968 yılında Türkiye'de yasaklanmış ve toplatılmıştır. Kitapta Atatürk ve arkadaşlarını eleştirmiştir. Kitapta çok sayıda ırkçı ve hakaret içeren ifadeler bulunmaktadır. 1982 yılında sansürlü şekilde tekrar yayımlanmıştır. Rıza Nur'un kitapta Lozan Antlaşması hakkında yazdıkları, antlaşma tutanakları ile çelişmektedir.[18]
Karısından nefretle bahseden Rıza Nur, karısının bir morfin bağımlısı olduğunu ve karısıyla sıklıkla kafa-göz kavga ettiğini anlatmaktadır. Kadınları hastalıklı varlıklar ve zayıf yaratıklar olarak tanımlamaktadır.[9]
İnkılaplar[değiştir | kaynağı değiştir]
Nur, kitapta, Atatürk Devrimleri'nin parçaları olan cumhuriyetin ilanı ve laik devlet düzeninin kabulü gibi fikirlerin kendisine ait olduğunu belirtmiş ancak cumhuriyetin diktatörlüğe evrildiğini görünce Atatürk'ü eleştirmiştir.
Atatürk ve arkadaşları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitapta, başta Atatürk olmak üzere İsmet İnönü, Refik Saydam, Rauf Orbay vb. kişiler hakaretlerle yerden yere vurulmuştur.
- Saydam'ın tecavüzcü olduğu, her iki cinse de tecavüz ettiği, tecavüz ettiği öğrencileri sürgüne yolladığı iddia edilmektedir. Nur, kitabın ilerleyen sayfasında, teyzesinin kızına tecavüz etmeye kalkıştığını ve bunu nasıl gerçekleştiremediğini anlatmaktadır.
- Orbay'ı Lozan Antlaşması'na gitmemesi için Atatürk'e karşı kötülemiş, "Bir Türk'ün görüşmelere gitmesi daha sıhhatlidir," diyerek İnönü'yü göndertmiş fakat aldığı kararlardan sonra İnönü hakkında, "Bir azgının kovulup yerine Bitlisli bir Kürt geçmesine vesile olduğumu öğrendikten sonra kalbime inme indi," yazmıştır.
- Nur, Atatürk'ün, Vedad Uşaklıgil ile cinsel ilişkiye girdiği, Latife Hanım tarafından cinsel ilişkideyken yakalandığı ve Latife Hanım'ın, yeğeni Vedad Uşaklıgil'i oradan oraya sürerek en sonunda öldürttüğünü iddia etmektedir.
Lozan Antlaşması'na yorumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Lozan, Türk zaferinin bedeli değildir. Eksiktir, noksandır, kusurludur. Oluk gibi akan Türk kanı ve zafere bağlanan Türk ümidinin karşılığı olmamıştır. İsmet'e beş on defa söyledim: "Bu muahedeyi yaptık. Bunda türlü gayeler vardır. Muahedenin tatbikatının bu gayelere doğru fiilen yürütülebilmesi için "muahedenin tatbikatı komisyonu" diye bir komisyon yap. Bir de bu gayeleri gizli olarak yazalım, bu komisyona ver. Başvekil idi, yapardı, yapmadı. Halbuki bir yıl sonra Yunanistan buna benzer bir heyet yaptı.
— Hayat ve Hatıratım[5]
Nur ayrıca, Lozan'daki heyetle birlikte iken Atatürk ve İnönü arasında -kendisi de heyette olduğu halde içeriğini bilmediği- çok gizli telgraf yazışmaları olduğunu, bunların Türkiye'nin Lozan'daki bazı "önemli kayıplarını" ve Lozan'ın "gizli kalmış yönlerini" de açıklayabileceğini öne sürdü fakat iddialarını ispatlayamadı.
Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Kadir Mısıroğlu bu kitabı "tarihî belge" olarak görerek kitabın çevirisini yapmış, Türkiye'de tekrar yayımlanmasını sağlamış ve birçok konuşmasında Atatürk ve cumhuriyeti kötülemek için bunu kullanmıştır. Mısıroğlu'nun aksine İlber Ortaylı bu kitabın hiçbir şekilde tarihsel bir belge değeri taşımadığını, Rıza Nur'un etrafta kadınlardan duyduğu dedikodularla yazdığı bir kitap olduğunu söylemiştir.[19] Benzer şekilde tarih araştırmacıları da kitabın tarihi gerçekleri çarpıtan yalan ve iftiralar üzerine kurulu olduğunu savunmakta; bununla beraber kitabın, cumhuriyet dönemi, Mustafa Kemal Atatürk ve devrimlerini kötülemek için kullanıldığını belirtmektedir.[20][21][22][23][24]
Kitabın gerçekliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitap, iddialara göre ölmeden önce Rıza Nur tarafından British Museum'a 1960 yılında yayımlanması şartıyla verilmiştir fakat British Museum'da bu konu hakkında herhangi bir sözlü veya yazılı belge bulunmamaktadır. Fransa Millî Kütüphanesi'nde ise kitabın 1949 yılında ismi bilinmeyen birisi tarafından teslim edildiği yazmakta ise de Nur 8 Eylül 1942'de ölmüştür.[25]
Kitap hakkında birçok çarpıcı iddia bulunsa da, bunlardan en göze çarpanı, kitabın Nur ile hiçbir ilgisi olmadığı,[26] yabancı devletlerin (veya Mısıroğlu'nun) o zamanlar çok fazla olan sağ-sol çatışmasının solcu cephesini yıpratmak amacıyla yaptığı bir karalama politikası olduğudur. Kitapta yazan küfürlü kısımların, kitaba birileri tarafından daha sonradan eklendiği düşünülmektedir.[27]
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mangal Yürekli Adam Topal Osman
- Yeni Usulü Hitan (sünnet) ve Yeni Kıskaç (1909)
- Fenni Cerrahi Ortopedi (1910)
- Gurbet Dağarcığı (1919)
- Cemiyet-i Hafiye
- Türkiye'nin Tarik-i Selameti
- Türklük Duası
- Hürriyet ve İtilaf nasıl doğdu nasıl öldü? (1919, Kitabevi Yayınları)
- Türk Tarihi (1924-1926, 14 cilt, Toker Yayınları)
- Cemiyet-i Hafiye (İşaret Yayınları)
- Moskova-Sakarya Hatıraları (Boğaziçi Yayınları)
- Lozan Hatıraları (Boğaziçi Yayınları)
- Oğuzname destan denemesi (1928)
- Namık Kemal (1936)
- Hücumlara Cevaplar (polemik)
- Türk Bilik (dergi)
- Tanrıdağ (dergi)
- Hayat ve Hatıratım (1968, Altındağ Yayınları)
- Hayat ve Hatıratım (1982, Frankfurt - Tam metin)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d "RIZA NUR". Hekim, siyaset adamı ve yazar. TDV İslam Ansiklopedisi. 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "T.M.B.B. ZABIR CERİDESİ" (PDF). Sinob Mebusu Dr. Rıza Nur Beyle 78 arkadaşının, Osmanlı İmparatorluğunun münkariz olduğuna ve yeni Türkiye Hükümetinin onun vârisi bulunduğuna Makamı Hilâfetin esaretten kurtulacağına dair takriri. T.B.M.M. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ Rıza Nur, "Hayat ve Hatıratım". 1. Altındağ Yayınevi. s. 5.
- ^ Rıza Nur, "Hayat ve Hatıratım". 1. Altındağ Yayınevi. s. 72.
- ^ a b c Dr. Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım (Paris 1929), Altındağ Yayınları, İstanbul 1967, Cilt: I, s.92-93.
- ^ Rıza Nur (1993). Moskova-Sakarya Hatıraları. Boğaziçi Yayınları. ss. 12-35. ISBN 9789754510522.
- ^ Rıza Nur (2000). Lozan Hatıraları. Boğaziçi Yayınevi. ss. 10-20. ISBN 9789754513394.
- ^ a b Şevket Süreyya Aydemir (1999). Enver Paşa 2 - Şevket Süreyya Aydemir. Remzi Kitabevi. ss. 258-270. ISBN 9789751403964.
- ^ a b Rıza Nur. Hayat ve Hatıratım 1. Rıza Nur Kendini Anlatıyor. İşaret Yayınları. ss. 92-93. ISBN 9789753500203.
- ^ Bayraktar, Muharrem (8 Eylül 2020). "Belgelerde ve Belgelerle Rıza Nur". Cumhuriyet. 15 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
- ^ a b Murat Bardakçı, Rıza Nur Balonu 12 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Habertürk, 26 Temmuz 2013. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.
- ^ Özdil, Yılmaz (10 Mayıs 2017). "Aynı tesbihin peş peşe dizilen taneleri". Sözcü. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ Atatürk, Mustafa Kemal. "Nutuk/18. bölüm/Rıza Nur Bey'in Arnavutları Türklük aleyhine isyana teşvik edenlerden biri olduğu anlaşıldı - Vikikaynak". tr.wikisource.org. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2024.
- ^ Mango, Atatürk, s. 452
- ^ Mango, Atatürk, s. 274
- ^ Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım 1-2-3, Haz. Abdurrahman Dilipak, İşaret yayınları, 1992, 1655 sayfa 17 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9753500203
- ^ "İhlas ve Sadakat Abidesi Bayram Yüksel ve Ali Uçar". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2014.
- ^ Bardakçı, Murat (26 Temmuz 2013). "Rıza Nur balonu". Rıza Nur'un bahsettiği hadiseleri zabıtlardan arayın, bulun ve mukayese edin. Rıza Nur'un da imzalamış olduğu bazı zabıtlardaki ifadeler ile hatıralarda geçen hadiselerin birbirini tutmadığını, yani doktorun tamamen "uydurduğunu" görürsünüz!. HaberTürk. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "Prof.Dr.İlber Ortaylı'nın Rıza Nur ve Hatıratına Yorumu". 6 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sinan Meydan (2014). EL-CEVAP. Rıza Nur'ın Şifresi. İnkılap. ss. 179-183. ISBN 9789751033871.
- ^ Uğur Mumcu (1998). RABITA. Rabıta Zinciri. UM:AG Araştımacı Gazetecilik Vakfı. ss. 276-277. ISBN 9786054274673.
- ^ "Dücane Cündioğlu: 'Apış arası tarihçileri', devşirdikleri yalan yanlış bilgilerle tarihi kurguluyorlar". Muhafazakâr dünyada görüşleri ile ses getiren yazar Dücane Cündioğlu, Mustafa Kemal Atatürk ile manevi kızı Afet İnan'a yönelik kullanılan "hakaret" içerikli ifadelerle ilgili olarak "Bugünün geçkin ve yetişkin 'apışarası tarihçileri' işte “Hayat ve Hatıratım”a ait o sayfaların arasından devşirdikleri yalan yanlış bilgilerle tarihi kurguluyorlar" dedi. T24. 21 Mayıs 2017. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ Ahmet Taner Kışlalı (1993). Atatürk'e Saldırmanın Dayanılmaz Hafifliği. İmge Kitabevi. ss. 200-2001. ISBN 9789755330501.
- ^ ""RIZA NUR'UN HAYAT VE HATIRATIM" ADLI KİTABI KİTAP GERÇEKTEN GÜVENİLİR BİR KAYNAK MI?..." Kanal B. 23 Haziran 2018. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
- ^ Oktay, Cihan (1 Ocak 2016). "Dr. Rıza Nur ve Hatıratı Üzerine Değerlendirmeler - III, Düşünce ve Tarih, Mart 2016". Düşünce ve Tarih. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
- ^ "Rıza Nur İngiliz casusu mu? - Cihan Oktay". Rıza Nur İngiliz casusu mu?. Türkçe Tarih. 29 Mayıs 2022. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022.
- ^ Dr. Rıza Nur Dosyası. Bilgi Yayınevi. 1 Şubat 2009. s. 168. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
 |
Vikisöz'de Rıza Nur ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
 |
Wikimedia Commons'ta Rıza Nur ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Refik Saydam |
Türkiye Sağlık Bakanı 24 Aralık 1921 - 27 Ekim 1923 |
Sonra gelen: Refik Saydam |
| Önce gelen: Önce gelen yoktur. |
Türkiye Millî Eğitim Bakanı 4 Mayıs 1920 - 13 Aralık 1920 |
Sonra gelen: Hamdullah Suphi Tanrıöver |
| Maarif vekilleri (1920-1923) |  | |
|---|---|---|
| Millî eğitim bakanları (1923-1983) |
| |
| Millî eğitim, gençlik ve spor bakanları (1983-1989) | ||
| Millî eğitim bakanları (1989-günümüz) | ||
| TBMM Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekilleri (1920-1923) | .png) | |
|---|---|---|
| TC Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanları (1923-1983) |
| |
| TC Sağlık Bakanları (1983-günümüz) |
| |
- I. İcra Vekilleri Heyeti
- III. İcra Vekilleri Heyeti
- IV. İcra Vekilleri Heyeti
- V. İcra Vekilleri Heyeti
- 1879 doğumlular
- Sinop doğumlu siyasetçiler
- 1942 yılında ölenler
- İstanbul'da ölenler
- Merkezefendi Mezarlığı'na defnedilenler
- 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı Sinop üyeleri
- Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı (1920) Sinop üyeleri
- TBMM 1. dönem Sinop milletvekilleri
- TBMM 2. dönem Sinop milletvekilleri
- Kırmızı-yeşil şeritli İstiklâl Madalyası sahipleri
- Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane'de öğrenim görenler
- Kurgusal olmayan eserler veren Türk yazarlar
- Sürgüne gönderilmiş Türkler
- Osmanlı askerî hekimler
- Din eleştirmenleri
- Turancılar
- Türk ateistler
- Türk cerrahlar
- Türkiye sağlık bakanları
- Türkiye millî eğitim bakanları
Kim Kimdir Biyografi Kategorisinden Haberler
- Rıza Nur Kimdir? Kimdir?:Rıza Nur Kimdir? Kim Kelimesi Ne Anlama Geliyor? Rıza Nur Kimdir? Türk Dili Tarih Boyunca İlişki Kurduğu Medeniyetlerin (Ülkelerin) Dillerinden Kelimeleri Kendi Bünyesine Katmış Ve Bu Sayede Çok Zengin Bir Dil Oluşturmuştur. Rıza Nur Kimdir? Hal Böyle Olunca, Türkçe De Gündelik Hayatta Karşımıza Çıkan Bazı Sözcüklerin Anlamına Bilemeyebiliyor İlginç Bulabiliyoruz. Rıza Nur Kimdir? Son Zamanlarda Anlamı Merak Edilen Kelimelerden Olan Kim Ne Demek? TDK ye Göre Kim Sözcüğü Ne Anlama Geliyor? Kim Kelimesinin Kökeni Ne Kim Kelimesinin Kaç Anlamı Var TDK ye Göre Anlamı Nedir?
- Rıza Nur Kimdir? Biyografisi?:Biyografi, Rıza Nur Kimdir? Alanında Tanınmış Kişilerin Hayatlarını Anlatan Yazım Türüdür. Rıza Nur Kimdir? Bu Yazım Türünün Temellendiği Yer Gerçekliktir. Rıza Nur Kimdir? Gerçek Dışı Olaylar Ve Yaşanmamış Hayatlar Temel Alınarak Biyografi Yazılamaz. Rıza Nur Kimdir? Anlatılan Kişi Gerçekten Yaşamış Olmalı Ve Kaleme Alınan Yazı Bu Kişinin Gerçekte Yaşadıklarını Konu Edinmelidir.
- Rıza Nur Kimdir? Kaç Yaşında?:Rıza Nur Kimdir? Kaç Yaşında? Günlük Hayatın İçerisinde, Televizyon Programlarında, Basılı Ve Dijital Dergi, Gazetelerde Karşılaşılan Kelimelerin TDK Sözlüğündeki Karşılığı Merak Ediliyor. Rıza Nur Kimdir? Kaç Yaşında? Yas Ne Demek Ve Ne Anlama Gelir? Yas Kelimesinin Anlamı İle Birlikte Kökeni Ve Doğru Yazılışı İle Örnek Cümlelere Buradan Ulaşabilirsiniz. Rıza Nur Kimdir? Kaç Yaşında? İşte Uzun Yıllardır Dilimizde Olan Ve Günlük Hayatta Sıklıkla Karşımıza Çıkan Yas Kelimesi Ne Demek TDK ya Göre Anlamı Yas Kelimesinin Kaç Anlamı Var Kökeni Ne Sorularının Cevabı
- Rıza Nur Kimdir? Nereli?:Rıza Nur Kimdir? Nereli? Nereli Kelimesi Günlük Hayatta Vatandaşların Sıklıkla Kullandığı Kelimelerden Bir Tanesidir. Rıza Nur Kimdir? Nereli? Dilimizde Yer Alan Nereli Kelimesi, Gerek Günlük Hayatta Gerekse Sosyal Medyada Kullanılan Sözcüklerden Birisi Olarak Öne Çıkmaktadır. Rıza Nur Kimdir? Nereli? Türk Dil Kurumu na TDK Göre Çeşitli Anlamları Olan Nereli Kelimesi Türkçe de Tek Başına Ya Da Farklı Cümleler İle Beraber Kullanılabilir. Rıza Nur Kimdir? Nereli? Nereli Kelimesi Ne Demek Ve TDK ya Göre Nereli Sözcüğünün Anlamı Nedir Sorularının Yanıtlarını Arayanlar Doğru Yerdeler! Peki Nereli Kelimesinin Kökeni Ne? Nereli Kelimesinin Kaç Anlamı Var? Nereli TDK ye Göre Anlamı Nedir? İşte Cevabı.
İkirenkli Anlamı Nedir, İkirenkli Nasıl Oluştu, İkirenkli Tarihi, İkirenkli Renkleri, İkirenkli Tasarımı, Osman Mutlu Kimdir?, Gülşah Sakar Kimdir?, Tozkoparan Nedir?, Fultaymlı Nedir?, Hülya Güreli Yolcubal Kimdir?, Ayşen Ece Kavas Kimdir?, Halit Yıldız Kimdir?, Totemsiz Nedir?, Frenolojik Nedir?, Bayrakbilim Anlamı Nedir, Bayrakbilim Nasıl Oluştu, Bayrakbilim Tarihi, Bayrakbilim Renkleri, Bayrakbilim Tasarımı, Totemli Nedir?, Hasan Yıldız Kimdir?, Selman Kösalı Kimdir?, Halil Bakış Kimdir?, Erdal Tektaş Kimdir?, Yukarı Volta bayrağı Anlamı Nedir, Yukarı Volta bayrağı Nasıl Oluştu, Yukarı Volta bayrağı Tarihi, Yukarı Volta bayrağı Renkleri, Yukarı Volta bayrağı Tasarımı, Mehmet Ümit Küçükkaya Kimdir?, Murat Çakar Kimdir?, Fotomekanik Nedir?, Meral Garip Kimdir?, Torpilli Nedir?, Nilgün Dalkılıç Kimdir?, Fotojen Nedir?, Caner Arduç Kimdir?, Yugoslavya bayrağı Anlamı Nedir, Yugoslavya bayrağı Nasıl Oluştu, Yugoslavya bayrağı Tarihi, Yugoslavya bayrağı Renkleri, Yugoslavya bayrağı Tasarımı, Kaan Altındağ Kimdir?, Toriğini Çalıştır Nedir?, Fosilli Nedir?, Necla Aktay Kimdir?, Fosforsuz Nedir?, Cuma Karavar Kimdir?, Yusuf Çakmak Kimdir?, Fosforik Nedir?, Talış bayrağı Anlamı Nedir, Talış bayrağı Nasıl Oluştu, Talış bayrağı Tarihi, Talış bayrağı Renkleri, Talış bayrağı Tasarımı, Gizem Albaş Kimdir?, Fosforışıl Nedir?, Fosfatsız Nedir?, Ali Çelebi Kimdir?, Tülin Keçeci Güngör Kimdir?, Edanur Altıntaş Kimdir?, Yrd Doç Dr Birsel Aybek Kimdir? Yrd Doç Dr Birsel Aybek Nereli Yrd Doç Dr Birsel Aybek Kaç Yaşında?, Fosfatlı Nedir?, Topsuz Nedir?, Sovyetler Birliği bayrağı Anlamı Nedir, Sovyetler Birliği bayrağı Nasıl Oluştu, Sovyetler Birliği bayrağı Tarihi, Sovyetler Birliği bayrağı Renkleri, Sovyetler Birliği bayrağı Tasarımı, Aslan Sezgin Kimdir?, Topraksız Nedir?, Şener Pul Kimdir?, Topraksı Nedir?, Serap Çakır Kimdir?, Selma Karaman Kimdir?, Formaliteci Nedir?, Yavuz Tellioğlu Kimdir?, Toprakçıl Nedir?, Forgetful Nedir?, Sırbistan-Karadağ bayrağı Anlamı Nedir, Sırbistan-Karadağ bayrağı Nasıl Oluştu, Sırbistan-Karadağ bayrağı Tarihi, Sırbistan-Karadağ bayrağı Renkleri, Sırbistan-Karadağ bayrağı Tasarımı, Toprak Rengi Nedir?, For Nedir?, İsmail Aybars Aksoy Kimdir?, Nail Çiler Kimdir?, Toprak Altı Nedir?, Fonolojik Nedir?, Bekir Sıtkı Tarım Kimdir?, İhsan Sarıyar Kimdir?, Topolojik Nedir?, Hasan Bitmez Kimdir?, Topoğrafik Nedir?, Sancak-ı Şerif Anlamı Nedir, Sancak-ı Şerif Nasıl Oluştu, Sancak-ı Şerif Tarihi, Sancak-ı Şerif Renkleri, Sancak-ı Şerif Tasarımı, Lütfi İlteriş Öney Kimdir?, Ufuk Değerliyurt Kimdir?, Folklorik Nedir?, Rana Berk Kimdir?, Toplum Dışı Nedir?, Fokurdak Nedir?, Toplum Bilimsel Nedir?, Fodulca Nedir?, Ayla Bedirhan Çelik Kimdir?, Harun Özgür Yıldızlı Kimdir?, Samara bayrağı Anlamı Nedir, Samara bayrağı Nasıl Oluştu, Samara bayrağı Tarihi, Samara bayrağı Renkleri, Samara bayrağı Tasarımı, Figen Yıldırım Kimdir?, Flüoresan Nedir?, Ayhan Özçelik Kimdir?, Toplanık Nedir?, İzzet Kaplan Kimdir?, Mühip Kanko Kimdir?, Prensin Bayrağı Anlamı Nedir, Prensin Bayrağı Nasıl Oluştu, Prensin Bayrağı Tarihi, Prensin Bayrağı Renkleri, Prensin Bayrağı Tasarımı, Recep Bozdemir Kimdir?, Ali Topçu Kimdir?, Toparlakça Nedir?, Hurşit Çetin Kimdir?, Fadik Temizyürek Kimdir?, Toparlağımsı Nedir?, Toparlacık Nedir?, Osmanlı bayrağı Anlamı Nedir, Osmanlı bayrağı Nasıl Oluştu, Osmanlı bayrağı Tarihi, Osmanlı bayrağı Renkleri, Osmanlı bayrağı Tasarımı, Ülkü Doğan Kimdir?, Mehmet Akif Perker Kimdir?, Necmi Özgül Kimdir?, Top Sakallı Nedir?, Hasan Daşkın Kimdir?, Hasan Memişoğlu Kimdir?,