Lütfi Kırdar

Lütfi Kırdar
Lütfi Kırdar
Türkiye Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı
	Görev süresi; 26 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960
Başbakan	Adnan Menderes
Yerine geldiği	Nafiz Körez
Yerine gelen	Nusret Karasu
İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı
	Görev süresi; 8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949
Yerine geldiği	Muhittin Üstündağ
Yerine gelen	Fahrettin Kerim Gökay
Kişisel bilgiler
Doğum	15 Mart 1889; Kerkük, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	17 Şubat 1961 (71 yaşında); Yassıada, Türkiye
Ölüm nedeni	Kalp krizi
Defin yeri	Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
Partisi	Cumhuriyet Halk Partisi (1935-1951) ; Demokrat Parti (1951-1960)
Çocuk(lar)	2
Bitirdiği okul	Tıp Fakültesi, İstanbul
Mesleği	Hekim, siyasetçi
Ödülleri	İstiklâl Madalyası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Osmanlı ; Türkiye
Hizmet yılları	1912-1913, 1914-1923
Rütbesi	Asteğmen
Çatışma/savaşları	Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı

Mehmet Lütfi Kirdar^[2] (15 Mart 1889,^[1] Kerkük - 17 Şubat 1961, Yassıada), Türk hekim, devlet adamı, asker, Manisa ve İstanbul valisi, milletvekili ve sağlık bakanı.

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

1889 yılında Kerkük'te doğdu.^[1] Abdüssamed Bey ve Ayşe Hanım'ın oğludur.^[3] 1925'te Hayrunnisa (1904-1960) Hanım'la evlendi.^[3] Erdem (1927) ve Üner'in (1933) babasıdır.^[3] İlk ve orta öğrenimini Kerkük'te, lise öğrenimini Bağdat'ta tamamlayarak, 1908'de İstanbul'a geldi ve Tıp Fakültesine girdi. Balkan Savaşı çıkınca gönüllü olarak savaşa katılan Kırdar, savaştan sonra Darülfünun Tıp Fakültesinden (1917) mezun oldu. Meslek hayatına Necef Belediyesi Tabibi olarak başlayan Lütfi Kırdar, I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla orduya katıldı.

Savaştan sonra Aşiretler ve Muhacirler Genel Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü yaparak, Erzurum Kongresinin toplandığı günlerde Kızılay Sağlık Heyeti Reisi olarak Atatürk'ün emrinde Erzurum'da görev aldı. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Kızılay Sağlık ve Sıhhi İmdat Ekibi Başkanı olarak görev yaptı. Millî Mücadelenin her safhasına katıldı ve İstiklal Madalyası aldı.^[4]

Cumhuriyet dönemindeki hizmetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk Kurtuluş Savaşından sonra 1923'te Viyana ve Münih'te göz hastalıkları ihtisası yaptı. 1924'te Türkiye'ye döndü ve İzmir Sıhhat Müdürlüğüne tayin edildi. Kendi isteğiyle 1933'te İzmir Memleket Hastanesi göz kliniğine atandı. 1935'te Kütahya'dan milletvekili oldu. 1935-1936 CHP Balıkesir İl başkanlığı yaptı.1936'da atandığı Manisa valiliğindeki görevi bittikten sonra Manisa Şehir Meclisi kararıyla fahri hemşehrilik unvanı verilerek ismi Turgutlu'daki bir caddeye konuldu.^[5] 1938'de İstanbul valiliğine ve belediye başkanlığına atandı. Bu son görevi 12 yıl sürdürdü. İstanbul Harbiye'deki Spor ve Sergi Sarayı, Açıkhava Tiyatrosu, Dolmabahçe'deki İnönü Stadyumu, Taksim Meydanı, Taksim Gezisi ve Atatürk Bulvarı onun döneminde yapıldı. 1940 yılında ise Taksim Kışlası yıktırıldı.

1949'da İstanbul valiliği ve belediye başkanlığından alındı. Aynı yılın Aralık ayında yapılan ara seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi'nden Manisa Milletvekili olarak Meclis'e girdi (1949-1950). 14 Mayıs 1950'deki milletvekili seçiminde kaybetti. 1954 seçimlerinde Demokrat Parti'den İstanbul bağımsız milletvekili oldu. 1957'de yeniden milletvekili oldu. Son Adnan Menderes hükûmetinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı (1957-1960) olarak görev yaptı. 27 Mayıs Darbesine kadar bu görevde kaldı.

27 Mayıs'ta tutuklandı. Yargılandığı Yassıada'da 17 Şubat 1961’de geçirdiği bir kalp krizi sonucu öldü. 19 Şubat 1961'deki olaylı bir cenaze töreninden sonra Zincirlikuyu Mezarlığı'na gömüldü. Erdem Kırdar ve Üner Kırdar isimli iki oğlu vardır.

Adının yaşatıldığı yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı. Şişli, İstanbul.
Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi Kartal, İstanbul.
Lütfi Kırdar Caddesi. Başakşehir, İstanbul.
Dr. Lütfü Kırdar İlkokulu. Güngören, İstanbul.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Lütfi Kırdar'ın Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabri.
^ "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
^ ^a ^b ^c "TÜRK PARLAMENTO TARİHİ TBMM - V. DÖNEM 1935-1939 II. CİLT" (PDF). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "Lütfi Kırdar Kimdir". 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Turgutluların Bir Cemilesi" (PDF). Tan (gazete). 11 Aralık 1938. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Aralık 2020.

Siyasi görevi
Önce gelen: Nafiz Körez	Türkiye Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı 26 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960	Sonra gelen: Nusret Karasu
Önce gelen: Muhittin Üstündağ	İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı 8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949	Sonra gelen: Fahrettin Kerim Gökay

[Lütfi_Kırdar-1] Lütfi Kırdar'ın Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabri.

[albüm-2] "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.

[TBMM-3] "TÜRK PARLAMENTO TARİHİ TBMM - V. DÖNEM 1935-1939 II. CİLT" (PDF). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[4] "Lütfi Kırdar Kimdir". 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] "Turgutluların Bir Cemilesi" (PDF). Tan (gazete). 11 Aralık 1938. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Aralık 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanları (liste)
TBMM Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekilleri (1920-1923)	Abdülhak Adnan Adıvar Refik Saydam Rıza Nur
TC Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanları (1923-1983)	Refik Saydam Mazhar Germen Refik Saydam Hulûsi Alataş Sadi Konuk Behçet Uz Kemali Bayazıt Nihat Reşat Belger Ekrem Hayri Üstündağ Behçet Uz Nafiz Körez Lütfi Kırdar Nusret Karasu Nusret Fişek Salih Ragıp Üner Süleyman Suat Seren Yusuf Azizoğlu Fahrettin Kerim Gökay Kemal Demir Mehmet Faruk Sükan Edip Somunoğlu Vedat Ali Özkan Türkan Akyol Cevdet Aykan Kemal Demir Vefa Tanır Selahattin Cizrelioğlu Kemal Demir Vefa Tanır Celal Ertuğ Cengiz Gökçek Mete Tan Ali Münif İslamoğlu Necmi Ayanoğlu Kaya Kılıçturgay
TC Sağlık Bakanları (1983-günümüz)	Mehmet Aydın Mustafa Kalemli Bülent Akarcalı Cemil Çiçek Nihat Kitapçı Halil Şıvgın Yaşar Eryılmaz Yıldırım Aktuna Rifat Serdaroğlu Kazım Dinç Doğan Baran Yıldırım Aktuna Nafiz Kurt İsmail Karakuyu Halil İbrahim Özsoy Mustafa Güven Karahan Osman Durmuş Recep Akdağ Mehmet Müezzinoğlu Recep Akdağ Ahmet Demircan Fahrettin Koca

g t d 23. Türkiye Hükûmeti
5. Menderes Hükûmeti (25 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960)
Başbakan	Adnan Menderes
Başbakan Yardımcısı	Medeni Berk → Ahmet Tevfik İleri
Devlet Bakanı	Samet Ağaoğlu · Muzaffer Kurbanoğlu · Ahmet Haluk Şaman · Abdullah Aker · Yusuf İzzet Akçal · Emin Kalafat
Gümrük ve Tekel Bakanı	Hadi Hüsman
Adalet Bakanı	Esat Budakoğlu → Hüseyin Celal Yardımcı
Millî Savunma Bakanı	Şemi Ergin → İbrahim Ethem Menderes
İçişleri Bakanı	Namık Gedik
Dışişleri Bakanı	Fatin Rüştü Zorlu
Maliye Bakanı	Hasan Polatkan
Millî Eğitim Bakanı	Ahmet Tevfik İleri → Mehmet Atıf Benderlioğlu → Hüseyin Celal Yardımcı
Bayındırlık Bakanı	Ahmet Tevfik İleri → İbrahim Ethem Menderes
İmar ve İskan Bakanı	Hayrettin Erkmen → Medeni Berk
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı	Lütfi Kırdar
Ulaştırma Bakanı	Muzaffer Kurbanoğlu → Şemi Ergin → Fevzi Uçaner
Tarım Bakanı	Esat Budakoğlu
Çalışma Bakanı	Ahmet Haluk Şaman → Hayrettin Erkmen → Abdullah Aker
Sanayi Bakanı	Abdullah Aker → Samet Ağaoğlu → İbrahim Sıtkı Yırcalı → Hayrettin Erkmen → Ahmet Sebati Ataman → Hasan Polatkan
Basın, Yayın ve Turizm Bakanı	Ali Server Somuncuoğlu → Ahmet Haluk Şaman → İbrahim Sıtkı Yırcalı
Koordinasyon Bakanı	Ahmet Sebati Ataman → Abdullah Aker

g t d İstanbul belediye başkanları
Osmanlı dönemi (1855-1923)	Pepe Salih Paşa Hacı Hüsam Efendi Osman Raşid Paşa Hüseyin Hasib Bey Ahmed Şükrü Bey Hacı Ahmed Efendi Hüseyin Hasib Bey Server Paşa İbrahim Haydar Efendi Ali Rıza Bey Mehmed Besim Bey Zülüflü Ali Paşa Hekim İsmail Paşa Fevzi Bey Hekim İsmail Paşa Şevket Bey Ali Kabuli Paşa Cenanizade Mehmed Kadri Paşa Mehmed Halet Paşa Cenanizade Mehmed Kadri Paşa Refik Ali Rıza Bey Abdullah Galib Paşa Ahmed Rasim Paşa Reşid Paşa Yusuf Rıza Paşa Mehmed Arif Paşa Yusuf Rıza Paşa Ahmed Mazhar Paşa Rıdvan İsmail Paşa Reşid Mümtaz Paşa Şerif Mehmed Rauf Paşa Mustafa Ziver Bey Hâzım Bey Halil Ethem Bey Mehmed Tevfik Bey Subhi Aslan Hüseyin Kazım Bey Tevfik Bey Cemil Topuzlu İsmet Bey İsmail Canbulat Bedri Bey Sezai Bey Cemil Topuzlu Yusuf Ziya Cemil Topuzlu Hayreddin Nedim Bey Salim Paşa Yusuf Razi Bey Mehmed Ali Bey Mehmed Celal Bey Mehmed Ziyaeddin Bey
Vali (1923-1958)	Ali Haydar Yuluğ Emin Erkul Muhittin Üstündağ Lütfi Kırdar Fahrettin Kerim Gökay Kemal Hadımlı Mümtaz Tarhan Ethem Yetkiner
Belediye (1958-1960)	Kemal Aygün
Askerî dönem (1960-1963)	Refik Tulga Şefik Erensü Refik Tulga Turan Ertuğ Kamuran Görgün Kadri İlkay Niyazi Akı Mustafa Necdet Uğur
Belediye (1963-1980)	Haşim İşcan Faruk Ilgaz Fahri Atabey Ahmet İsvan Aytekin Kotil
Askerî dönem (1980-1984)	Hakkı Akansel Ecmel Kutay Abdullah Tırtıl
Büyükşehir (1984-günümüz)	Bedrettin Dalan Nurettin Sözen Recep Tayyip Erdoğan Ali Müfit Gürtuna Kadir Topbaş Mevlüt Uysal Ekrem İmamoğlu Ali Yerlikaya Ekrem İmamoğlu
Eğik yazılanlar vekâleten görev yapmışlardır

Lütfi Kırdar nedir?, Lütfi Kırdar anlamı nedir?, Lütfi Kırdar ne demektir?