Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 15 Ocak 1903 - 22 Temmuz 1908
Hükümdar	II. Abdülhamid
Yerine geldiği	Mehmed Said Paşa
Yerine gelen	Mehmed Said Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1851 Yanya, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1914 (63 yaşında) San Remo, İtalya

Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa (1851 - 1914), Arnavut asıllı Osmanlı devlet adamı.

45 yıllık devlet hizmeti içinde 1898-1908 arasındaki hizmetleri ile öne çıkmış bir devlet adamıdır. II. Abdülhamid döneminde 1898-1902 arasında Konya valiliği hizmetinde bulunan Mehmed Ferid Paşa yöreye yaptığı hizmetlerle büyük iz bırakmış; ardından 15 Ocak 1903 - 22 Temmuz 1908 tarihleri sadrazamlık yaparak Jön Türk İhtilalinden önceki son sadrazam olmuştur.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1851 tarihinde Yanya’da dünyaya geldi.^[1] Babası, Mutasarrıf Avlonyalı Mustafa Nuri Paşa adında bir Arnavut beyidir. Aile adı Valora idi. Baba tarafından soyu, kaptan-ı derya Sinan Paşa’ya dayanmaktadır. Anne tarafından da Tepedelenli Ali Paşa soyundandır.^[2]

Yanya'da sibyan mektebi ve rüştiyeyi bitirdikten sonra Yanya Rum Lisesi'nde okudu. Özel öğretmenlerden yedi yıl Arapça, Fransızca, İtalyanca ve Rumca dersleri aldı.

1867 yılında babasının Resmo Mutasarrıflığı sırasında Resmo Cinayet Meclisi Baskâtipliği görevi ile memuriyete başladı. Kandiye, Mostar, Saraybosna, Diyarbakır ve Halep'te çeşitli mülkiye ve adliye memurluklarında bulundu ve çeşitli komisyonlarda üyelik yaptı. 1874 yılından itibaren hızla terfi edip önemli görevlerde bulunan Mehmed Ferid Paşa, Ocak 1884'te İstanbul'a gelerek Şura-yı Devlet üyesi ve Kasım 1884'te "Tanzimat Dairesi" üyeliklerine getirildi.^[1]

Konya valiliği[değiştir | kaynağı değiştir]

1898’de vezirlik rütbesi ile Konya Valisi yapıldı. Bu görevde önemli başarılar kazanıp, bu yöreye büyük hizmetler yaptı. Konya merkezde ve ilçelerde hükûmet konakları, hapishaneler, askeri kışlalar ve depolar, (merkezde Hamidiye Sanayi mektebi, idadi vb) okullar, Gureba Hastanesi, memleket bahçesi parkı, buğday pazarı, yollar, şoseler, köprüler yaptırdı. Konya'ya içme suyu getirtti. Selçuklu eserlerini tamir ve restore ettirdi. Bu eyalete bağlı Antalya'da liman, iskele ve rıhtımlar yaptırdı. Konya eyaletinde eşkiyaları tenkil ederek elimine etti. Devlet dairelerine ve eğitimde ıslahatlar yaptı. Sanayii teşvik etti ve özellikle halıcılık sanayinin canlandırılıp geliştirilmesine çaba harcadı.^[1]

1902 yılında eşinin rahatsızlanması ve doktorların rahatsızlığı Konya’nın sert iklimine bağlaması üzerine başka bir şehre görevinin nakli talebinde bulundu. Bu dönemde Konya’yı ziyaret eden Alman elçisi Mareşal Von Biberstein’in güvenini kazanıp, onun tarafından padişaha methedildiği ve nihayet saray mensuplarından İzzet Paşa’nın güvenini kazanmış olduğu da söylenir.^[2] Böylece padişah 1902’de onu İstanbul’da kurulmuş bulunan ve vilayetlerden gelecek şikayetleri incelemekle görevli bir komisyona başkan olarak görevlendirdi; ardından da sadarete tayin etti.

Rumeli Islahat Komisyonu Reisliği[değiştir | kaynağı değiştir]

1902'de Makedonya isyanı gittikçe yayılmaya başladı. Osmanlı devleti Makedonya'da ıslahata karar vermek zorunda kaldı. Mehmet Ferid Paşa İstanbul'a davet edilerek Rumeli Islahat Komisyonu Reisliği görevine getirildi. 25 Ekim bu ıslahat tedbirleri açıklandı ve uygulanmaya koyuldu.

Sadrazamlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet işleri daha da ağırlaşmadan Sadrazam Mehmed Said Paşa’nın azline gerek görüldüğünden kendisinden sadakat senedi alınarak Ocak 1903'te sadrazam tayin edildi.

Sadrazamlık döneminde Arnavutluk ve Makedonya'daki karışıklık devam etti. Sisam'da isyan çıktı. Tanzimat Devrinin başından beridir koordinasyonsuz alınan dış borçların geri ödenebilmesi problem oldu ve konsolidasyon yapılıp borçların birleştirilmesi devleti çok uğraştırdı.

21 Temmuz 1905’te Sultan II. Abdülhamid’e suikast girişimi; 1906'da Şehiremini (İstanbul Belediye Başkanı) Rıdvan Paşa’nın bir suikast sonucu öldürülmesi; onun sadrazamlığı döneminde gerçekleşen olaylardandır.^[3]

Jön Türklerin II. Meşrutiyet’in ilanı ile sonuçlanacak Rumeli olayları da Mehmed Ferid Paşa’nın sadrazamlığı sırasında Nisan 1908’de başladı. 1878’den beri artan Meşrutiyet talebi bu dönemde iyice artmış; 3. Ordu Kanun-i Esasi’nin ilanı için adeta başkaldırmış; Kolağası Niyazi ve Eyüp Sabri Beyler Resne ve Ohri’de, Enver Bey Tikveş bölgesinde, Selahattin ve Hasan Tosun Beyler Arnavutluk’ta, çeteler kurarak dağa çıkmışlardır. Padişahın ısrarlı takibat emrini sadrazamın alel usul tedbirlerle geçiştirdiği ve dolaylı yoldan meşrutiyetin ilanını ya da Kanun-ı esasinin yeniden yürürlüğe konmasını arzuladığı iddia edilir.^[2]

Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa hükûmeti Rumeli’deki isyanı bastıramayınca II. Abdülhamid, 29 yıl önce askıya alınan Kanun-i Esasi’yi yürürlüğe koymayı kabul etti ve öylece 24 Temmuz 1908’de Meşrutiyet yeniden ilan edildi.^[4]

Sadrazamlıktan azli[değiştir | kaynağı değiştir]

Mehmed Ferid Paşa, II. Meşrutiyet’in ilanından iki gün önce sadrazamlıktan azledilmiştir. Azil nedeni olarak Rumeli’de çıkan olayları yatıştıramaması, padişaha meşrûti yönetimin kabul edilmesi tavsiyesinde bulunması ve Meşrutiyet için İttihat ve Terakki’ye yardım ettiği iddiaları vardır. Esas neden ise, Kanun-i Esasi’nin tekrar ilan edilmesinde yeni bir sadrazama ihtiyaç duyulmuş olmasıdır.^{[kaynak belirtilmeli]} Ayrıca yeni dönemde deneyimli bir sadrazam atanarak başta İngiltere olmak üzere Düvel-i Muazzaman'nın desteğinin alınması düşünülmüştür.

Sadrazam Mehmed Ferid Paşa’nın görevinden alınması, sorumluluğun da ona yüklenmesi anlamına geliyordu. Yapılan hükûmet değişikliğinde, Sadrazam ve Serasker Rıza Paşa dışındaki hükûmet üyeleri yerlerinde bırakılmıştır.

Son yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Şubat 1909'da Ayan Meclisi üyeliğine atandı. Ayrıca kendisine Aydın vali vekilliği görevi verildi. Mayıs 1909'da sadrazam Ahmed Tevfik Paşa tarafından Dahiliye Nazırı yapıldı ama Ağustos 1909'da bu görevden istifa etti. 1912'de tekrar Dahiliye Nazırlığı yapmaya davet edildiyse de bu görevi kabul etmedi. 1912'de Ayan Meclisi Reisliğine getirildi. Fakat 1913'te Kâmil Paşa hükûmeti Bâb-ı li Baskını ile düşürülmesi ile bu görevden azledildi. Mısır'a gidip yerleşti.^[1]

1914'te kalp hastalığı tedavisi için İtalya'da San Remo şehrine gitti. Burada vefat etti. Cenazesi Avlonya'ya nakledildi.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Özen, Şükrü "Mehmed Ferid Paşa (Avlonyalı)", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.141 ISBN 975-08-0072-9
• İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Basimevi, (Dergah Yayınevi 2002) (Google books [1]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., s.1587-1653.
• Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
• Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, ISBN 9784281181.
• Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google Kitaplar'da Avlonyalı Ferid Paşa)7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yalman, Ahmet Emin (1989), Osmanlı İmparatorluğu'nda Sadr-ı zamlık (1876 - 1922), Ankara: Ankara Üniversitesi, DTCF yayınları

Siyasi görevi
Önce gelen: Mehmed Said Paşa	Osmanlı Sadrazamı 15 Ocak 1903 - 22 Temmuz 1908	Sonra gelen: Mehmed Said Paşa