Kara Ahmed Paşa

Kara Ahmed Paşa
Kara Ahmed Paşa
Osmanlı Sadrazamı
	Görev süresi; 6 Ekim 1553 - 29 Eylül 1555
Hükümdar	Kanuni Sultan Süleyman
Yerine geldiği	Damat Rüstem Paşa
Yerine gelen	Damat Rüstem Paşa
Kişisel bilgiler
Ölüm	29 Eylül 1555; İstanbul

Kara Ahmed Paşa, (ö. 29 Eylül 1555, İstanbul), Kanuni Sultan Süleyman döneminde 6 Ekim 1553 ile 28 Eylül 1555 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. I. Selim'in en küçük kızı ve Kanuni Sultan Süleyman'ın en küçük kız kardeşi Fatma Sultan'ın eşidir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavut asıllıdır. "Ahmed Paşa Külliyesi" vakfiyesinde babasının adı "Abdülmuîn" olarak verilmiştir.^[1]^[2]^[3] Devşirme sistemi kapsamında İstanbul'a geldi ve Enderun'da yetişti. "Kapıcıbaşı" rütbesiyle Enderun'dan mezun oldu. Mezuniyetinin ardından önce "kapıcıbaşı", ardından 1534'te "yeniçeri ağası" olarak tayin edildi.^[4]

Kara Ahmed Paşa, Osmanlı ordusu ile Boğdan Seferi'ne katıldı. 1551'de Sokullu Mehmed Paşa’nın Temeşvar kuşatmasındaki başarısızlığı, Lipova ve Erdel’in kaybedilmesi üzerine Ahmed Paşa, 22 Nisan 1552'de "ikinci vezir" sıfatıyla Boğdan Seferi komutanlığına tayin edildi. Erdel’in yeniden ele geçirilmesinin hedeflendiği bu seferde Temeşvar Kalesi’ni kuşattı. 28 gün süren zorlu bir mücadelenin sonunda 26 Temmuz 1552'de kale teslim alındı.

1553'te Nahcivan Seferi'ne katılmak üzere İstanbul'a döndü.^[3]

Sadrazam Rüstem Paşa daha önce kendine bağlı bir ordu ile Anadolu'da ilerlemeye devam etmekteydi. İddiaya göre Rüstem Paşa, büyük Şehzade Mustafa'ya karşı Hürrem Sultan'ın hazırladığı iddia edilen komplo planını uygulamaya koydu. Sefer sırasında padişaha, Şehzade Mustafa'nın tahtı ele geçirmek için planlar yaptığını bildiren raporlar gönderilmişti. Sultan Süleyman, büyük oğlundan şüphelenmeye başladı ve meselenin hâlli için şehzadenin cezalandırılmasına karar verildi. Şehzade Mustafa, 6 Ekim'de Konya Ereğlisi'nde sefer ordusuna erişti. Otağ-ı Hümâyûn'a vardığında cellatlar tarafından karşılandı ve dilsiz cellatlar tarafından boğularak idam edildi.^[3]

Kapıkulu bölüğü, Şehzade Mustafa'nın idamından çok etkilendiler ve bunu bir cinayet sanıp eyleme geçtiler. Bunda kabahatlinin Sadrazam Rüstem Paşa olduğunu düşündüler. Bunun haberini hemen alan padişah aynı gün Sadrazam Rüstem Paşa'yı azletti ve damadı olan Rüstem Paşa'yı İstanbul'a geri gönderdi. Böylece 6 Ekim 1553 günü ikinci vezir olan Kara Ahmed Paşa'ya sedaret mühürü verilerek o yeni Sadrazam olarak atandı.^[3] 28 Eylül 1555’te Kanuni Sultan Süleyman’ın emri ile boğdurularak idam edildi.^[neden?]

Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Sicil-î Osmanî'de şöyle değerlendirilmiştir:^[1]

Gazi, gayretli, herkese haddince riayet eder, insaflı bir zat idi.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Topkapı'da kıymetli çinilerle süslü olan cami kendisinin olup vefatından az evvel yaptırmaya başlamış ise de tamamlanmasını görememiştir. (bkz. Gazi Ahmed Paşa Camii) Vefatında eksik kalan kısımlara kethudası Hüsrev Bey tarafından tamamlatılmış ve camii 1559/60 yılında ibadete açılmıştır. Kendisi camii yanında gömülüdür.

Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

2003 yapımı Hürrem Sultan dizisinde Hüseyin Avni Danyal, 2011 yapımı Muhteşem Yüzyıl dizisinde ise Yetkin Dikinciler tarafından canlandırılmıştır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Yükseliş dönemi Osmanlı sadrazamları listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar), "Ahmed Paşa (Kara)" (1996), Sicill-i Osmani, C.I say. 198-199, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 Online: [1]
^ Uluçam, Müjdat, "Ahmed Paşa (Kara)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.149 ISBN 975-08-0072-9
^ ^a ^b ^c ^d Emecen, Feridun, "Kara Ahmed Paşa" (2001) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:24 Sayfa:357-358 İstanbul:TDV Yayınları. Online:[2]
^ Yeniceri agaligina atanma tarihi tartismalidir. Bu tarih "Sicill-i Osmani'de bu 1530 , "Osmanlılar Ansiklopedisi".nde 1521 olarak verilmiştir. Emecen TDV Islam Ansiklopedisi'nde Irakeyn Seferi’nde Bağdat önlerine gelindiğinde Kasım 1534'te yeniceri agasi olduğunu iddia etmektedir. 1537'de "Korfu Seferi"ne yeniceri agasi olarak katılmıştır. 1538'de "Bugdan Seferi"'nde de yeniceri agasi olarak Kirim Hani'nin ordusu yanında harekat yapmıştır.. 1541'de Sadrazam Lütfi Pasa'nin azledilmesinden sonra Rumeli Beylerbeyliğine gönderildi .. Ayni yıl Rumeli Beylerbeyi olarak bir Avusturya ordusu tarafından kusatilmis olan Peşte'yi kusatmadan kurtarmak için yapılan "Macaristan Seferi";ne katildi. Peste kusatmadan kurtarildiktan sonra Valpo ve Siklós kalelerini elegecirmede büyük rol oynadi. Takiben Estergon Kalesi ve İstolni-Belgrad Kalesi'nin 22 Haziran - 4 Eylül 1543'te. kusatilip fethedilmelerinde hazır bulundu. Bu harekatta gösterdiği üstün basari nedeniyle ucuncu vezirlik unvani verildi. 1548 yılında I. Selim'in kızı Fatma Sultan ile evlenmesinin ardından ikinci vezirlik unvani verildi. O yıl padisah Kanuni Sultan Suleyman Safavi Sah Tahmap'in kardeşi olan Elkas Mirza’nın Osmanlılara siginmasini fırsat bilip Safavi İran ile harbe karar verdi. Ikinci vezir Kara Ahmed Pasa Iran serdarligi gorevine getirildi. Padisah ve ordu 29 Mart 1548 günü İstanbul’dan hareket etti. Serdar olan Kara Ahmed Pasa önden yeniçeri ve sipahilerle hareket ederek Erzincan’a Safavi Şah Tahmasb’ın üzerine yürüdü. Burada Şah Tahmasb’ın geri çekildiği haberi geldi. Kara Ahmed Pasa emrindeki gucler ile Safavilerin geride kalan ordusu arasinda Kemah, Erzincan'da yapilan muharebede Kara Ahmed Pasa ordusu büyük bir galibiyet kazandı. Ana Osmanlı ordusu Hoy'a varinca Sah Tahmasp Kazvin'e cekildi ve Osmanlı ordusu 27 Temmuz'da Tebriz'i fethetti. Tebriz'de beş gün kalan Sultan daha once kustaiip alinamaya Van kalesi uzerine gecti. Bu kale kusatilip 10 gun suren muhasaradan sonra 25 Ağustos’ 1548'de ele geçirildi, Sultan Suleyman Van'dan Diyarbakır’a, sonra da Halep’e geçti ve 1548/49 kışıni ordusu ile orada geçirdi. 1549 ilkbaharinda askeri kampanya yine basladi. İkinci vezir olan Kara Ahmed Paşa Gürcistan'a sefere gönderildi. Kara Ahmed Pasa bu "Gurcistan Seferi"'nde önce 25 Ağustos 1549'da Erzerum'a gecti. Oradan gectigi Tortum kalesini 2 gun suren kusatmadan sonra 11 Eylul'da eline geçirdi. Takiben Nikhak’ kalesini ve Akçakale’yi aldi. Coruh Nehri vadisinde buluna Kamhis, Peneskerd, Anzov, Pertekre kaleleri fethedildi ve burada yeni bir Osmanlı Sancak beyligi kuruldu. Berakan, Gömge, Perak, Gemele, Samagar, Ahadır kaleleri ve mevkileri fethetti. 1547'de Avuustrya ile imzalanan barış antlaşması bozuldu. 1551'de Rumeli Beylerbeyi Sokullu Mehmed Pasa serdarlığı altında Edel'e bir sefer düzenlendi. Bu seferde başarılı olmakla beraber Temesvar kustamasiz basarisiz oldu ve ordu geri çekildi. Bunun üzerine Kara Ahmed Pasa'ya 1552'de Macaristan serdarlığı verildi. 10 Temmuz 1551'de başlayan ve 19 Ekim 1552 tarihinde sona eren bu Erdel Seferi'nde Erdel'n kontrol edilmesi hedeflenmisti. Kra Ahmed Pasa önce Temeşvar Kuşatması'ni başlattı. Bu kale Avusturyali Losanczy tarafından savunulmakta idi ve kale gayet mustahkem idi. Kusatma 28 gun surdu ve 26 Temmuz 1552'de kale teslim oldu. Osmanlı Muhimme Defteri belgeleri arasında Kara Ahmed Pasa'nin İstanbul merkeze gönderdiği iki rapor (ariza) bulunmaktadır. Ilk rapora göre kaleyi ele gecirdikten sonra kaleyi savunmak için diğer kalelerden 750 asker getirip kaleye yerlestirdiğini bildirmektedir. .Bu kalenin bir beylerbeylik merkezi olmasini tavsiye etmektedir. Ikinci raporda ise bu kalenin kusatilmasından önceki ve kustolmasi sirsındaki harekat sırasında 20 kadar kalenin ele gecirildığını ve bunlardan 5 tamesi haric diğer kalelerlerinin yiktirildığını ve sadece Lipova Kalesi'nin tamir edildığı bildirilmektedir. Ayni raporda Temasvar fethindne sonra Solnok kalesi uzerine yurunup bu kalenon ele gecirildığı ve ordunun Eğri Kalesi üzerine harekete geçtiğini bildirmektedir.<ref>(Mühimme Defteri, TSMK, Koğuşlar, nr. 888, vr. 346b-347a, 445a-b)

Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954, 8. bas.:2003) Osmanlı Tarihi II. Cilt, İstanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar , Ankara: Türk Tarih Kurumu ISBN 975-16-0012-X say.:551
Danişmend, İsmail Hami, (2011), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 6 Cilt, İstanbul:Doğu Kütüphanesi, ISBN 9789944397681 C.:5 say.:18
Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
Uluçam, Müjdat, "Ahmed Paşa (Kara)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.149 ISBN 975-08-0072-9
Clot, Andre, (Tr.çev.:Ilgaz, Turhan) (1987, 4.bas.:1994), Muhteşem Süleyman, İstanbul:Milliyet Yayınları

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Emecen, Feridun, "Kara Ahmed Paşa" (2001) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:24 Sayfa:357-358 İstanbul:TDV Yayınları. Online:[3]
Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar), "Ahmed Paşa (Kara)" (1996), Sicill-i Osmani, C.I say. 198-199, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 Online: [4]

Siyasi görevi
Önce gelen: Damat Rüstem Paşa	Osmanlı Sadrazamı 6 Ekim 1553 - 29 Eylül 1555	Sonra gelen: Damat Rüstem Paşa

[sicilliosmani-1] Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar), "Ahmed Paşa (Kara)" (1996), Sicill-i Osmani, C.I say. 198-199, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 Online: [1]

[yasamyapit-2] Uluçam, Müjdat, "Ahmed Paşa (Kara)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.149 ISBN 975-08-0072-9

[TDV-3] Emecen, Feridun, "Kara Ahmed Paşa" (2001) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:24 Sayfa:357-358 İstanbul:TDV Yayınları. Online:[2]

[4] Yeniceri agaligina atanma tarihi tartismalidir. Bu tarih "Sicill-i Osmani'de bu 1530 , "Osmanlılar Ansiklopedisi".nde 1521 olarak verilmiştir. Emecen TDV Islam Ansiklopedisi'nde Irakeyn Seferi’nde Bağdat önlerine gelindiğinde Kasım 1534'te yeniceri agasi olduğunu iddia etmektedir. 1537'de "Korfu Seferi"ne yeniceri agasi olarak katılmıştır. 1538'de "Bugdan Seferi"'nde de yeniceri agasi olarak Kirim Hani'nin ordusu yanında harekat yapmıştır.. 1541'de Sadrazam Lütfi Pasa'nin azledilmesinden sonra Rumeli Beylerbeyliğine gönderildi .. Ayni yıl Rumeli Beylerbeyi olarak bir Avusturya ordusu tarafından kusatilmis olan Peşte'yi kusatmadan kurtarmak için yapılan "Macaristan Seferi";ne katildi. Peste kusatmadan kurtarildiktan sonra Valpo ve Siklós kalelerini elegecirmede büyük rol oynadi. Takiben Estergon Kalesi ve İstolni-Belgrad Kalesi'nin 22 Haziran - 4 Eylül 1543'te. kusatilip fethedilmelerinde hazır bulundu. Bu harekatta gösterdiği üstün basari nedeniyle ucuncu vezirlik unvani verildi. 1548 yılında I. Selim'in kızı Fatma Sultan ile evlenmesinin ardından ikinci vezirlik unvani verildi. O yıl padisah Kanuni Sultan Suleyman Safavi Sah Tahmap'in kardeşi olan Elkas Mirza’nın Osmanlılara siginmasini fırsat bilip Safavi İran ile harbe karar verdi. Ikinci vezir Kara Ahmed Pasa Iran serdarligi gorevine getirildi. Padisah ve ordu 29 Mart 1548 günü İstanbul’dan hareket etti. Serdar olan Kara Ahmed Pasa önden yeniçeri ve sipahilerle hareket ederek Erzincan’a Safavi Şah Tahmasb’ın üzerine yürüdü. Burada Şah Tahmasb’ın geri çekildiği haberi geldi. Kara Ahmed Pasa emrindeki gucler ile Safavilerin geride kalan ordusu arasinda Kemah, Erzincan'da yapilan muharebede Kara Ahmed Pasa ordusu büyük bir galibiyet kazandı. Ana Osmanlı ordusu Hoy'a varinca Sah Tahmasp Kazvin'e cekildi ve Osmanlı ordusu 27 Temmuz'da Tebriz'i fethetti. Tebriz'de beş gün kalan Sultan daha once kustaiip alinamaya Van kalesi uzerine gecti. Bu kale kusatilip 10 gun suren muhasaradan sonra 25 Ağustos’ 1548'de ele geçirildi, Sultan Suleyman Van'dan Diyarbakır’a, sonra da Halep’e geçti ve 1548/49 kışıni ordusu ile orada geçirdi. 1549 ilkbaharinda askeri kampanya yine basladi. İkinci vezir olan Kara Ahmed Paşa Gürcistan'a sefere gönderildi. Kara Ahmed Pasa bu "Gurcistan Seferi"'nde önce 25 Ağustos 1549'da Erzerum'a gecti. Oradan gectigi Tortum kalesini 2 gun suren kusatmadan sonra 11 Eylul'da eline geçirdi. Takiben Nikhak’ kalesini ve Akçakale’yi aldi. Coruh Nehri vadisinde buluna Kamhis, Peneskerd, Anzov, Pertekre kaleleri fethedildi ve burada yeni bir Osmanlı Sancak beyligi kuruldu. Berakan, Gömge, Perak, Gemele, Samagar, Ahadır kaleleri ve mevkileri fethetti. 1547'de Avuustrya ile imzalanan barış antlaşması bozuldu. 1551'de Rumeli Beylerbeyi Sokullu Mehmed Pasa serdarlığı altında Edel'e bir sefer düzenlendi. Bu seferde başarılı olmakla beraber Temesvar kustamasiz basarisiz oldu ve ordu geri çekildi. Bunun üzerine Kara Ahmed Pasa'ya 1552'de Macaristan serdarlığı verildi. 10 Temmuz 1551'de başlayan ve 19 Ekim 1552 tarihinde sona eren bu Erdel Seferi'nde Erdel'n kontrol edilmesi hedeflenmisti. Kra Ahmed Pasa önce Temeşvar Kuşatması'ni başlattı. Bu kale Avusturyali Losanczy tarafından savunulmakta idi ve kale gayet mustahkem idi. Kusatma 28 gun surdu ve 26 Temmuz 1552'de kale teslim oldu. Osmanlı Muhimme Defteri belgeleri arasında Kara Ahmed Pasa'nin İstanbul merkeze gönderdiği iki rapor (ariza) bulunmaktadır. Ilk rapora göre kaleyi ele gecirdikten sonra kaleyi savunmak için diğer kalelerden 750 asker getirip kaleye yerlestirdiğini bildirmektedir. .Bu kalenin bir beylerbeylik merkezi olmasini tavsiye etmektedir. Ikinci raporda ise bu kalenin kusatilmasından önceki ve kustolmasi sirsındaki harekat sırasında 20 kadar kalenin ele gecirildığını ve bunlardan 5 tamesi haric diğer kalelerlerinin yiktirildığını ve sadece Lipova Kalesi'nin tamir edildığı bildirilmektedir. Ayni raporda Temasvar fethindne sonra Solnok kalesi uzerine yurunup bu kalenon ele gecirildığı ve ordunun Eğri Kalesi üzerine harekete geçtiğini bildirmektedir.<ref>(Mühimme Defteri, TSMK, Koğuşlar, nr. 888, vr. 346b-347a, 445a-b)

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d I. Süleyman dönemi (1520-1566)
Ailesi	Hürrem Sultan Mahidevran Sultan Gülfem Hatun Fülane Hatun Ayşe Hafsa Sultan Şehzade Mahmud Şehzade Mustafa Şehzade Ahmed Şehzade Murad Şehzade Mehmed Mihrimah Sultan Şehzade Abdullah II. Selim Raziye Sultan Şehzade Bayezid Şehzade Cihangir Şehzade Musa Üveys Paşa Hatice Sultan Beyhan Sultan Şah Sultan Fatma Sultan
Sadrazamlar	Pîrî Mehmed Paşa (1520-1523) Pargalı İbrahim Paşa (1523-1536) Ayas Mehmed Paşa (1536-1539) Lütfi Paşa (1539-1541) Hadım Süleyman Paşa (1541-1544) Rüstem Paşa (1544-1553) Kara Ahmed Paşa (1553-1555) Rüstem Paşa (1555-1561) Semiz Ali Paşa (1561-1565) Sokollu Mehmed Paşa (1565-1566)
Şeyhülislamlar	Zenbilli Ali Efendi (1520-1526) İbn-i Kemal (1526-1534) Sadullah Sadi Efendi (1534-1539) Çivizade Muhiddin Mehmed Efendi (1539-1542) Abdülkadir Hamidî Çelebi (1542-1543) Fenarîzade Muhyiddin Çelebi (1543-1545) Ebussuud Efendi (1545-1566)

Kara Ahmed Paşa nedir?, Kara Ahmed Paşa anlamı nedir?, Kara Ahmed Paşa ne demektir?