Saraybosna

Saraybosna
Sarajevo - Сарајево

Sarayova - Bosnasaray
Saraybosna; Sarajevo - Сарајево; Sarayova - Bosnasaray
Şehir
	Saraybosna şehri
	; Bayrak ; Arma
	Takma adlar: Avrupa'nın Kudüsü, Balkanlar'ın Kudüsü, Rajvosa (Pig Latin)
	; Saraybosna şehrinin sınırları
	Saraybosna Saraybosna'nın Bosna-Hersek'teki konumu
Ülke	Bosna-Hersek
Entite	Bosna-Hersek Federasyonu
Kanton	Saraybosna
İdare
• Belediye başkanı	Benjamina Karic (SDP BiH)
Yüzölçümü
• Kent	1.041,5 km² (4.021 mil²)
Rakım	518 m
Nüfus (2009)
• Şehir	751.046
• Yoğunluk	2157.2/km²
• Kent	405.242
• Metropol	623.645
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu	+387 (33)
	Resmî site; www.sarajevo.ba

Saraybosna (Boşnakça ve Hırvatça: Sarajevo, Sırpça: Сарајево), Bosna-Hersek’in başkenti ve 2007 yılı sayımlarına göre^[5] 619.030 kişilik nüfusuyla en büyük kentidir. Saraybosna, ayrıca Bosna-Hersek Federasyonu'nun ve fiilî başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyeti'nin de hukukî başkentidir. Saraybosna Kantonu'nun da merkezidir. Saraybosna, Bosna bölgesinin Dinar Alpleri'yle çevrili Saraybosna Vadisi içerisinde Miljacka Nehri'nin çevresinde kurulmuştur. Şehir, barındırdığı dinî çeşitliliğiyle bilinir. Müslümanlık, Katoliklik, Ortodoksluk ve Musevîlik, burada yüzyıllar boyunca barış içinde bir arada var olagelmişlerdir. İşte bu yüzden Saraybosna, Avrupa'nın Kudüs'ü olarak kabul edilir. Saraybosna Balkanlar'daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak kabul görür.^[6]

Bu bölgedeki ilk yerleşim kalıntıları tarih öncesi döneme kadar uzanmasına rağmen modern şehrin ortaya çıkışı 15. yüzyılda Osmanlıların bu bölgedeki hakimiyetiyle birlikte başlar. Osmanlıların 1463'te bölgeyi ele geçirmesiyle şehirde büyük bayındırlık faaliyetleri başlar ve bunun sonucunda Saraybosna, Türklerin Avrupa'da kurduğu en büyük kent olur ve bu durum bugün de geçerlidir.^[7] Saraybosna, tarihi boyunca uluslararası önemi olan birçok olay yaşamıştır: 1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın başlamasına neden olarak gösterilen Arşidük Franz Ferdinand'ın Gavrilo Princip tarafından suikastı bu kentte gerçekleşti. Bundan 70 yıl sonra 1984 Kış Olimpiyat oyunları bu kentte yapıldı. Şehir, Bosna Savaşı sırasında dünya modern savaş tarihindeki en uzun kuşatmaya mâruz kalmıştır. Bugün şehir, Bosna-Hersek'in en büyük kültürel ve ekonomik merkezi olarak savaş sonrasında kendini yenilemeye ve toparlamaya çalışmaktadır.^[8]

Köken bilimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna'nın adı, Osmanlı Devleti tarafından alınmadan önce Vrhbosna' idi.^[3] Osmanlı Devleti'nde Bosna-Saray denmesinin yanı sıra Saray Ovası olarak da adlandırdı. Bu yüzden günümüzde pek çok dilde bu ifadenin kısa hali olarak Sarajevo adı kullanılmaktadır. Kendi halkı da şehirlerine Sarajevo derler ki vadiye dik bakan saraydan görülen ova manzarasından esinlenerek Saray-Ova dendiği rivayet edilir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin bulunduğu bölgedeki yerleşim, Neolitik Çağ'a dek geri gider. Bu bölgede 19. yüzyılın sonlarında Butmir kültürü'ne ait benzer desenli seramik eşya ve çanaklar bulunmuştur.

Saraybosna bölgesi, Roma egemenliğinden önce İliryalıların egemenliğinde kalmış ve Romalılar, ancak M.S. 9 yılında uzun süren bir direnişin ardından ele geçmiştir. Romalılar döneminde Dalmaçya eyaletine bağlanan bölgede bugünkü İliđža banliyösünün bulunduğu yerde Aquae Sulphurae (Türkçesi: Kükürtlü termal su) kentini kurmuşlardır.

Roma İmparatorluğu, M.S. 395'te ikiye bölününce Batı Roma İmparatorluğu'nun parçası olan ve 420'lerde Avrupa Hunları'nın ele geçirdiği bölge, 455 yılında Ostrogotların eline geçti. 6. yüzyılın ilk yarısının sonlarına doğru Doğu Roma İmparatorluğu'nun eline geçen bölgeye 7. yüzyılın başlarında Avrupa Avarlarının egemenliğindeki Slavlar gelmeye başladı ve bölge, Avarların eline geçti.

Orta çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Avarlar devletinin 805'te Franklar tarafından yıkılmasının ardından Frankların süzerenliğini tanıdı ve Doğu Romalı misyonerler tarafından bölge, tamamen Hristiyanlaştırıldı. Önce Sırp Raşka Krallığı'nın, 863'te Hırvat Düklüğü'nün (sonradan krallık) eline geçti. 870'lerde Sırpların geri aldığı bölge, 9. yüzyılın sonlarına doğru 1. Bulgar İmparatorluğu'nun eline geçti. 927'de Bulgarlardan bağımsızlığını îlân eden Sırp Kralı Časlav Klonimirovič'in eline geçti. Çaslav'ın 950 yılında Macarlara karşı savaşırken ölmesi üzerine Bosna'daki derebeyler, Sırbistan'dan bağımsızlıklarını ilan ettiler ve Doğu Roma'nın hükümranlığını tanıdılar. Ancak bölge 998'de 1. Bulgaristan İmparatorluğu Çarı 1. Samuel'in eline geçti. Ancak Doğu Roma İmparatoru II. Basileus, 1018'de bölgeyi geri aldı. Bölgenin güneyi, 1060'larda Doğu Roma'ya bağlı hüküm süren Hırvat Kralı IV. Petar'ın eline geçti. Ancak bölge, 1082-1085 arasında Sırpların kurduğu Duklja Krallığı'nca fethedildi. 1103 yılından itibaren Bosna Sırplardan koptu ve Macaristan Krallığı'nın egemenliğini tanıyan Banların eline geçti. Ayrıca Macaristan Kralı II. Bela, 1137'de Bosna Dükü oldu. Bölge, 1163-1183 yılları arasında yeniden Doğu Roma İmparatorluğu'nun parçası oldu. Daha sonra yeniden Macaristan Krallığı'na bağlı Banlar tarafından yönetildi. 1230'lardan itibaren bölge halkının çoğu, Manicilik'ten etkilenen dualist Hristiyan tarikatı olan Bogomillik'e geçti. Bosna, 1377'ye kadar Macaristan'a bağlı banlar tarafından yönetildi. Bu târihte Bosna Banı Tvrtko Kotromanoviç (sonradan I. Tvrtko), kendini Bosna, Sırbistan ve Dalmaçya kralı ilan etti. Krallığı'nın sınırları bugünkü Karadağ'ın batısından bugünkü Hırvatistan'ın Graçaç kentinin batısına kadar uzanıyor ve bazı Dalmaçya adalarını da kapsıyordu.

1463 yılında Osmanlı Sultanı II. Mehmed, bütün Bosna'yı fethetti. Ancak Macaristan Kralı I. Matyas, Saraybosna'nın bulunduğu bölgeyi geri aldı. Ancak Osmanlılar, 1492'de bölgeyi yeniden ele geçirdiler.

Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugünkü Saraybosna'nın yerinde 14. yüzyılın başlarında Boşnak soylularının şatoları vardı. 1492 yılında burayı alan Osmanlılar, şehrin ilk çekirdeğini kurmuşlardır. Saraybosna, önemli ulaşım yolları kavşağı olması nedeniyle kısa sürede ticari ve idari merkez olmuştur.

Bölge, Osmanlılarca öncelikle Saraybosna'nın merkez olduğu Bosna Sancağı olarak Rumeli Eyaleti'ne bağlanmış, 1585 yılında 1483'te fethedilen Hersek bölgesiyle birlikte Bosna Eyaleti'ne bağlanmıştır. 1583-1686 arasında Banyaluka'nın, 1686-1851 arası Travnik'in merkez olduğu dönemler hariç hep eyaletin merkezi Saraybosna olmuştur. 1697'deki kısa süreli Venedik işgalinden zarar gören şehir, derhal onarıldı.

Avusturya-Macaristan[değiştir | kaynağı değiştir]

1878 yılına kadar Osmanlılar'a bağlı kalan şehir, bu yıl imzalanan Berlin Anlaşması'yla Avusturya-Macaristan yönetimine bırakıldı. Ancak buranın yönetimi konusunda yönetim ortakları arasında anlaşmazlık çıkınca doğrudan doğruya Viyana'dan yönetilen Bosna-Hersek'in merkezi oldu.

Yugoslavya[değiştir | kaynağı değiştir]

1918'de sonradan Yugoslavya Krallığı'na dönüşecek olan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı'na geçti ve Sırbistan'a bağlandı. 1929 yılında ülke, idari olarak banlıklara bölündüğünde, Drina Banlığı'nın merkezi oldu.

II. Dünyâ Savaşı'nda 1941-1945 arasında Nazi Almanyası'na bağlı bir kukla devlet olan Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin işgalinde kaldı. Savaş sırasında Yugoslavya Krallığı yetersiz savunma yapıyordu. Alman uçaklarının bombalaması sonrasında, Saraybosna, 16. Piyade Tümeni tarafından 15 Nisan 1941 tarihinde ele geçirildi. Şehir, 1943'ten 1944'e kadar Müttefikler tarafından bombalandı. Şehirde Yugoslav Partizan hareketi temsil edildi. Direniş, "Walter" Periç adında bir NLA Partizanı tarafından yürütüldü. Periç, 6 Nisan 1945'te şehrin kurtuluşuna liderlik ederken öldü.

1984 Kış Olimpiyatları, Saraybosna'da düzenlenmiştir.

Bosna Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

1992-1995 yıllarında Bosna Savaşı sırasında Saraybosna kuşatması büyük ölçekli yıkım ve dramatik nüfus değişimi ile sonuçlandı. Binlerce Saraybosnalı, kuşatma sırasında yapılan bombardıman altında ve çatışmalarda öldü. Saraybosna kuşatması, modern savaş tarihinin en uzun kuşatması oldu.^[9] 5 Nisan 1992 ile 29 Şubat 1996 yaşanan Bosna Savaşı sırasında Yugoslav Halk Ordusu ile Sırp Cumhuriyeti'ne bağlı güçler Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'yı kuşattı.

Kuşatma sırasında, 1.500'den fazlası çocuk olmak üzere 11.541 kişi öldü. 15.000'i çocuk olmak üzere yaklaşık 56.000 kişi yaralandı.^[10] 1991 sayımına göre kuşatması öncesinde kent ve çevresinin nüfus 525.980'di.

Günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Saraybosna, bölgenin en hızlı gelişen şehirlerinden birisidir. BOSMAL Şehir Merkezi, BBI Centar ve Balkanların en yüksek gökdeleni olan Avaz Twist Tower gibi çok sayıda çeşitli yeni modern binalar inşa edilmiştir.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna, tarihî Bosna bölgesinin içinde, Avrupa'nın güneydoğusunda bulunan üçgen biçimli Bosna-Hersek topraklarının hemen hemen merkezinde kurulmuştur. Koordinatları 43°52′0″K 18°25′0″D / 43.86667°K 18.41667°D / 43.86667; 18.41667 şeklinde olan kent Dinar Alplerinin ortasındaki Saraybosna Vadisi boyunca uzanır. Opcina adı verilen dört belediyeden oluşur. Centar (Merkez), Novi Grad (Yeni Şehir), Novo Sarajevo (Yeni Saraybosna) ve Stari Grad (Eski Şehir). Saraybosna'nın komşu belediyeleri İlidza [İlica] ve Vogošča'dır [Vogoşça]. Kuzeyde "Ozren Planina" (1.452 m), güneyde "Romanija Planina" (1.649 m) ve Jahorina (1.913 m) dağları arasında kalan Miljacka [Milyaçka] vadisinde kurulmuştur. Bu dağlar Dinar Alpleri'nin bir parçasıdır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	18,2	21,4	26,6	30,2	33,2	35,9	38,2	40,0	37,7	32,2	24,7	18,0	40,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	3,7	6,0	10,9	15,6	21,4	24,5	27,0	27,2	22,0	17,0	9,7	4,2	15,8
Ortalama sıcaklık (°C)	0,2	1,8	6,0	10,2	15,2	18,2	20,3	20,4	16,0	11,7	5,8	1,2	10,6
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−3,3	−2,5	1,1	4,8	9,0	11,9	13,7	13,7	10,0	6,4	1,9	−1,8	5,4
En düşük sıcaklık (°C)	−26,8	−23,4	−26,4	−13,2	−9	−3,2	−2,7	−1	−4	−10,9	−19,3	−22,4	−26,8
Ortalama yağış (mm)	68	64	70	77	72	90	72	66	91	86	85	86	928
Kaynak: Погода и климат^[11]

Yönetim ve siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir yasama yapısı "Saraybosna Kanton Meclisi" tarafından gerçekleştirilmekte olup, idari yapıları şu birimlerden oluşmaktadır;

Saraybosna Kanton Başkanı,
Saraybosna Kanton Hükûmeti,
Başbakan ve
12 bakandan oluşan Bakanlar Kurulu.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bosna-Hersek'in Gayri Safi Millî Hasılası (GSMH) 3.356.220.000 (1999) dolar olup, Saraybosna'ya düşen pay 1.264.412.000 dolardır.^{[kaynak belirtilmeli]}Saraybosna'da kişi başına düşen GSMH ise 2.470 dolardır. Trafik ve iletişim (Saraybosna Kanton ekonomisinin toplam gelirinin %53'ü) toplam işçi sayısının %18'ini istihdam etme olanağı verir. Endüstri (Saraybosna Kanton ekonomisinin toplam gelirinin %14.8'i) toplam işçi sayısının %18,5'ini, ticaret ise (Saraybosna Kanton ekonomisinin toplam gelirinin %17,9'u) toplam işçi sayısının %19,5'ini istihdam eder.

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 nüfus sayımlarına göre nüfusun %50'si Boşnaktır. Boşnakların, Sırpların ve Hırvatların mahalleleri ayrıdır. Aktif olarak Sırplar ve Boşnaklar savaşmış olmasına rağmen şehrin en pahalı yerlerinde Hırvatlar oturur ve şehrin üst tabakasını oluştururlar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Nüfus
Yıl	1921.	1991.	2013.
Boşnaklar	29,649 (%37,9)	182.503 (%50.45)	222.457 (%80.47)
Sırplar	18.630 (%23.8)	92.271 (%25.50)	10.422 (%3.78)
Hırvatlar	21,373 (%27.3)	24.241 (%6.70)	13.604 (%4.94)
Yugoslavlar	-	47.083 (%13.01)	-
Diğer	8.552 (%11.0)	15.637 (%4.32)	29.041 (%10.54)
Toplam	78,173	361.735	275.524

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Yükseköğretim Saraybosna'da uzun ve zengin bir geleneğe sahiptir. Ülkenin en önde gelen yükseköğrenim kurumları Saraybosna'dadır.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna, birçok açıdan Türkiye'ye benzer. Türk kahvesi, börek, tarih, mimari, sosyal yapı gibi yönlerden Türkiye'ye yakınlığı belli olan bir şehirdir. 1984 Kış Olimpiyatları Saraybosna'da yapılmıştır. Katolik Başpsikoposluğu, Ortodoks Patrikliği ve Müslüman Cemaati Başkanlığının bulunduğu Saraybosna, aynı zamanda tıp, ticaret, müzik ve kültür kurumlarının merkezidir. Şehir, tarihsel yapıtları bakımından zengindir. Bosna-Hersek Müzesi'nde zengin arkeoloji ve etnografya koleksiyonları vardır. Kaleleri ve camileriyle ünlü olan şehrin bu tarihsel yapıları, Bosna-Hersek'in diğer yerleşim birimlerinde de olduğu gibi savaş sırasında bilhassa tahrip edilmiş ve büyük zarar görmüşlerdir.

Saraybosna'da kültürel kurumlar büyük önem arz etmektedir. Kentte; 1 opera, 6 tiyatro, 4 müze, 7 sinema, 33 kütüphane, 287 spor tesisi ve 25 fakülteli bir üniversite vardır.

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Bosna Savaşı sonrası her ülke katılımda bulunarak şehri yeniden kurma çalışması yürütmüştür. Türkiye de inşa ettiği toplu konutlarla bu çalışmalara katılmıştır.

Müzik[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna tarihsel bölgenin en önemli müzikal bölgelerinden biri olmuştur. Saraybosna Pop rock okulu 1961 ve 1991 yılları arasında şehirde geliştirdi.

Festivaller[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna uluslararası festivallerin eklektik ve farklı seçimi ile ünlüdür. Saraybosna Film Festivali Bosna Savaşı sırasında 1995 yılında kurulmuş ve Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa'nın önde gelen ve en büyük film festivali haline gelmiştir.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir 1984 Kış Olimpiyatları'na ev sahipliği yapmıştır. Yugoslavya Jure Franko^[12] tarafından erkekler dev slalom kategorisinde bir gümüş madalya kazandı.

Ulusal ve dini bayram, festival ve tatil günleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtuluş Günü (1 Mart), Devlet Günü (25 Kasım), Saraybosna Kış Festivali, Orchestar Festivali, Belediyede Kültür Günleri, Vovi Grad Uluslararası Halk Dansları Festivali, Başçarşı Geceleri, İki yılda bir düzenlenen Akdeniz Genç Artistler, Yaz tiyatroları "Karnemi 55" Saraybosna Film Festivali, Saraybosna Şiir Günleri, Tiyatro Festivali, MESS Uluslararası Tiyatro Festivali, Saraybosna JAZZ Festivali, SIMF - Uluslararası Müzik Festivali, Çocuk Şarkıları Festivali

İlgili film ve diziler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulis'in Bakışı (1995)
Ölüm Çiçekleri-Saraybosna (2008)
Mavi Kelebekler (2011-2012)
Sen Doğmadan Önce (Venuto al mondo) 2012^[13]

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bosna-Hersek'in 10 şehirle kardeş şehir anlaşması,^[14] 32 şehirle de "kardeşlik" anlaşması^[15] bulunmaktadır.

Barselona, İspanya (2000'den beri)^[14]
Dubrovnik, Hırvatistan (2006'dan beri)^[14]
İzmir, Türkiye (2022'den beri)^[16]
Kahire, Mısır (2006'dan beri)^[14]
Konya, Türkiye (2007'den beri)^[14]
Ljubljana, Slovenya (2002'den beri)^[14]
Lillehammer, Norveç (2006'dan beri)
Salt Lake City, Amerika Birleşik Devletleri (2002'den beri)^[14]
Üsküp, Kuzey Makedonya (2006'dan beri)^[14]^[17]
Zagreb, Hırvatistan (2001'den beri);^[14] Kardeşlik şehirleri

Budapeşte, Macaristan
Calgary, Kanada
Coventry, Birleşik Krallık
Dayton, Ohio, Amerika Birleşik Devletleri
Innsbruck, Avusturya
Serre Chevalier, Fransa
Kuveyt, Kuveyt
Stokholm, İsveç
Tianjin, Çin
Tlemcen, Cezayir
Trablus, Libya

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna Görüntüsü
1885'te Avrupa'nın ilk tramvayı
Ferhadiye Caddesi (Ferhadija) Caddesi
Saraybosna Tiyatrosu
Miljacka Nehri
Saint Anthony Fransız Kilisesi
Başçarşı Camii
Saraybosna Sırp Ortodoks Katedrali
Kral Fahd Camii

Kral Fahd Camii
Vijecnica Kütüphanesi
Sinagog
Başçarşı ve tarihî sebil
Sebil, Saraybosna
Latin Köprüsü
Ciglane'de bulunan meşhur merdivenler.
Šeher-Ćehaja Köprüsü

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Stilinovic, Josip (3 January 2002). "In Europe's Jerusalem" 29 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Catholic World News. The city’s principal mosques are the Gazi Husrev-Bey’s Mosque, or Begova Džamija (1530), and the Mosque of Ali Pasha (1560–61). Retrieved on 5 August 2006.
^ Benbassa, Esther; Attias, Jean-Christophe (2004). The Jews and their Future: A Conversation on Judaism and Jewish Identities. Londra: Zed Books. s. 27. ISBN 1-84277-391-7.
^ ^a ^b "Visit Sarajevo: A Brief History of the City". Visit Sarajevo. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2012.
^ "Saraybosna'nın yeni belediye başkanı belli oldu". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021.
^ Bosna-Hersek Federasyonu, Federal İstatistik Ofisi. Yaş, cinsiyet, kanton ve belediyelere göre mevcut nüfus. 30 Haziran 2007. 10 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yıllık istatistiki bilgi. (Görebilmek için PDF gereklidir). (İngilizce).
^ Malcolm, Noel (1994). Bosnia: A Short History. New York University Press. ISBN 0-8147-5561-5. (İngilizce).
^ Valerijan, Žujo; Imamović, Mustafa; Ćurovac, Muhamed. Sarajevo. (Boşnakça).
^ Kelley, Steve. Ayağa kalkan Saraybosna tekrar ümit ediyor 16 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Seattle Times. 19 Ağustos 2006'da güncellenmiştir. (İngilizce).
^ Connelly, Charlie (8 Ekim 2005). "The new siege of Sarajevo". The Times. Birleşik Krallık. 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014.
^ Bassiouni, Cherif (27 Mayıs 1994). "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780". United Nations. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2010.
^ "Have Durumu ve İklim: Saraybosna'nın iklimi" (Rusça). Have Durumu ve İklim (Погода и климат). 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016.
^ IOC (2006). Jure Franko 24 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Althete: Profiles. Retrieved on 5 August 2006.
^ Venuto al mondo 15 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. IMDb resmi internet sitesi
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ daenet d.o.o. "Sarajevo Official Web Site : Sister cities". Sarajevo.ba. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014.
^ "Fraternity cities on Sarajevo Official Web Site". City of Sarajevo 2001–2008. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014.
^ "Saraybosna İzmir'in 25'inci kardeş şehri oldu". Cumhuriyet. 13 Temmuz 2022. 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022.
^ "Official portal of City of Skopje – Skopje Sister Cities". 2006–2009 City of Skopje. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. |yayımcı= dış bağlantı (yardım)
^ "Milliyet gazetesi". 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012.
^ Ankara′nın Kardeş şehirleri 14 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ankara-bel.gov.tr 29 Haziran 2012 tarihinde erişildi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden Saraybosna hakkında daha fazla bilgi edinin
	Vikisözlük'te tanımlar
	Commons'ta dosyalar

Saraybosna resmî sitesi (Boşnakça) / (İngilizce)
Encyclopædia Britannica'da Saraybosna14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[In_Europe's_Jerusalem-1] Stilinovic, Josip (3 January 2002). "In Europe's Jerusalem" 29 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Catholic World News. The city’s principal mosques are the Gazi Husrev-Bey’s Mosque, or Begova Džamija (1530), and the Mosque of Ali Pasha (1560–61). Retrieved on 5 August 2006.

[google27-2] Benbassa, Esther; Attias, Jean-Christophe (2004). The Jews and their Future: A Conversation on Judaism and Jewish Identities. Londra: Zed Books. s. 27. ISBN 1-84277-391-7.

[history-3] "Visit Sarajevo: A Brief History of the City". Visit Sarajevo. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2012.

[4] "Saraybosna'nın yeni belediye başkanı belli oldu". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021.

[5] Bosna-Hersek Federasyonu, Federal İstatistik Ofisi. Yaş, cinsiyet, kanton ve belediyelere göre mevcut nüfus. 30 Haziran 2007. 10 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yıllık istatistiki bilgi. (Görebilmek için PDF gereklidir). (İngilizce).

[6] Malcolm, Noel (1994). Bosnia: A Short History. New York University Press. ISBN 0-8147-5561-5. (İngilizce).

[7] Valerijan, Žujo; Imamović, Mustafa; Ćurovac, Muhamed. Sarajevo. (Boşnakça).

[8] Kelley, Steve. Ayağa kalkan Saraybosna tekrar ümit ediyor 16 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Seattle Times. 19 Ağustos 2006'da güncellenmiştir. (İngilizce).

[9] Connelly, Charlie (8 Ekim 2005). "The new siege of Sarajevo". The Times. Birleşik Krallık. 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014.

[UNCOE-10] Bassiouni, Cherif (27 Mayıs 1994). "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780". United Nations. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2010.

[pogoda-11] "Have Durumu ve İklim: Saraybosna'nın iklimi" (Rusça). Have Durumu ve İklim (Погода и климат). 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016.

[12] IOC (2006). Jure Franko 24 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Althete: Profiles. Retrieved on 5 August 2006.

[13] Venuto al mondo 15 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. IMDb resmi internet sitesi

[Sarajevo-14] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ daenet d.o.o. "Sarajevo Official Web Site : Sister cities". Sarajevo.ba. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014.

[Twin_1-15] "Fraternity cities on Sarajevo Official Web Site". City of Sarajevo 2001–2008. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014.

[16] "Saraybosna İzmir'in 25'inci kardeş şehri oldu". Cumhuriyet. 13 Temmuz 2022. 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022.

[Skopje-17] "Official portal of City of Skopje – Skopje Sister Cities". 2006–2009 City of Skopje. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. |yayımcı= dış bağlantı (yardım)

[18] "Milliyet gazetesi". 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012.

[19] Ankara′nın Kardeş şehirleri 14 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ankara-bel.gov.tr 29 Haziran 2012 tarihinde erişildi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Bosna-Hersek'in belediyeleri
Bosna-Hersek Federasyonu	Banovići Bihać Bosanska Krupa Bosanski Petrovac Bosansko Grahovo Breza Bugojno Busovača Bužim Čapljina Cazin Čelić Čitluk Doğu Doboj Drvar Dobretići Domaljevac-Šamac Donji Vakuf Foča-Ustikolina Fojnica Glamoč Gorajde Gornji Vakuf Gračanica Gradačac Grude Güney Doboj Hadžići Ilıca Ilijaš Jajce Kakan Kalesija Kiseljak Kladanj Ključ Konjic Kreševo Kupres Livno Ljubuški Lukavac Maglaj Mostar Neum Novi Travnik Ocak Olovo Orašje Pale-Praka Posušje Prozor Ravno Sanski Most Sapna Srebrenik Saraybosna Centar Novi Grad Stari Grad Yeni Saraybosna Stolac Široki Brijeg Teočak Tešanj Tırnova Tomislavgrad Travnik Tuzla Usora Vareš Velika Kladuša Visoko Vitez Vogošća Yablanika Zavidovići Zenica Žepče Živinice
Sırp Cumhuriyeti	Banja Luka Berkovići Bijeljina Bileka Bosanski Brod Bosanska Dubica Bosanska Gradiška Bosanska Kostajnica Bosanski Novi Bosanski Šamac Bratunac Čajniče Čelinac Derbent Doboj Doğu Dırvar Doğu Mostar Doğu Saraybosna Doğu Ilıca Doğu Stari Grad Doğu Yeni Saraybosna Pale Sokolac Tırnova Donji Žabar Foča Gacko Kneževo Zvornik Jezero Kalinovik Kotor Varoš Krupa na Uni Kupres Laktaši Ljubinje Lopare Milići Modriča Mrkonjić Grad Nevesin Osmaci Oštra Luka Pelagićevo Petrovac Petrovo Pisakhan Prijedor Prnjavor Ribnik Rogatica Rudo Stanari Šekovići Šipovo Srbac Srebrenitsa Teslić Trebinye Ugljevik Višegrad Vlasenica Vukosavlje Yeni Gorajde
Brčko İlçesi	Brčko
Kalın yazılı belediyeler şehir statüsüne sahiptir.

Saraybosna nedir?, Saraybosna anlamı nedir?, Saraybosna ne demektir?