Tevkii Nişancı Mehmed Paşa, III. Ahmed saltanatında, 26 Ağustos 1717 - 9 Mayıs 1718 tarihleri arasında sekiz ay on dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır'a yaptığı ticaretle de meşgul olan Hacı Ali adında Kayseri'nin Erkilet köyünden birinin oğludur. Nusretnâme'de, "Ermeni Mehmet Paşa" diye nitelelendirilmekle onun Ermeni asıllı olduğu ima edilmektedir.

Bazı küçük hizmetlerde bulunduktan sonra İstanbul'a geldi. Halep valisi olarak göreve tâyin olunan Silahdar Süleyman Paşa yanında çalışmaya başladı. Silahdar Süleyman Paşa 1710'da sadaret kaymakamı ve 1712'de sadrâzam; 1713'te kaptan-ı derya olduğu zamanlarda onun kethüdalığını yaptı. Silahdar Süleyman Paşa 1714'te Girit valisi olunca onun yanında kethüdalıktan istifa etti. Silahdar Damat Ali Paşa'nın sadrazamlık döneminde Sipahi ağalığı vekilliği yaptı.

1716'de Silahdar Damat Ali Paşa'nın Avusturya seferine yetiştirmek üzere Dükakin sancağından yaya asker yazmaya memur edildi ve bu sırada (sonradan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa olarak anılacak) "Mevkufatçı İbrahim Efendi" ile tanıştı ve yakın arkadaş oldu. Mehmet Efendi, Dükakin'den tedarik ettiği askerle orduya yetiştiği zaman, ordu Petrovaradın Muharebesi'sinde mağlup olup Silahdar Damat Ali Paşa şehit düşmüştü. Fakat bunun hizmeti takdir olunarak kendisine Halep muhassıllığı verildi.

Mehmet Efendi, Halep'e gitmekte iken Edirne'ye uğradı. Dostu (sonradan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa olarak anılacak) İbrahim Paşa, o sırada vezirlik rütbesini almış olup sadrazam kaymakamlığı yapmaktaydı. Kendisini Halep'e göndertmeyerek kapıcılar kethüdalığına tâyin ettirdi. Dört ay sonra da Şubat 1717'de onun vasıtasıyla vezirlik verilip nişancı yapıldı.

1717'deki Avusturya seferi için III. Ahmet orduda emin ve muktedir birisinin bulunarak sadrazam olan Hacı Halil Pașa'ya idare desteği ve teşvik vermesini etmesini arzu etmekteydi. Bu nedenle Nişancı Mehmet Paşa bu seferde ordu ile cepheye gitti. Belgrad önündeki muharebede mağlup olan ordu Niş'e çekildi. Bu mağlubiyetin sorumlusu görülen ve azil edilen Sadrazam Hacı Halil Paşa'nın yerine kimin sadrazam ve serdar-ı ekrem yapılması sorunu ortaya çıktı. Bu sırada pâdışâh, sadrazam kaymakamı Damat İbrahim Paşa'yı sadrazam yapmak istemekteydi. Fakat Damat İbrahim Paşa böyle pek nazik dönemde sadrazamlık yetkisi yüklenmekten çekinmekteydi. Edirne'de sadaret kaymakamlığı görevinde daha fazla katkı yapabileceğini iddia etti. Niş'te orduda bulunan yakın arkadaşı Nişancı Mehmet Paşa'yı tavsiye etti. Böylece 26 Ağustos 1717'de Tevkii Nişancı Mehmet Paşa sadrazam ve serdar-ı ekrem tayin edildi.

1718'de ordunun cepheye hareketi esnasında sadaret kaymakamı olan Damat İbrahim Paşa Avusturya ile sulh müzakeresine girişmesi taraftarı idi ve III. Ahmed'in muvaffakatını almıştı. Fakat sadrazam Nişancı Mehmet Paşa, sulh müzakerelerine aleyhtar idi. Bunun üzerine 10 Mayıs 1718'de sadrazam azledildi ve Damat İbrahim Paşa sadrazamlığa getirildi.

Nişancı Mehmet Paşa azlinden sonra hemen Mayıs ortalarında Venedikliler tarafından alınmış olan Preveze ve Dubnice kalelerini geri almak için Yanya sancağı ile Narda seraskerliğine tayin edildi. Fakat yapılan müzakereler dolayısıyla orada seraskerliği gerektiren bir iş bulunmadığı anlaşıldı. Eylül 1718'de Tırhala sancağı ve Niğbolu sancağı ile birlikte Niş muhafızlığı görevine nakledildi.

1719'da doğu Anadolu'da Van eyaleti valiliği verildi. Ama tam bu sırada Girit'te Kandiye muhafızı Köprülüzade Numan Paşa öldü ve Şubat 1720'da Nişancı Mehmet Paşa onun yerine Girit'e Kandiye muhafızlığına gönderildi.

Daha sonra Mısır valiliği görevine nakledildi. Mısır valiliğinde, kısa bir dönem aralık hariç, Temmuz 1728'e kadar altı yıldan fazla kaldı. Burada bulunan kölemen ve yeniçeri serkeşlerini temizledi; huzur ve asayişi sağladı.

Temmuz 1728'de Ebu Bekir Paşa ile becayiş suretiyle Cidde valisi görevine gitti. Oraya vardıktan sonra çok geçmeden 1728'de öldü. Ölümünde altmış yaşlarında idi. Günümüzde Vahhabiler tarafından tüm mezarları yerle bir edilmiş olan Mekke'deki Mualla mezarlığına gömüldü.

Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta derecede bir kabiliyeti vardı. Nusretnâme, pâdışâhın Nişancı Mehmet Paşa'nın yalancı şöhretine ve kibirliliğine tahammül edemediğini ve sulhe aleyhtar olduğunu söyleyerek bundan dolayı azledildiğini yazmaktadır.

III. Ahmet zamanında İngiltere elçisi Lord Montegue'nun eşi Lady Mary Wortley Montagu Nişancı Mehmet Paşa konağına giderek onun hanımıyla haremde görüşmüştür. Lady Wortley Montegue'nün yazdığı çok ünlü İngilizce hatıralarında bu vezir konağının debdebesiz ve vezirin harem hayatının mütevazı olduğunu beyan etmektedir.^[1]

Günümüzde[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul ilinin Tuzla ilçesine yaptırdığı bir cami ile bilinmektedir

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
• Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Cassels, Lavender, (1966) The strugle for the Ottoman Empire 1717-1740, Londra:Murray. (İngilizce)

Siyasi görevi
Önce gelen: Hacı Halil Paşa	Osmanlı Sadrazamı 26 Ağustos 1717 - 9 Mayıs 1718	Sonra gelen: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa