Kanijeli Siyavuş Paşa (d. ? - ö. 1602) III. Murad saltanatı döneminde 1582-1584, 1586-1589 ve 1592-1593 yıllarında üç dönem sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aslının Hırvat^[1] ya da Macar^[2] olduğu sanılmaktadır.

Endurun'da saray eğitimi ile yetişmişti. Endurun'dan çıkma yaptığı zaman "hazine kethüdası" görevi verildi. 1567'de "büyük imrahor" görevine atandı. 1569'da ise "Yeniçeri Ağası" oldu. Daha sonra "Rumeli Beylerbeyliği"ne getirildi. Kubbealtı veziri olduktan sonra 1580'de II. Selim'in en küçük kızı olan Fatma Sultan ile evlendi.

24 Aralık 1582'de Koca Sinan Paşa yerine birinci defa sadrazam oldu. Kafkasya seferine serdar olarak atanmayı bu görevinin bir kısmının fazla olduğunu iddia ederek kabul etmedi. Bu yüzden, bu sefere serdar tayin edilen Özdemiroğlu Osman Paşa askeri disiplinde zorluk çekti. Ayrıca İstanbul'da kalan kapıkulları da bundan memnun olmadılar. Askerin bu hoşnutsuzluğu yanında kapıkulu sipahilerine verdiği birer akça terakkiyi de asker az bulup kabul etmedi. Şikayet için Divana çıkan kapıkulu sipahi askerleri divanda Sadrazam Sivayuş Paşa'yı tahkir ettiler. Bunu haber alan padişah III. Murat Sivayuş Paşa'yı sadaretten azletti ve yerine Özdemiroğlu Osman Paşa sadarete getirildi. Peçevi ayrıca Sivayuş Paşa'nın Özdemiroğlu'nun Kafkas seferinde başarısı ile Kırım hanı isyanını bastırması dolayısıyla kazandığı muvaffakiyetleri kıskandığını yazmaktadır.^[3]

Sadrazam Özdemiroğlu Osman Paşa Sadrazam olduktan sonra da 1584'te serdar olarak İran üzerine sefere çıktı ve Tebriz'i işgal etmeyi başardı. Ama 29 Ekim 1584'te bu seferde iken hastalanıp öldü. Yerine Aralık'ta ikinci vezir olan Hadim Mesih Mehmed Paşa sadrazam oldu. Ama Nisan 1584'te reisülkittap Hamza Efendi ile mücadeleye girişip istediği gibi reisülkitabı sultan görevden ayırmayı kabul etmeyince, Hadım Mesih Mehmed Paşa sedaretten istifa etti. Böylece Kanijeli Sivayuş Paşa ikinci defa sadrazamlığa getirildi.^[1]

İkinci sadrazamlığında da Sivayuş Paşa askerlerle çatışmaya girişti. Ülkenin devamlı savaşlar dolayısıyla malî durumu bozuktu ve beklenen vergi gelirleri harcamalara yetişmemekteydi. Bu nedenle Sivayuş Paşa metalik paranın ayarını bozarak gelir sağlamaya çalıştı. Fakat bu tahşiş edilmiş akçe askere verilince 1589'da ortaya bir kapıkulu sipahi isyanı çıktı. Bu isyan sırasında sipahiler Sultan müsahibi beylerbeyi Mehmed Paşa'yı öldürdüler. Bu hadiseyi önlemeyemediği için Sivayuş Paşa sadrazamlıktan azledildi.^[1]

1591'de Ferhat Paşa sadrazam iken Erzurum ahalisi orada bulunan yeniçerilerden şikayet etmiş ve sonra da oradaki yeniçeri kışlalarına hücum edip arbede çıkardılar. Bunun haber İstanbul'a gelince İstanbul'daki yeniçeriler çorbalarını içmeyip isyan ettiler. Bunun nedenini soran Sultan'a Ferhat Paşa durumun ciddiliğini küçümseyen yanlış bilgi verdi. Fakat gerçek 1592'de ortaya çıkınca sultan Ferhat Paşa'yı sedaretten ayırdı ve yerine üçüncü defa Sivayuş Paşa sadrazam olarak görevlendirildi.^[4]

Sivayuş Paşa'nın üçüncü sedareti sırasında da kapıkulu askeri ile arası açıldı. 1593'te kapıkulu süvari askerlerine maaş dağıtılması sırasında kapıkulu sipahileri yine isyan ettiler. Bu üçüncü başvezirlik döneminde üçüncü defa sipahi çıkması sadece bir idarecilik noksanlığı olarak görülmedi ve Sivayuş Paşa'nın "uğursuz" olduğu isnat ve ithamlarına yol açtı. Sivayuş Paşa sadaretten ve devlet idaresinden emekliye ayrıldı, yerine Sinan Paşa üçüncü defa sadrazam yapıldı.

Bundan sonra Siyavuş Paşa devlet hayatından çekilmiş şekilde İstanbul'da 10 yıl daha yaşadı. 1602 yılında İstanbul'da öldü. Eyüpsultan'daki Sokollu türbesinin karşısında bulunan kendi türbesine gömülmüştür.

Eyüp Sultan Camii yakınında bulunan Siyavuş Paşa Türbesi'nden görüntüler (Mart 2022)

Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Sivayuş Paşa'nın idare gücünün orta derecede olduğu kabul edilmektedir. Her üç sedareti sırasında kapıkulu askeri ile geçinememesi; onun uğursuzluğuna atıf olunarak ömrünün son 10 yılını devlet idaresinden uzak olarak geçirmesine neden olmuştur.

Uzunçarşılı onu değerlendirmekte iken zamanın tarihçileri Sivayuş Paşa'nın çok mutedil tabiatlı kolay kızmayan bir kişi olduğunu belirtmektedirler^[1]

Modern yaşam ve yapıtları ile Osmanlılar hakkındaki biyografi eserine göre^[5]

Osmanlı kaynakları... ılımlı, nazik ve dürüst bir kişi olarak söz et(mişlerdir).

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyup'deki türbesi yanında açılma kitabesi 1602 olan bir hayrat çeşmesi vardır.

Ayrıca Edirne civarında (şimdi Bulgaristan'da bulunan) Harmanlı'da bir cami, mektep ve hamamdan oluşan bir külliye yaptırmıştır. Harmanlı'da Kanijeli Siyavuş Paşa'nın 1585'te "Harmanlı Çayı"'nın üzerinde yaptırmış olduğu (ama günümüzde sadece bir kuru dereyi geçen) "kambur" adı verilen taş köprü hala ayaktadır ve şehirde turist çeken bir özellik sayılmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010)
• Aslan, Adnan, "Sivayuş Paşa (Kanijeli)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C.2 s.547, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-0071-01.
• Bosworth,C.E., van Donzel,E., W.P. Heinrichs,W.P. ve Lecomte,G. (ed) (1997] Encyclopedia of Islam 2.ed. Cilt.IX SAN-SZE, say.726 ISBN 90-04-10422-4 (İngilizce)
• Ak, Mahmut, "Sivayuş Paşa, Kanijeli " (2009) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:37 Sayfa:311-313, İstanbul:TDV Yayınları. Online:[1] 26 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Koca Sinan Paşa	Osmanlı Sadrazamı 24 Aralık 1582 - 25 Temmuz 1584	Sonra gelen: Özdemiroğlu Osman Paşa
Önce gelen: Hadim Mesih Mehmed Paşa	Osmanlı Sadrazamı 14 Nisan 1586 - 2 Nisan 1589	Sonra gelen: Koca Sinan Paşa
Önce gelen: Serdar Ferhat Paşa	Osmanlı Sadrazamı 4 Nisan 1592 - 28 Ocak 1593	Sonra gelen: Koca Sinan Paşa