Zurnazen Mustafa Paşa, IV. Mehmed saltanatında 5 Mart 1656 tarihinde dört saat boyunca sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. Osmanlı tarihinin en kısa süre sadrazamlık yapan devlet adamıdır. 1655-1656 döneminde kaptan-ı derya görevi de yapmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavut kökenlidir.^[1] Enderunlu değildir ancak Enderun'da yetiştiği söylenir. Devlet hizmetine "kapıcıbaşılık" görevi ile girmiştir. 1648 yılı sonlarında Rumeli Beylerbeyi olan Küçük Hüseyın Paşa Girit'te şehit olunca Rumeli Beylerbeyliği'ne atanmıştır. 1650'de İbrahim Paşa yerine başdeftedar olmuştur. Bu görevde iken padişaha bir tezkere sunarak Sadrazam Melek Ahmet Paşa yerine sadrazam olarak atanmasını istemiştir. Bu tezkere sadrazam eline geçtiğinde Zurnazen Mustafa Paşa başdefterdarlıktan atılmıştır.

Haziran 1652'de yöre ahalisi Karaman Valisi olan Katırcıoğlu Mehmet Paşa'nın zulümlerinden dolayı bir şikayetnameyi İstanbul'a göndermişler ve bunun üzerine Katırcıoğlu Silifke valiliğine tayin olmuştur. Onun yerine Karaman Valisi olarak Zurnazen Mustafa Paşa gönderilmiştir. 1652 yılı sonunda ise ikinci defa başdeftedarlığa getirilmiştir. Fakat Bıyıklı Koca Derviş Mehmed Paşa sadaretinde defterdarlıktan azil edilmiş yerine Moralı Mustafa Efendi başdefterdar atanmıştır.

Zurnazen ise Venediklilerin hücumu tehdidi altında bulunan Bozcaada muhafızlığına getirildi. 1655'te Kara Dev Murad Paşa sadrazam olunca Zurnazen Mustafa Paşa da Kaptan-ı Derya yapıldı (9 Mayıs 1655) Bu görevde iken Bozcaada'ya hücum eden Venedik donanmasına karşı adayı korudu ve Venedik eline geçmesini önlemiştir. Sonra Mora Yarımadası doğusunda bulunan Menekşe (Benefşe) kalesinin Venedikliler tarafından kuşatılmasını yenilgiye uğratarak kaleyi kurtardı.^[1]

Sadrazam olan Ermeni Süleyman Paşa 28 Şubat 1656'da bu görevden azledilmişti. Yerine Girit'te Osmanlı orduları serdarı olarak bulunan Deli Hüseyin Paşa sadrazam olarak atanması kararı alınmıştı ve mühr-ü humayun gönderilmesi kabul edilmişti. İstanbul'da sadaret kaymakamı olarak Kaptan-ı Derya Zurnazen Mustafa Paşa bulunmaktaydı. Zurnazen Mustafa Paşa büyük çabalar göstererek 6 gün sonra, daha Girit'e haber yarı yola bile varmadan bu kararı bozdurdu. 5 Mart 1656'da Zurnazen Mustafa Paşa sadrazam olarak tayin edildi. Fakat buna reaksiyon çok hızlı oldu. O zaman isyanda olan sipahi ocak ağaları padişahtan hemen bir Alay Köşkü önünde bir ayak divanı istediler ve Zurnazen Mustafa Paşa'yı sadrazam olarak kabul edemeyeceklerini açıkladılar. Bu ayak divanında verilen söze uyan Padişah tayininden 4 saat sonra Zurnazen Mustafa Paşa'yı sedaretteen azletti ve isyancılara daha uygun görülen eski sadrazam Siyavuş Paşa ikinci defa sadarete atandı.^[1]

Zurnazen Mustafa Paşa Kaptan-ı Deryalık görevini muhafaza etti. Fakat 25 Nisan 1656'da bu görev de ondan alındı ve kendisine Erzurum valiliği verildi. Evliya Çelebi'nin seyahatnamesine göre Erzurum'a görevi gereği gitti, Ocak veya Şubat 1666'da Erzurum'da hayatını kaybetti.

Tarihteki Önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Zurnazen Mustafa Paşa'nın tarihi açıdan önemi, Osmanlı Devleti'nde en kısa sadrazamlık yapan kişidir. Naima Tarihi'nde dört saat, Abdurrahman Abdi Paşa Vekayinamesi'nde üç saat, İsazade Abdullah Efendi'nin eserinde iki buçuk saat, Karaçelebizade Abdülaziz Efendi'nin Ravzatül Ebrar Zeyli adlı eserinde üç saat, İsmail Hakkı Uzunçarşılı'nın Osmanlı Tarihi eserinde dört saat, Yılmaz Öztuna'nın Büyük Türkiye Tarihi eserinde altı saat, Joseph von Hammer'in Büyük Osmanlı Tarihi'nde dört saat sadaret makamında kaldığı yazmaktadır.

Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzunçarşılı onu şöyle değerlendirmiştir:^[1]

İşten anlar, hilekar, kurnaz, içten pazarlıklı tehlikeli bir şahıstı... Deli Hüseyin Paşa'nın sadaretine mani olmuştur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uluçam, Müjdat, "Mustafa Paşa (Zurnazen)", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi C.2 s.315-316, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-0072-9
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954, 6. Baskı:2011) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu ISBN 978-975-16-0010. say.400-402
• Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5, say.109.
• Danişmend, İsmail Hami, (2011), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 6 Cilt, İstanbul:Doğu Kütüphanesi, ISBN 9789944397681 Cilt:5 say.: 41; Cilt:24 say.:504
• Yurdakök, Rabia (2018), ''Zurnazen Mustafa Paşa'' Genç Kalemler Dergisi, AÜ Genç Tarihçiler Topluluğu Yayınları, Aksaray, s.119-123.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Özcan, Abdülkadir, "Mustafa Paşa, Zurnazen" (2006) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:31 Sayfa:346-348 İstanbul:TDV Yayınları. Online:[1] 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi27.1.2017
• Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani C.IV say.394-395, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 Online: [2]
• Kültür Bakanlığı web sitesi, Osmanlı İmparatorluğu Kronolojisi^{[ölü/kırık bağlantı]}, Erişim tarihi:12.12.2011

Siyasi görevi
Önce gelen: Deli Hüseyin Paşa	Osmanlı Sadrazamı 5 Mart 1656 (4 saat)	Sonra gelen: Siyavuş Paşa
Askerî görevi
Önce gelen: Dellak Mustafa Paşa	Kaptan-ı Derya 9 Mayıs 1655 - 25 Nisan 1656	Sonra gelen: Firari Kara Mustafa Paşa