Pîrî Mehmed Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 25 Ocak 1518 - 27 Haziran 1523
Hükümdar	I. Selim I. Süleyman
Yerine geldiği	Yunus Paşa
Yerine gelen	Pargalı İbrahim Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	Aksaray, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1533 Silivri

Pîrî Mehmed Paşa (ö. 1533, Silivri), I. Selim saltanatının son yıllarında ve I. Süleyman saltanatının ilk yıllarında 25 Ocak 1518-27 Haziran 1523 tarihleri arasında beş yıl beş ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Sadrazamlıktan önceki yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aksaray'da Zinciriye Medresesi müderrislerinden Cemaleddin Aksarayî'nin torunu olup, babası ulemadan Mehmed Çelâleddin b. Ahmed Çelebi'dir.^[1] Ana tarafından soyu Larende (Karaman)'de medfun Mevlâna Hamazatüddin'dir. Eğitimini ve medrese tahsilini Amasya'da görmüştür. Sonra mahkeme-i şeriyeye katip oldu ve üstün yetenekleri dolayısıyla başkatipliğe yükseldi. II. Beyazıt tahta çıkması ile İstanbul'a gelmiştir. Devlet hizmetine girip sırasıyla Sofya, Silivri, Serez (1499) ve Galata kadılık görevlerinde bulundu. Sonra İstanbul Fatih Sultan Mehmed İmareti mütevellisi oldu. 1508'de II. Beyazıt zamanında Anadolu defterdarı olmuştur.

Pîrî Mehmed Çelebi, başdefterdarlıkla Çaldıran Seferine katıldı. İaşe ve menzil işlerini yerine getirmede yararlılık gösterip isim yaptı. Bir harp meclisinde beklenmeden hemen hücuma geçilmesi hususundaki söylemiş olduğu sözler ile Sultan Selim'in takdirini kazandı. Şah İsmail'e karşı zafer sonrasında ikinci vezir Dukakinoğlu Ahmed Paşa ile birlikte Tebriz'i ele geçirip muhafazasıyla görevlendirildi. Bu seferden dönüşünde Nahçıvan'a gelindiği zaman ekim 1514'te azlolunan Mustafa Paşa'nın yerine üçüncü vezir yapıldı. Amasya'da Mart 1515 yeniçeri isyanı sonunda vezaretten alındıysa da üç gün sonra tekrar vezarete iade edildi.

Hersekli Ahmed Paşa'nın son defa vezir-i âzamlıktan azlinden sonra, Mısır seferine karşı geldiği için, Pîrî Mehmed Paşa da azil ve emekli edildi.

Yavuz Sultan Selim'in Osmanlı ordusu ile 1516'daki Mısır seferine hareketi üzerine İstanbul muhafızı ve sadaret kaymakamı tayin olundu.

Mısır'ın fethedilmesinden sonra Mısır'da bulunan Osmanlı ordusuna İstanbul'dan iaşe, tedarik ve mühimmat getirmesi ve Mısır'dan geri dönüşte elde edilen ganimetin İstanbul'a taşınması için Yavuz Sultan Selim İstanbul'dan bir donanma filosu istemişti.^[2] İstanbul muhafızı olan Pîrî Mehmed Paşa İskenderiye'ye sevk edilecek donanmayı büyük bir titizlikle donattı. Galata ve Gelibolu'da hazırlanan altı yüz parçadan ziyade ve padişahın istediği sayıdan fazla olan bu donanmadaki gemiler altısı top ve beşini de at gemisi olarak tanzim edilmişti. Ama 1517 başındaki çok şiddetli kış dolayısıyla bu donanma ancak 26 Mart 1517'de İstanbul'dan ayrıldı. İskenderiye'ye gelen gemilere hazineler ve ganimet yüklendi ve bu filo 15 Temmuz 1517'de İstanbul'a geldi. Pîrî Mehmed Paşa'nın bütün bu çalışma ve gayretleri, Yavuz Sultan Selim gözünde, onu veziriazamlığa hazırlamaktaydı.

Mısır Seferi dönüşünde ani bir kararla Yavuz Sultan Selim sadrazam olan Yunus Paşa'yı 13 Eylül 1517'de idam ettirdi. Yerine hemen sadrazam tayin edilmedi ve İstanbul'da bulunan Pîrî Mehmed Paşa acele Suriye'ye çağrıldı. Pîrî Mehmed Paşa 24 Ocak 1518'de Şam'daki ordugâha ulaşıp bir gün sonra da vezir-i azam görevine getirildi.

Sadâreti[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır'dan dönüşte sadrazam Yunus Paşa'nın idamı üzerine İstanbul'dan getirtilerek Şam'da padişahla buluşup vezir-i âzam tayin edildi (1518 Ocak) ve Yavuz Sultan Selim'in ölümüne kadar mevkiini muhafaza ettiği gibi oğlu Kanuni Sultan Süleyman'a da üç sene vezir-i âzamlık yaptıktan sonra 1523'te vezaret haslarıyla emekli edildi.

Dönemindeki önemli olaylar:
1521-Belgrad'ın fethi
1522-Rodos'un fethi

Kişiliği ve cesaretiyle Yavuz Sultan Selim'in gözüne girmiştir. Hatta Belgrad'ın fethi için I. Süleyman'ı ikna etmiş ve Yavuz Sultan Selim döneminden itibaren denizciliği ve donanmayı geliştirmeye çabalamıştır.

Görevden alınması[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci Vezir Ahmet Paşa sadrazam olabilmek için Pîrî Mehmed Paşa'nın yaşlılığını bahane edip I. Süleyman'a onu görevden almaya ikna etmeye çalışmış ve sonuçta başarılı olmuştur. Ancak II. Vezirin yerine sadrazamlığa Hasodabaşı İbrahim Ağa'yı getirtmiş ve Pîrî Mehmed Paşa'ya maaş bağlayarak onu emekli etmiştir.

Padişah Kanuni Sultan Süleyman geleneğe göre ikinci vezir olan Hain Ahmed Paşayı sadrazamlığa getirmesi gerekirken, Mısır valiliğine atadı ve sadrazamlığa Pargalı İbrahim Paşa'yı getirdi. Beylerbeyi olarak Mısır'a vardıktan sonra Ahmet Paşa Memlüklü devlet adamlarını çevresinde toplayarak isyan etti. Bağımsızlığını ilan ederek ve yeni bir devlet kurmak için para bastırarak hutbe okuttu. Sadrazam İbrahim Paşa isyanı bastırmak ile görevlendirilip Mısır'a gitmişse de, Hain Ahmed Paşa sarayında kendi adamları tarafından öldürüldü. Pargalı İbrahim Paşa, Mısır eyaletinin idarî ve malî kurumları ile işlerini büyük bir reforma tabi tuttuktan sonra İstanbul'a döndü.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Sadrazamlıktan emekli edildikten sonra Silivri'deki çiftliğine çekilen Pîrî Mehmed Paşa'nın saraya pek sık gidip geldiği, hatta I. Süleyman ile arasının oldukça iyi olduğu rivayet edilir. Silivri'de yaptırmış olduğu cami yanında bulunan türbeye gömülmüştür.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Pîrî Mehmed Paşa birçok hayır eseri yaptırmıştır. İstanbul'da Haliç'te Halıcıoğlu ile Hasköy arasında kendi adını taşıyan bir semt bulunmaktadır. Bu semtte yaptırdığı mescit ve hamamı bulunur. Yine İstanbul'da Zeyrek semtinde Halvetî Tekkesi, Soğükkuyu Camii ve Medresesi, Mercan'da Terlikçiler Mescidi, Molla Gürânî Camii civarında Körüklü Tekkesi olarak anılan Halvetî Zaviyesi ve Camcı Ali semtinde bir sibyân mektebi vardır. Emekli olup vefat ettiği Silivri'de cami, imaret, mektep ve medreseden oluşan bir külliyesi vardır, türbesi de buradadır. Osmanlı ülkesinin birçok yerinde de hayır eserleri bulunur. Bunlar arasında Belgrad'da bir imaret, Konya'da bir mescit, imaret ve tekke, Aksaray'da bir mektep, Gülek Kalesi yakınlarındaki zaviye ve ribât, Kosova'da bir cami ve külliyesi sayılabilir (Piri Nazir Cami). Bu kadar çok dağınık hayır eserlerinin günlük finansmanı için, Anadolu ve Rumeli'de birçok arazi ve emlak vakıfları bulunmaktadır.^[3]

Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

2003 yapımı Hürrem Sultan dizisinde Ayberk Atilla, 2011 yapımı Muhteşem Yüzyıl dizisinde ise Arif Erkin Güzelbeyoğlu tarafından canlandırılmıştır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yükseliş dönemi Osmanlı sadrazamları listesi
• Zenbilli Ali Efendi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Danışmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
• Buz, Ayhan (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Yılmaz, Mehmed, "Mehmed Paşa (Piri)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.164 ISBN 975-08-0072-9

Siyasi görevi
Önce gelen: Yunus Paşa	Osmanlı Sadrazamı 25 Ocak 1518 - 27 Haziran 1523	Sonra gelen: Pargalı İbrahim Paşa