Vilayet

Vilâyet (Arapça: ولاية wilayah), 1864 yılında Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile tanımlanan birinci dereceden bir yönetim birimidir. 19 ve 20. yüzyıllarda önce Osmanlı Devleti, ardından 1960'a kadar Türkiye Cumhuriyeti'nde, bir valinin yönetimi altındaki birimdir. Bugün Türkiye'de vilayet, il anlamında kullanılır.

Vilayeti vali; Liva ve sancakları, mutasarrıf yönetirdi. Toplam 33 Osmanlı Devleti vilayeti vardı. Vilayetlerde de sancak, köy ve kaza alt yönetim birimleri olarak kullanılmıştır. 1900 yılında 29 vilayet ve 5 özerk devlet bulunmaktadır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Vilayet kelimesi Arapça kökenli olup; valilik, velilik, bir işin başında durma, bir sorumluluk üstlenme anlamlarına denk gelmektedir. Bundan hareketle vilayet tabiri, coğrafik bir terim olmaktan çok yönetsel bir terimdir. Yani değişik büyüklükteki veya genişlikteki yönetim birimleri vilayet şeklinde ifade edilebilir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Vilayet kelimesinin yönetim birimi anlamında kullanımı Osmanlılara dayanmaktadır. Vilayet, 19. ve 20. yüzyıllarda, Osmanlı Devleti'ndeki en büyük taşra yönetim birimiydi.

Günümüzde, çeşitli ülkelerde farklı adlarla ifade edilen yönetim birimleri, Türkçede vilayet veya il tabiri ile ifade edilir. Bir valinin (İng. governor) yönetimindeki vilayet (governorate); batıda genellikle province bazen de governorate tabiri ile ifade edilir.

Osmanlı'nın Vilayetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı Vilayetleri listesi, 1864 yılında Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile yürürlüğe giren uygulamalar sonucunda vilayet olarak tertiplenen idari birimleri listelemektedir. Vilayetlerde de sancak, köy ve kaza kullanılmıştır. 1900 yılında 29 vilayet ve 5 özerk devlet bulunmaktadır. Vilayeti vali, Liva ve sancakları, mutasarrıf yönetirdi. Toplam 33 Osmanlı Devleti vilayeti vardır.

Harita[değiştir | kaynağı değiştir]

1878'ten itibaren Batum, Artvin (Yusufeli hariç), Oltu'nun büyük bölümü, Iğdır, Ardahan ve Kars Rusya'nın eline geçmiştir. Berlin Antlaşması ile Osmanlı-Rus sınırı Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit hattı olmuştur.

1881 yıllarında Osmanlı Devleti vilayetlerinin etkileşimli haritası:

Osmanlı vilayetlerini gösteren etkileşimli harita.

*Cezayir-i = CBS= Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti

**MuA = Mamuret-ul-Aziz Vilayeti

Liste[değiştir | kaynağı değiştir]

Vilayetler[değiştir | kaynağı değiştir]

Adana Vilayeti
Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti
Halep Vilayeti
Ankara Vilayeti
Aydın Vilayeti
Bağdat Vilayeti
Basra Vilayeti
Beyrut Vilayeti
Bitlis Vilayeti
Bosna Vilayeti
Girit Vilayeti
Tuna Vilayeti
Diyarbekir Vilayeti
Edirne Vilayeti
Erzurum Vilayeti
Hicaz Vilayeti
Hersek Vilayeti
Hüdavendigâr Vilayeti (Diğer adı Bursa)
İstanbul Vilayeti
Yanya Vilayeti
Kastamonu Vilayeti
Konya Vilayeti
Kosova Vilayeti
Mamuret-ul-Aziz Vilayeti (asıl adı Harput, bugün Elazığ)
Manastır Vilayeti
Musul Vilayeti (1879'dan itibaren)
Selanik Vilayeti
İşkodra Vilayeti
Sivas Vilayeti
Suriye Vilayeti(asıl adı Şam)
Trablusgarp Vilayeti (Trablusu-Garb Trablusgarp)
Van Vilayeti

Trabzon Vilayeti

Vasallar ve Özerkler[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Rumeli (Rumeli-i Şarkî): özerk vilayet (1878 - 1885); 1885 yılında Bulgaristan tarafından işgal edildi.
Bingazi Sancağı: özerk sancak. 1875 yılında Trablusgarp vilayetinden ayrıldı.^[1]
Biga Sancağı (diğer adı Kale-i Sultaniye) (özerk sancak, vilayete dahil değildir)
Çatalca Sancağı (özerk sancak, vilayate dahil değil)
Kıbrıs Sancağı - Osmanlı'ya bağlı sancak.
Mısır Hidivliği (özerk hidivlik)
İzmid Sancağı (özerk sancak, vilayete dahil değil)
Kudüs Sancağı (Kudüs-i Şerif Mutasarrıflığı): Bugünkü Kudüs, Filistin ve İsrail'i kapsar..^[2]
Mekke Şerifliği (özerk şeriflik, vilayete dahil değildir.)
Zor Mutasarrıflığı: Müstakil mutasarrıflık.
Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığı: Müstakil mutasarrıflık.^[3]
Sisam Beyliği (özerk yönetim)
Tunus Eyaleti (Tunus Eyaleti) (özerk eyalet, beyleri tarafından yönetilir.)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı eyaletleri listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Bengazi". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
^ Palestine; A Modern History (1978) by Adulwahab Al Kayyali. Page 1
^ Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Lebanon". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.

[eb1911-Bengazi-1] Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Bengazi". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.

[ala-2] Palestine; A Modern History (1978) by Adulwahab Al Kayyali. Page 1

[eb1911-3] Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Lebanon". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.

[1]

[2]

[3]

Valilik nedir?, Valilik anlamı nedir?, Valilik ne demektir?