Tahran

Tahran
Farsça: تهران
Tahran; Farsça: تهران
Başkent
	; Bayrak ; Arma
	Tahran Şehrin İran'daki konumu
Ülke	İran
Eyalet	Tahran Eyaleti
Şehristan	Tahran şehristanı
Bahş	Merkezî bahşı
İdare
• Belediye Başkanı	Ali Zakani
Yüzölçümü
• Başkent	730 km²
Rakım	1200 m
Nüfus
• Başkent	18.587.453
• Yoğunluk	oto/km²
• Kent	13,413,348
Zaman dilimi	UTC+03.30 (IRST)
• Yaz (YSU)	UTC+04.30 (IRST)
	Resmî site; http://www.tehran.ir

Tahran (Farsça: تهران), İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Eskiden başkent Rey'in yakınlarında küçük bir köydü. Rey'in İS 1220'de Moğollar tarafından yıkılmasından sonra kent halkının büyük bölümü Tahran'a yerleşti ve Tahran bir kent olarak gelişmeye başladı; Rey'in kalıntıları günümüzde Tahran'ın güneyindedir.

Kaçar Hanedanı'nı (1779-1925) kuran Ağa Muhammed Han, 1785'te ele geçirdiği Tahran'ı 1788'de başkent ilan etti. Bu tarihten sonra hızla gelişen kent günümüze değin İran'ın başkenti olarak kaldı. Kaçar Hanedanı'nın 1925'te devrilmesinden sonra tahta çıkan Şah Rıza Pehlevi'nin (hükümdarlığı 1924-41) hükümdarlığı sırasında büyük ölçüde genişledi. II. Dünya Savaşı sırasında, kentte Tahran Konferansı olarak bilinen bir toplantı düzenlendi (1943). Muhammed Rıza Pehlevi'nin hükümdarlığı sırasında (1941-79), petrol sanayisindeki gelişmenin de etkisiyle kent hızla modernleşti. 1979'da Şah'ın devrilerek İran'nin kurulmasından sonra, ekonomik ve siyasal sorunlar nedeniyle kent bir duraklama dönemine girdi.^[1]

Tahran başkent olarak, İran'ın ekonomik ve sosyal yaşamına yön veren en çağdaş kentlerinden birisidir.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

1979 İran İslam Devrimi'nden sonra ülke nüfusuna paralel olarak kentin nüfusu 2,5 kat artmış ve 13 milyona yaklaşmıştır.

Yapılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kentin kuzey kesimindeki gösterişli modern semtlerle güneydeki eski kent ve çarşı tam bir karşıtlık içindedir. Kentteki başlıca yapılar Sipahsalar Camisi, meclisin bulunduğu Baharistan Sarayı, Şemsü'l-İmare ve Niavaran Sarayı'dır. Ünlü tavuskuşu tahtının ve değerli taşlarla süslü Nadiri tahtının bulunduğu Gülistan Sarayı, Sadabad Sarayı ve Mermer Saray günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. Kentte ayrıca bir arkeoloji müzesi ve etnografya müzesi vardır. Tahran Üniversitesi, İran Ulusal Üniversitesi ve Şerif Vagefi Teknik Üniversitesi kentteki başlıca yükseköğretim kurumlarıdır.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Kent, Elburz Dağları eteklerindeki bir yaylaya kurulmuş olduğundan ve çevresinde nehir, göl, deniz gibi bir su kaynağı bulunmadığından (başta hava kirliliği olmak üzere) ciddi çevre sorunlarıyla boğuşmaktadır. Kenti tehlikeli bir biçimde etkileyen hava kirliliğinin bir nedeni de Tahran'ın dünyaca ünlü trafik sorunudur. Çevre yollarının göreceli olarak geç yapılması ve yetersiz oluşu; kentteki toplu taşımacılığın tekerlekli taşıtlarla yapılması; kullanılan araçların eskiliği buna neden olmaktadır. Ama trafik sorunununa çözüm olarak Ortadoğu'daki en büyük metro ağlarından biri olan Tahran metrosu yapılmıştır ve hatları uzatılmaya devam edilmektedir.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Tipik bir bozkır ikliminin hüküm sürdüğü Tahran'da kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Yağışlar en çok kış mevsimindedir ve ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde de görülür. Kışın kar yağışı ve don çok şiddetli olabiliyor. Gece ile gündüz, yaz ile kış mevsimi arasında önemli sıcaklık farkları bulunur.

Tahran iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	16,4	19,0	23,8	33,6	33,6	37,8	39,8	39,4	35,6	31,2	23,0	19,0	39,8
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	6,1	8,1	12,9	19,8	25,0	31,2	33,9	33,5	29,3	22,4	14,3	8,6	20,4
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−1,5	−0,2	4,0	9,8	14	19,6	22,6	21,9	17,5	11,6	5,4	1,0	10,5
En düşük sıcaklık (°C)	−11,4	−11	−8	−1,6	3,0	12,0	15,4	13,5	8,8	2,6	−5,2	−9,6	−11,4
Ortalama yağış (mm)	63,1	66,5	83,3	50,1	27,1	4,0	4,2	3,2	3,4	16,5	41,3	66,3	429
Kaynak: Dünya Meteoroloji Örgütü^[2]

Kardeş kentler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yönetim yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tahran şehri 22 alt ilçeye ayrılmıştır. Bu ilçeler ve büyük semtler aşağıdaki haritada gösterilmiştir.

Tahran'ın büyük semtleri şunlardır: Abbas Abad, Afsarıya, Amanya, Emir Abad, Aryaşehir, Bağ Feyz, Baharistan, Dereke, Derbent, Dardasht, Dar Abad, Darrous, Dehkadeh Olampik, Ekhtiyariyeh, Ekbatan, İlahya, Evin, Fermanya, Fereşte, Kıytarya, Golhek, Gişa, Gümrük, Hasan Abad, Jamaran, Cennet Abad, Javadiyeh, Jomhuri, Jordan, Lavizan, Mehran, Narmak, Navab, Nazi Abad, Niavaran, Park-e Shahr, Pasdaran, Piroozi, Punak, Ray, Sa'adat Abad, Sadeghiyeh, Seyed Khandan, Sohrevardi, Shahrara, Shahr-e ziba, Shahrak-e Gharb, Shemiran, Tajrish, Tehranno, Tehranpars, Tehransar, Vanak, Velenjak, Yaft Abad, Yusef Abad, Zafaraniye.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
^ "Dünya Meteoroloji Örgütü". Birleşmiş Milletler. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tahran şehir haritası

[1] Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition

[DMÖ-2] "Dünya Meteoroloji Örgütü". Birleşmiş Milletler. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011.

[1]

[2]

g t d Tahran'ın semtleri
Kuzey	Agdesiye • Acudaniye • Dereke • Derbend • Darrus • Davudiye • Devlet • İhtiyariye • İlahiye • Fermaniye • Geytariye • Gülhak • Cemaran • Ürdün • Kamuraniye • Mahmudiye • Mehran • Niyaveran • Pasdaran • Şemiranat • Tecriş • Venek • Valiasr • Velencek • Zaferaniye
Batı	Ekbatan • Apadana Kompleks • Bağ Feyiz • Ferehzad • Gişa • Cennetabad • Punak • Saadetabad • Sadıgiye Şehrek Garb • Şahran • Şahrara • Şehr Ziba • Tereşt • Tahranser
Merkez	Abbasabad • Amirabad • Baharistan • Çarşı • Hasan Abad • Jomhuri • Park-e Shahr • Seyed Khandan • Toopkhaneh • Yusef Abad
Doğu	Afsariyeh • Lavizan • Narmak • Tehranpars • Tehranno
Güney	Gomrok • Javadiyeh • Khavaran • Navvab • Nazi Abad • Rey • Yaft Abad

g t d İran'daki büyük şehirler
1.000.000 +	Tahran • Meşhed • İsfehan • Tebriz • Kerec • Şiraz
500.000 ile 1.000.000 arası	Ahvaz • Kum • Kirmanşah • Urmiye • Zahidan • Reşt
200.000 ile 500.000 arası	Kirman • Hemedan • Arak • Yezd • Erdebil • Bender Abbas • İslamşehr • Kazvin • Zencan Eyaleti • Hürremabad • Senendec • Gürgan • Sari • Kaşan • Gülistan • Kudüs • Melerd • Dizful • Burucerd • Humeynişehr • Abadan • Veramin • Sebzevar • Necefabad • Nişabur
100 000 +	Babol • Amul • Şehriyar • Save • Hoy • Gaimşehr • Karçak • Bucnurd • Sircan • Buşehr • Bircend • İlam • Melayer • Bükan • Meraga • Rafsencan • Nesimşehr • Mahabad • Saggız • Zabul • Günbed Kavus • Şahrud • Şehrekürd • Pakdeşt • Şahinşehr • Simnan • Hürremşehr • Mervdeşt • Andimeşk • Türbet Haydariye • Merend • Miyanduab • Bender Mahşehr • Bender Enzeli • Şahrıza • Mescid-i Süleyman • İze • Cehrum • Dorud
Kaynak: World Gazetteer

g t d Asya başkentleri
Orta Asya	Astana, Kazakistan · Bişkek, Kırgızistan · Duşanbe, Tacikistan · Aşkabat, Türkmenistan · Taşkent, Özbekistan · Ulan Batur, Moğolistan
Doğu Asya	Pekin, Çin · Taipei, Çin Cumhuriyeti (Tayvan) · Tokyo, Japonya · Pyongyang, Kuzey Kore · Seul, Güney Kore
Güney Asya	Dakka, Bangladeş · Thimphu, Bhutan · Yeni Delhi, Hindistan · Malé, Maldivler · Katmandu, Nepal · İslamabad, Pakistan · Sri Jayawardenapura-Kotte, Sri Lanka
Güneydoğu Asya	Bandar Seri Begavan, Brunei · Phnom Penh, Kamboçya · Dili, Doğu Timor · Cakarta, Endonezya · Vientiane, Laos · Kuala Lumpur (resmî) ve Putrajaya (idarî), Malezya · Nepido, Myanmar · Manila, Filipinler · Singapur, Singapur · Bangkok, Tayland · Hanoi, Vietnam
Güneybatı Asya	Kâbil, Afganistan · Erivan, Ermenistan · Bakü, Azerbaycan · Manama, Bahreyn · Lefkoşa, Kıbrıs Cumhuriyeti · Tiflis, Gürcistan · Tahran, İran · Bağdat, Irak · Kudüs (Kısıtlı tanıma), İsrail · Amman, Ürdün · Kuveyt, Kuveyt · Beyrut, Lübnan · Maskat, Umman · Doha, Katar · Riyad, Suudi Arabistan · Şam, Suriye · Ankara, Türkiye · Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri · San'a, Yemen · Kahire, Mısır
Kuzey Asya	Moskova, Rusya

Tahran nedir