Tokyo 東京都
Metropol
Tokyo metropolü
Bayrak Mühür Arma
Tokyo metropolünün Japonya'daki konumu
Tokyo Tokyo'nun Japonya'daki konumu
Ülke	Japonya
Ada	Honshū
Bölge	Kantō
İdare
• Vali	Yuriko Koike (TF)
Yüzölçümü
• Toplam	2.194,07 km²
Nüfus  (2021)[1]
• Toplam	38.505.000
• Yoğunluk	oto/km²
Zaman dilimi	UTC+09.00 (JST)
ISO 3166 kodu	JP-13
Resmî site metro.tokyo.jp

Vikigezgin'de Tokyo ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

Tokyo (Japonca: 東京 (yardım·bilgi); Tōkyō, "Doğunun Başkenti") veya resmî adıyla Tokyo Metropolü (東京都; Tōkyō-to), Japonya'nın başkenti ve prefektörlüklerinden biridir. 13,453 km² olup, 38.505.000 milyon^[2] nüfuslu megapol bir bölge olan Tokyo dünyanın en büyük kentidir. Son yapılan araştırmalara göre yaşamın en pahalı olduğu kentlerinden birisi olarak gösterilen Tokyo, 2022 yılında dünyanın en pahalı 9. kentiydi.^[3] Honşu'nun orta kesiminde, Büyük Okyanus'un bir girintisi olan Tokyo Körfezi'nin kıyısında, Sumida Nehri'nin ağzında yer alır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Tokyo Körfezi kıyısında liman şehri Tokyo, Edo (haliç kapısı) adı ile tanınmıştı. Edo Kalesi 12. yüzyılda güçlü samuray klanı Edo ailesinin yurdu olarak Japon tarihinde meydana çıktı. 1603'te Tokugawa Şogunluğu kurucusu Tokugawa Ieyasu, Edo'yu şogun yönetiminin başkenti yaptı. Şogunluk rejimi altında Edo, Japonya'nın kültürel ve ekonomik, politik alanında merkezine gelişti.

1868'de Şogun yönetimine son veren İmparator Meiji, 3 Eylül 1868 tarihli Edo'yu adlandırarak Tokyo yapmasına dair imparator fermanı ile Kyoto'dan Edo kalesindeki eski şogun sarayına göç edip, eski başkent Kyoto'dan doğuda başkent olduğundan dolayı şehrin adı Tokyo'ya değişti.

Tokyo, 12 Eylül 1923'teki depremden büyük zarar gördü. Depremden sonra şehir yeniden inşa edildi ve bu dönemde çevresinde banliyöler teşekkül etmeye başladı. 20 yıl sonra II. Dünya Savaşı'nda ABD uçakları tarafından ciddi bombardıman edilerek tekrar yıkıldı.

Tokyo 1950'lerden sonra ülke ekonomisine paralel bir gelişme göstererek hızla büyüdü ve bugünkü seviyesine ulaştı.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Tokyo anakarası, Tokyo Körfezi'nin kuzeybatısında yer almakta olup yaklaşık olarak doğudan batıya 90 km ve kuzeyden güneye 25 km yayılmaktadır. Tokyo'nun ortalama rakımı 40 metredir.^[4] Tokyo Metropolü'nün doğusunda Chiba, batısında Yamanashi, güneyinde Kanagawa ve kuzeyinde Saitama prefektörlükleri ile sınırı bulunmaktadır. Anakara Tokyo ayrıca doğu yarısını kaplayan özel semtlere ve batıya uzanan Tama bölgesine (多摩 地域) bölünmüştür. Tokyo'nun enlemi 35.65'tir (36. kuzey paraleli'nin yakınındadır) ve Roma (41.90), Madrid (40.41), New York City (40.71) ve Pekin'den (39.91) daha güneydedir.^[5]

Tokyo Metropolü'nün idari sınırları içinde, doğrudan güneyde Pasifik Okyanusunda yer alan iki ada zinciri vardır: Izu Adaları ve anakaradan 1.000 km (620 mi)'den fazla uzağa uzanan Ogasavara Adaları. Bu adalar ve batıdaki dağlık bölgeler nedeniyle, Tokyo'nun genel nüfus yoğunluğu rakamları, Tokyo'nun kentsel ve banliyö bölgeleri için gerçek rakamların çok altındadır.^[6]

Japon yasaları'na göre, Tokyo valiliği, metropol olarak tercüme edilen bir to (都) olarak belirlenmiştir.^[7] Tokyo Eyaleti, kilometre kare başına 6.100 kişi/kilometrekare (16.000/sq mi) 6.100 kişi ile en kalabalık ve en yoğun ildir. Coğrafi bölgeye göre, yalnızca Osaka ve Kagawa'nın üzerinde üçüncü en küçüktür. İdari yapısı, Japonya'nın diğer vilayetlerininkine benzer. 1943 yılına kadar Tokyo şehrini oluşturan 23 özel mahallesi (特別区, tokubetsu-ku), her biri bir belediye başkanına, bir konseye ve şehir statüsüne sahip, kendi kendini yöneten belediye'lerdi.

Bu 23 özel mahalleye ek olarak, Tokyo ayrıca her biri yerel bir yönetime sahip 26 şehir (市 -shi), beş kasaba (町 -chō veya machi) ve sekiz köy (村 -son veya -mura) içerir. Tokyo Büyükşehir Hükümeti, 23 özel bölge ve vilayeti oluşturan şehirler ve kasabalar dahil olmak üzere tüm metropolü yönetir. Halk tarafından seçilmiş bir vali ve büyükşehir meclisi tarafından yönetilmektedir. Merkezi Shinjuku semtindedir.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Tokyo, ılıman dönencealtı iklimine (Köppen iklim sınıflandırması Cfa) sahiptir.^[8] Yazlar sıcak ve nemli olup kışlar ise serin geçmektedir.

Tokyo iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	8,3	8,7	11,9	17,2	21,1	24,5	28,1	29,8	26,1	20,5	15,5	11,0	18,6
Ortalama sıcaklık (°C)	2,9	3,6	6,9	12,4	16,6	20,5	24,1	25,5	22,1	15,9	10,2	5,3	13,8
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−1,7	−0,9	2,0	7,6	12,0	16,8	20,8	21,9	18,6	11,9	5,4	0,4	9,6
Ortalama yağış (mm)	55,2	72,4	111,0	129,1	151,9	166,3	139,7	114,7	203,3	184,1	104,7	58,7	1.491,1
Kaynak: Japonya Meteoroloji Ajansı[9]

Tanıtım[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin merkezinde hendekler ve geniş bahçelerle çevrili İmparatorluk Sarayı yer alır. Sarayın doğusunda, Japon iş dünyasının merkezi olarak nitelendirilen Maranouçi semti bulunur; kuzeydoğusunda ise pek çok üniversitenin ve basımevinin bulunduğu Kanda semti uzanır. Resmi binalar sarayın güneyindeki Kasumigaseki semtinde toplanmıştır. Millî parlamento binası ise Kasumigaseki'nin batısındadır. Dünyaca meşhur bir alışveriş merkezi olan Ginza semti şehrin doğu kesimindedir. Tokyo'nun mimarisi iki veya üç katlı ahşap evlerden, Meiji döneminden kalma taş yapılara ve beton veya çelikten yapılmış gökdelenlere kadar değişen bir çeşitlilik gösterir. Japonya'nın başlıca ibadet merkezi olan Meiji Tapınağı bir millî abide olarak kabul edilir.

Başlangıçta depreme karşı mukavim olsun diye binalar 30 metreyle sınırlandırılmış, fakat 1960'lardan sonra bu yüksekliği aşan depreme dayanıklı pek çok yeni bina inşa edilmiştir. Bunların başlıcaları Mainiçi Yayınevi, Tokyo Katedrali, Millî Tiyatro ve Uluslararası Ticaret Merkezi'dir.

Yönetim ve idari bölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

Japon yasalarına göre Tokyo bir metropol (都 to) statüsüne sahip bir prefektörlük olarak tanımlanmakta olup idari yapısı Japonya'nın diğer prefektörlükleri ile aynıdır. Metropol 1943 yılında kurulmuş olup bu tarihe kadar Tokyo, Tokyo prefektörlüğüne (東京府, Tōkyō-fu) bağlı bir şehirdi. Eski Tokyo şehrinin bulunduğu bölge 23 adet özel semte (特別 区 -ku) ayrılmakta olup her birinin kendi belediye başkanı ile meclisi bulunmaktadır ve bağımsız bir şehir gibi yönetilmektedirler.

Şehrin doğu kesiminde 23 adet özel semt bulunmaktadır:

Batı kesiminde ise 26 adet kentsel yönetim bulunmaktadır:

Ek olarak Tokyo'nun en batısında Nishitama ilçesi bulunmakta olup ilçe üç kasaba olan Hinode, Mizuho ve Okutama ve bir köy olan Hinohara'yı içermektedir.

Ayrıca Izu ve Ogasavara adaları idari yönden Tokyo'ya bağlıdır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tokyo, dünyanın en büyük metropol ekonomisine sahiptir.^[10] PricewaterhouseCoopers tarafından yürütülen bir araştırmaya göre, 38 milyon nüfuslu Büyük Tokyo Bölgesi (Tokyo-Yokohama, TYO) 2012'de (Satın alma gücü paritesine göre) toplam GSYİH'ye sahipken, bu listenin başında yer aldı.

Tokyo, uluslararası büyük bir finans merkezi olup,^[11] dünyanın en büyük yatırım bankaları ve sigorta şirketlerinin birkaçının merkezini barındırır ve Japonya'nın ulaşım, yayımcılık, elektronik ve yayıncılık endüstrilerinin merkezidir.

II. Dünya Savaşı'nın ardından Japonya ekonomisinin merkezileşmiş büyümesi sırasında, birçok büyük firma, hükûmete daha iyi erişimden yararlanmak amacıyla merkezlerini Osaka (tarihi ticaret başkenti) gibi şehirlerden Tokyo'ya taşıdı. Bu eğilim, Tokyo'da devam eden nüfus artışı ve yüksek yaşam maliyeti nedeniyle yavaşlamaya başladı.

Tokyo, Ekonomist İstihbarat Birimi tarafından 2006'da yerini Oslo'ya ve daha sonra Paris'e bıraktığında sona eren 14 yıl üst üste dünyanın en pahalı (en yüksek yaşam maliyeti) şehri olarak derecelendirildi.^[12][13]

Tokyo, 1960'larda önde gelen bir uluslararası finans merkezi (IFC) olarak ortaya çıktı ve New York ve Londra^[14] ile birlikte dünya ekonomisi için üç "komuta merkezinden" biri olarak tanımlandı. 2020 Küresel Finans Merkezleri Endeksi'nde Tokyo dünyanın en rekabetçi dördüncü finans merkezine (New York, Londra, Şanghay, Hong Kong, Singapur, Pekin, San Francisco, Shenzhen ve Zürih gibi şehirlerin yanı sıra) sahip olarak sıralandı. ilk 10) ve Asya'da en rekabetçi ikinci (Şanghay'dan sonra).^[15] Japon finans piyasası 1984'te yavaş yavaş açıldı ve 1998'de "Japon Büyük Patlaması" ile uluslararasılaşmayı hızlandırdı. Singapur ve Hong Kong'un rakip finans merkezleri olarak ortaya çıkmasına rağmen, Tokyo IFC Asya'da önemli bir konumunu korumayı başarıyor. Tokyo Menkul Kıymetler Borsası, Japonya'nın en büyük borsasıdır ve piyasa değeri bakımından dünyanın üçüncü, hisse cirosu bakımından dördüncü en büyük borsasıdır. 1990'da Japon varlık fiyatları balonunun sonunda dünya borsa değerinin %60'ından fazlasını oluşturuyordu.

Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık Bakanlığı'na göre, Tokyo'nun 2003 yılı itibarıyla 8.460 hektar (20.900 dönüm) tarım arazisi vardı ve onu ülkenin illeri arasında son sıraya yerleştirdi. Tarım arazileri Batı Tokyo'da yoğunlaşmıştır. Sebze, meyve ve çiçek gibi çabuk bozulan ürünler, vilayetin doğu kesimindeki pazarlara rahatlıkla sevk edilebilir. Komatsuna ve ıspanak en önemli sebzelerdir; 2000 yılı itibarıyla Tokyo, merkezi ürün pazarında satılan komatsuna'nın %32,5'ini tedarik ediyordu.

Yüzölçümünün %36'sı ormanlarla kaplı olan Tokyo'da özellikle dağlık batı toplulukları olan Akiruno, Ōme, Okutama, Hachiōji, Hinode ve Hinohara'da geniş Japon çamı ve Japon selvi yetişmektedir. Kereste fiyatlarındaki düşüşler, üretim maliyetindeki artışlar ve ormancılık nüfusu arasında ilerleyen yaşlılık, Tokyo'nun üretiminde bir düşüşe neden oldu. Ek olarak, özellikle Japon çamından gelen polen, yakınlardaki nüfus merkezleri için önemli bir alerjendir. Tokyo Körfezi bir zamanlar önemli bir balık kaynağıydı. Tokyo'nun balık üretiminin çoğu, Izu Ōshima ve Hachijō-Jima gibi dış adalardan geliyor. Skipjack ton balığı, nori ve aji okyanus ürünleri arasındadır.^[16]

Tokyo'da turizm de ekonomiye katkıda bulunur. 2006'da Tokyo'ya 4.81 milyon yabancı ve 420 milyon Japon ziyareti yapıldı; Tokyo Büyükşehir Hükûmeti'ne göre bu ziyaretlerin ekonomik değeri 9,4 trilyon yen olarak gerçekleşti. Birçok turist, Tokyo'nun Tokyo'nun özel semtlerindeki çeşitli şehir merkezlerini, mağazaları ve eğlence bölgelerini ziyaret eder. Kültürel teklifler arasında hem her yerde var olan Japon pop kültürü hem de Şibuya ve Harajuku gibi semtler, Studio Ghibli anime merkezi gibi alt kültürel cazibe merkezleri ve ülkenin sanat eseri ulusal hazinelerinin %37'sine ev sahipliği yapan Tokyo Ulusal Müzesi gibi müzeler (87/233) bulunmaktadır.

Tokyo'daki Toyosu Pazarı, 11 Ekim 2018'de^[17] açıldığından beri dünyanın en büyük toptan balık ve deniz ürünleri pazarıdır. Aynı zamanda her türden en büyük toptan gıda pazarlarından biridir. Kōtō koğuşunun Toyosu bölgesinde yer almaktadır. Toyosu Pazarı, selefi Tsukiji Balık Pazarı ve Nihonbashi Balık Pazarının geleneklerine güçlü bir şekilde sahiptir ve her gün yaklaşık 50.000 alıcı ve satıcıya hizmet vermektedir. Perakendeciler, toptancılar, müzayedeciler ve kamu vatandaşları, dört yüzyıldan fazla bir süre sonra hala şehri ve gıda arzını beslemeye devam eden benzersiz bir organize kaos mikrokozmosu yaratarak pazara sık sık gelirler.^[18]

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Tokyo Metropolü'nün merkezi olan Tokyo, demiryolu ve kara taşımacılığında Japonya'nın en büyük yerel ve uluslararası merkezidir. Ancak hava sahası II. Dünya Savaşı sonrasında ABD ordusunun münhasır kontrolü altındadır. Tokyo içindeki toplu taşımaya, ikincil rol yapan otobüsler, monoraylar ve tramvaylar ile çeşitli operatörlerce işletilen büyük "temiz ve verimli"^[19] tren ve metro ağı hakimdir. Tokyo'da 62'ye varan elektrikli tren hattı ve 900'den fazla tren istasyonu vardır.^[20]

Şibuya Geçidi aynı anda yaklaşık 3.000 kişinin karşıya geçtiği "dünyanın en işlek yaya geçididir"^[21][22].^[23]

İkinci Dünya Savaşı'nın bir sonucu olarak, Japon uçaklarının Tokyo üzerinden uçması genellikle yasaktır.^[24] Bu yüzden Japonya Tokyo'nun dışında havalimanları yapmıştır. Chiba prefektörlüğü'ndeki Narita Uluslararası Havalimanı uluslararası yolcuların Japonya'ya açılan ana kapısıdır. Japonya'nın bayrak taşıyıcıları olan Japan Airlines ve All Nippon Airways'in bu havaalanında aktarma merkezi vardır. Ōta'daki ıslah edilmiş arazide Haneda Uluslararası Havalimanı iç ve dış hat uçuşları sunar. 2018 itibarıyla, Tokyo hava sahasından Haneda'ya bazı uçuş rotalarına izin verilir.^[25]

Tokyo tarafından yönetilen çeşitli adaların kendi havaalanları vardır. Hachijō-jima (Hachijojima Havalimanı), Miyakejima (Miyakejima Havalimanı) ve Izu Ōshima 'nın (Oshima Havalimanı) Tokyo International'a ve diğer havaalanlarına seferleri vardır.

Demiryolu, dünyadaki en geniş kentsel demiryolu ağına ve eşit derecede büyük yüzey hat ağına sahip olan Tokyo'da^[26] en başta gelen ulaşım türüdür. JR East, Tokyo şehir merkezini çevreleyen Yamanote Hattı döngüsü de dahil olmak üzere Tokyo'nun en büyük demiryolu ağını işletir. Tokyo metropol bölgesinin tamamında ve Honshū'nun kuzeydoğu kesiminin geri kalanında demiryolu hatları işletir. JR East ayrıca Şinkansen yüksek hızlı tren hatlarından da sorumludur.

Metro ağını iki farklı kuruluş işletir: özel Tokyo Metrosu ve devlet Tokyo Metropoliten Ulaşım Bürosu. Büyükşehir yönetimi ve özel taşıyıcılar, otobüs güzergahları ve tramvay güzergahı işletir. Tokyo, Shinagawa ve Shinjuku dahil olmak üzere dev tren istasyonlarındaki ana terminallerle yerel, bölgesel ve ulusal hizmetler vardır.

Otoyollar başkenti Büyük Tokyo Bölgesi, Kantō bölgesi ve Kyūshū ve Shikoku adalarındaki diğer noktalara bağlar. 1964 Yaz Olimpiyatları'ndan hemen önce bu yolları yapmak için çoğu yol mevcut yolların üzerine inşa edildi.^[27] Diğer ulaşım, özel servislerde ve şehir ve kasabalarda çalışan taksileri içerir. Ayrıca uzun mesafeli feribotlar Tokyo adalarına hizmet verir, iç ve dış limanlara yolcu ve yük taşır.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Japonya'daki üniversite ve yüksekokulların büyük bölümü Tokyo'dadır. Tokyo Üniversitesi dışındaki başlıca millî yükseköğretim kurumları Tokyo Teknoloji Enstitüsü, Hitotsubashi Üniversitesi ve Tokyo Güzel Sanatlar Üniversitesi'dir. Özel üniversitelerin en önemlileri Vaseda ve Keio üniversiteleridir.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Tokyo'da birçok müze vardır. Ueno Parkı'nda ülkenin en büyük müzesi ve geleneksel Japon sanatında uzman Tokyo Ulusal Müzesi; Ulusal Batı Sanatı Müzesi ve Ueno Hayvanat Bahçesi vardır. Diğer müzeler, Odaiba'daki Ulusal Gelişen Bilim ve Yenilik Müzesi; Tokyo'nun merkezinden Sumida Nehri'nin karşısında Sumida'da bulunan Edo-Tokyo Müzesi; Aoyama'daki Nezu Müzesi ve İmparatorluk Sarayı yakınındaki Millî Diyet Kütüphanesi, Millî Arşivler ve Ulusal Modern Sanat Müzesi'dir.

Tokyo'da performans sanatları için birçok tiyatro vardır. Bunlar, Japon dramasının geleneksel biçimleri için milli ve özel tiyatrolardır. Noh için Ulusal Noh Tiyatrosu ve Kabuki için Kabuki-za dikkat çekicidir.^[28]

Senfoni orkestraları ve diğer müzik organizasyonları modern ve geleneksel müzik icra eder. Şibuya'daki Tokyo Yeni Ulusal Tiyatro, opera, bale, çağdaş dans ve drama dahil olmak üzere sahne sanatlarının ulusal merkezidir.^[29] Tokyo ayrıca samimi kulüplerden Nippon Budokan gibi uluslararası ünlü alanlara kadar değişen büyüklükteki mekanlarda modern Japon ve uluslararası pop ve rock müziğine ev sahipliği yapar.

Tokyo'da birçok farklı festival düzenlenir. Hie Shrine'daki Sannō, Asakusa Shrine'daki Sanja ve iki yılda bir düzenlenen Kanda Festivalleri başlıca etkinliklerdir. Kanda Festivali'nin özenle süslenmiş şamandıraları ve binlerce insanla yapılan geçit töreni vardır.

Her yıl temmuzun son cumartesi günü Sumida Nehri üzerinde muazzam bir havai fişek gösterisi bir milyondan fazla izleyicinin ilgisini çeker.

İlkbaharda kiraz çiçekleri açtıktan sonra, pek çok bölge sakini çiçeklerin altında piknik yapmak için Ueno Parkı, Inokashira Parkı ve Shinjuku Gyoen Ulusal Bahçesi'nde toplanır.

Şibuya'nın mahallesi Harajuku, gençlik stili, modası^[30] ve cosplayi ile uluslararası olarak tanınır.

Kasım 2007'de Michelin toplamda 191 yıldız, yani Tokyo'nun en yakın rakibi Paris'in yaklaşık iki katı yıldız vererek Tokyo'da kaliteli yemek için ilk rehberini yayınlamıştı. 2017 itibarıyla Tokyo'da 227 restoran ödüllendirildi ( Paris'te 92 restoran ödüllendirilmişti). Oniki işetmeye en çok üç yıldız (Paris'te 10 tane 3 yıldızlı işletme vardı), 54 işletmeye iki yıldız ve 161 işletmeye ise tek yıldız verildi.^[31]

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Japonya'nın kültür merkezi olan Tokyo'da pek çok müze, kütüphane ve üniversite bulunur.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tokyo'nun birçok şehir ve eyalet ile kardeş şehir anlaşması bulunmaktadır.^[32]

Bunkyo Civic Center'dan Shinjuku ve Fuji Dağı'nın panoramik görünümü

Sakura'dan Tokyo İmparatorluk Sarayı'nın görünümü

Marunouchi'den Tokyo İmparatorluk Sarayı'nın panoramik görünümü

Tokyo İmparatorluk Sarayı'ndan Portion'un görünümü

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Tokyo ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmî site