Taipei

Taipei
臺北市
Taipei; 臺北市
Özel şehir
	Taipei şehri
	; Bayrak ; Arma
	Taipei Taipei'nin Tayvan'daki konumu
Ülke	Tayvan
İdare
• Belediye başkanı	Ko Wen-je
Yüzölçümü
• Özel şehir	271,80 km²
Nüfus (2016)
• Özel şehir	2,704,495
• Yoğunluk	oto/km²
• Metropol	7,047,167
Zaman dilimi	UTC+08.00 (NST)
Posta kodu	(0)2
Alan kodu	100-116
	Resmî site; www.tcc.gov.tw

Taipei (Çince: 臺北市 veya 台北市; pinyin: Táiběi shì; Pe̍h-ōe-jī: Tâi-pak Chhī; "Kuzey Tayvan Şehri"), Tayvan'ın başkenti ve özel şehirlerinden biridir. Şehir ülkenin kuzeyinde yer almakta olup çevresinde Yeni Taipei şehri bulunmaktadır. Şehrin nüfusu 31 Mart 2016 tarihi itibarı ile 2,7 milyonun üzerinde olup Yeni Taipei ile Keelung şehirleri ile birlikte 7.047.167 milyon nüfuslu Taipei-Keelung metropol alanını oluşturmaktadır.^[1]

Taipei, Tayvan'ın siyasi, ekonomik, eğitim ve kültür merkezidir ve önemli bir yüksek teknoloji endüstrisi bölgesidir.^[2] Aynı zamanda yapıldığı dönemde dünyanın en yüksek binası olan Taipei 101'e de ev sahipliği yapmaktadır.

Şehre Songshan ve Taoyuan havaalanları hizmet vermektedir. Taipei'de Taipei 101, Çan Kay Şek Anıt Mezarı, Dalongdong Baoan Tapınağı, Hsing Tian Kong, Lungshan Manka Tapınağı, Ulusal Saray Müzesi, Başkanlık Ofisi Binası, Taipei Konuk Evi gibi dünyaca ünlü binalara da ev sahipliği yapmaktadır. Ximending ve Shilin başta olmak üzere ülkedeki gece pazarları da dünyaca ünlüdür.^[3]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlangıçta Taipei bölgesinde Ketagalab kabilesinden insanlar yaşamaktaydı. Daha sonra 1709 yılında bölgeye Çinliler yerleşmiştir. 1895 yılında Birinci Çin Japon Savaşı'ndan sonra Şimonoseki Antlaşması ile Tayvan Japonya'nın hakimiyetine geçti. II. Dünya Savaşı'ndan sonra 1945 yılında tekrar Çin yönetimine geçti. 1949 yılında Çin İç Savaşı'nı komünistlerin kazanması sonucu milliyetçiler ile yaklaşık iki milyon kişi Tayvan'a kaçtı ve Taipei Çin Cumhuriyeti'nin geçici başkenti ilan edildi.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Taibei (Taipei) iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	33,8	31,8	35,0	36,2	38,2	38,9	39,7	39,3	38,6	36,8	34,3	31,5	39,7
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	19,6	20,7	22,9	26,7	30,1	32,9	35,0	34,4	31,6	27,8	24,9	21,1	27,3
Ortalama sıcaklık (°C)	16,6	17,2	19,0	22,5	25,8	28,3	30,1	29,7	27,8	24,7	22,0	18,2	23,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	14,4	14,7	16,2	19,4	22,8	25,3	26,8	26,6	25,2	22,6	19,8	16,1	20,8
En düşük sıcaklık (°C)	−0,1	−0,2	1,4	4,7	10,0	15,6	19,5	18,9	13,5	10,2	1,1	1,8	−0,2
Ortalama yağış (mm)	93,8	129,4	157,8	151,4	245,2	354,6	214,2	336,5	336,8	162,6	89,3	96,9	2.368,5
Kaynak: Tayvan İklim Bürosu^[4]

i

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Taipei, kuzey Tayvan'da Taipei Havzası'nda yer almaktadır.^[5] Güneyde Xindian ve batıda Tamsui nehirleri ile sınırlanmıştır. Şehrin kuzeydoğusunda ise Qixing Dağları ile Datung Dağı yer almaktadır.^[6] Şehrin yüzölçümü ise 271.80 km²'dir.

Taipei musondan etkilenmiş ılıman dönecealtı iklimine (Köppen: Cfa)^[7] sahiptir. Yazlar uzun sıcak ve nemli, kışlar ise kısa ılık ve oldukça sisli geçmektedir. Yıllık ortalama sıcaklık 23,3 °C ve ortalama yağış miktarı ise 3027,8 mm'dir.

Taipei'in panoramik görünüşü

Xinyi semtinden Taipei'in akşamki panoraması

İdari bölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

Taipei şehri idari olarak 12 semte ayrılmaktadır.^[8]

Adı	Hanzi	Hanyu Pinyin	Wade-Giles	Pe̍h-ōe-jī	Nüfus (2016)	Yüzölçümü (km²)
Beitou	北投區	Běitóu	Pei-t'ou	Pak-tâu	257,922	56.8216
Da'an	大安區	Dà'ān	Ta-an	Tāi-an	312,909	11.3614
Datong	大同區	Dàtóng	Ta-t'ung	Tāi-tông	131,029	5.6815
Nangang	南港區	Nángǎng	Nan-kang	Lâm-káng	122,296	21.8424
Neihu	內湖區	Nèihú	Nei-hu	Lāi-ô͘	287,726	31.5787
Shilin	士林區	Shìlín	Shih-lin	Sū-lîm	290,682	62.3682
Songshan	松山區	Sōngshān	Sung-shan	Siông-san	209,689	9.2878
Wanhua	萬華區	Wànhuá	Wan-hua	Báng-kah	194,314	8.8522
Wenshan	文山區	Wénshān	Wen-shan	Bûn-san	275,433	31.5090
Xinyi	信義區	Xìnyì	Hsin-yi	Sìn-gī	229,139	11.2077
Zhongshan	中山區	Zhōngshān	Chung-shan	Tiong-san	231,286	13.6821
Zhongzheng	中正區	Zhōngzhèng	Chung-cheng	Tiong-chèng	162,549	7.6071

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ünlü Hürriyet Meydanı şehrin turistik bir mekanıdır.

Tayvan'ın başkenti olarak Taipei ülkedeki hızlı ekonomik gelişmenin merkezinde olmuştur ve günümüzde dünyanın önemli yüksek teknoloji ve bileşenlerinin üretim merkezlerinden biri haline gelmiştir.^[9] Şehirde elektronik ürünler ve bileşenler, elektrikli makine ve cihazlar, basılı malzeme, hassas ekipmanlar ve gıda ürünlerinin imalatının yanı sıra ülkenin çoğu önemli tekstil ve konfeksiyon fabrikaları bulunmaktadır. Turizm, yerel ekonominin küçük ancak önemli bir bileşeni olup 2008 yılında şehri yaklaşık 3 milyon yabancı ziyaret etti.^[10]

Tarihi ve turistik yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Taipei 101 Taipei'nin yeni finans merkezi. 2003 yılında Guinness Rekorlar Kitabı tarafından dünyanın en yüksek binası olarak onaylanmıştır.
Çan Kay Şek Anıt Mezarı.
Sun Yat-sen Anıt Mezarı.
Taipei Ulusal Saray Müzesi.
Grand Otel
Longshan Tapınağı ve Huaxi Gece Pazarı (Yılan Pazarı)
Shilin Gece Pazarı
Taipei Hayvanat Bahçesi

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Taipei metrosu 1996 yılında açılmıştır. Şehre Taoyuan'da yer alan Taoyuan Uluslararası Havalimanı ile Songshan semtinde yer alan Taipei Songshan Havalimanı hizmet vermektedir.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Taipei'nin aşağıdaki şehirler ile kardeş şehir antlaşması bulunmaktadır:^[11]^[12]

Houston, ABD (1961)
Lomé, Togo (1966)
Manila, Filipinler (1966)
Cotonou, Benin (1967)
Quezon City, Filipinler (1968)
Seul, Güney Kore (1968)^[13]
San Francisco, ABD (1970)
Santo Domingo, Dominik Cumhuriyeti (1970)
Guam, ABD (1973)
Cleveland, ABD (1975)^[14]
Tegucigalpa, Honduras (1975)
Cidde, Suudi Arabistan (1978)
Indianapolis, ABD (1978)
Marshall, ABD (1978)
Atlanta, ABD (1979)
Los Angeles, ABD (1979)
Phoenix, ABD (1979)^[15]
Oklahoma City, ABD (1981)
Gold Coast, Avustralya (1982)
Johannesburg, Güney Afrika (1982)
Pretoria, Güney Afrika (1983)
Lilongwe, Malavi (1984)
San José, Kosta Rika (1984)
Versay, Fransa (1986)
Asunción, Paraguay (1987)
Panama, Panama (1989)
Managua, Nikaragua (1992)
San Salvador, El Salvador (1993)
Varşova, Polonya (1995)^[16]
Ulan-Ude, Rusya (1996)
Anchorage, ABD (1997)^[12]
Banjul, Gambiya (1997)
Bissau, Gine-Bissau (1997)
Boston, ABD (1997)
Dakar, Senegal (1997)
Dallas, ABD (1997)^[17]
La Paz, Bolivya (1997)
Mbabane, Esvatini (1997)
San Nicolás, Meksika (1997)
Ulan Batur, Moğolistan (1997)
Guatemala, Guatemala (1998)
Majuro, Marshall Adaları (1998)
Monrovia, Liberya (1998)
Vilnius, Litvanya (1998)
Perth, Avustralya (1999)^[12]
Orange County, ABD (2000)^[12]
Riga, Letonya (2001)^[18]
Malabon, Filipinler (2005)
Yokohama, Japonya (2006)
Ouagadougou, Burkina Faso (2008)
George Town, Malezya (2009)
Daegu, Güney Kore (2010)
Bangalore, Hindistan
Prag, Çekya^[19]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "鄉鎮市區人口及按都會區統計" (Çince). İçişleri Bakanlığı. 2013. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
^ "Taiwan tech industry faces up to South Korea's Samsung". The Seattle Times. Nisan 2013. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
^ Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
^ "Taipei İklim Verileri". Tayvan İklim Bürosu. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.
^ "About Taipei – Taipei Profile". Department of Information and Tourism, Taipei City Government. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.
^ "Geography/Population". Taipei City Government. 29 Mart 2004. 27 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.
^ "Köppen−Geiger Climate Classification". 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
^ "Administrative Districts". Taipei City Government. 15 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
^ Kwok, R. Yin-Wang (2005). Globalizing Taipei: the political economy of spatial development. Routledge. s. 163. ISBN 0-415-35451-X. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.
^ "Euromonitor International's Top City Destination Ranking". 20 Ocak 2010. 5 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.
^ Taipei Sister city list 10 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Taipei City Council
^ ^a ^b ^c ^d "Taipei City Council". 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Seoul -Sister Cities [via WayBackMachine]". Seoul Metropolitan Government (archived 2012-04-25). 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Sister Cities International (SCI)". Sister-cities.org. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Phoenix Sister Cities". Phoenix Sister Cities. 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Miasta partnerskie Warszawy". um.warszawa.pl. Biuro Promocji Miasta. 4 Mayıs 2005. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Sister Cities". Dallas-ecodev.org. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Twin cities of Riga". Riga City Council. 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
^ "Partnerská města HMP". Portál „Zahraniční vztahy“ [Portal "Foreign Affairs"] (Çekçe). 18 Temmuz 2013. 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî site

Flickr Taipei Fotoğrafları26 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[moi_populartion-1] "鄉鎮市區人口及按都會區統計" (Çince). İçişleri Bakanlığı. 2013. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.

[2] "Taiwan tech industry faces up to South Korea's Samsung". The Seattle Times. Nisan 2013. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.

[coğ1-3] Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.

[CWB-4] "Taipei İklim Verileri". Tayvan İklim Bürosu. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.

[taipeiprofile-5] "About Taipei – Taipei Profile". Department of Information and Tourism, Taipei City Government. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.

[geopop-6] "Geography/Population". Taipei City Government. 29 Mart 2004. 27 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.

[7] "Köppen−Geiger Climate Classification". 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.

[8] "Administrative Districts". Taipei City Government. 15 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.

[9] Kwok, R. Yin-Wang (2005). Globalizing Taipei: the political economy of spatial development. Routledge. s. 163. ISBN 0-415-35451-X. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.

[10] "Euromonitor International's Top City Destination Ranking". 20 Ocak 2010. 5 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.

[Taipei_sisters-11] Taipei Sister city list 10 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Taipei City Council

[TaipeiTwin-12] "Taipei City Council". 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[Seoul_twinnings-13] "Seoul -Sister Cities [via WayBackMachine]". Seoul Metropolitan Government (archived 2012-04-25). 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[Cleveland_sisters-14] "Sister Cities International (SCI)". Sister-cities.org. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[Phoenix_sisters-15] "Phoenix Sister Cities". Phoenix Sister Cities. 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[Warsaw-16] "Miasta partnerskie Warszawy". um.warszawa.pl. Biuro Promocji Miasta. 4 Mayıs 2005. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[Dallas_sisters-17] "Sister Cities". Dallas-ecodev.org. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[18] "Twin cities of Riga". Riga City Council. 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[Prague_twinnings-19] "Partnerská města HMP". Portál „Zahraniční vztahy“ [Portal "Foreign Affairs"] (Çekçe). 18 Temmuz 2013. 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Tayvan'ın özel şehirleri, ilçeleri ve il şehirleri
Özel şehirler	Kaohsiung Tayçung Tainan Taipei Taoyuan Yeni Taipei
İlçeler	Changhua Chiayi Hsinchu Hualien Kinmen Lienchiang Miaoli Nantou Penghu Pingtung Taitung Yilan Yunlin
İl şehirleri	Chiayi Hsinchu Keelung
Tayvan ve Fujian illerinin 2018 yılında il idari organlarının resmi olarak feshedilmesinin ardından herhangi bir yönetim yetkisine sahip olmadıklarından, anayasal yapı içinde yalnızca nominal varlıklar olarak korunmaktadır.

g t d Asya başkentleri
Orta Asya	Astana, Kazakistan · Bişkek, Kırgızistan · Duşanbe, Tacikistan · Aşkabat, Türkmenistan · Taşkent, Özbekistan · Ulan Batur, Moğolistan
Doğu Asya	Pekin, Çin · Taipei, Çin Cumhuriyeti (Tayvan) · Tokyo, Japonya · Pyongyang, Kuzey Kore · Seul, Güney Kore
Güney Asya	Dakka, Bangladeş · Thimphu, Bhutan · Yeni Delhi, Hindistan · Malé, Maldivler · Katmandu, Nepal · İslamabad, Pakistan · Sri Jayawardenapura-Kotte, Sri Lanka
Güneydoğu Asya	Bandar Seri Begavan, Brunei · Phnom Penh, Kamboçya · Dili, Doğu Timor · Cakarta, Endonezya · Vientiane, Laos · Kuala Lumpur (resmî) ve Putrajaya (idarî), Malezya · Nepido, Myanmar · Manila, Filipinler · Singapur, Singapur · Bangkok, Tayland · Hanoi, Vietnam
Güneybatı Asya	Kâbil, Afganistan · Erivan, Ermenistan · Bakü, Azerbaycan · Manama, Bahreyn · Lefkoşa, Kıbrıs Cumhuriyeti · Tiflis, Gürcistan · Tahran, İran · Bağdat, Irak · Kudüs (Kısıtlı tanıma), İsrail · Amman, Ürdün · Kuveyt, Kuveyt · Beyrut, Lübnan · Maskat, Umman · Doha, Katar · Riyad, Suudi Arabistan · Şam, Suriye · Ankara, Türkiye · Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri · San'a, Yemen · Kahire, Mısır
Kuzey Asya	Moskova, Rusya

Taipei nedir?, Taipei anlamı nedir?, Taipei ne demektir?