Kum, İran

Kum
‏‏قم‎
Kum; ‏‏قم‎
Eyalet Merkezi
	Kum Şehrin İran'daki konumu
Ülke	İran
Eyalet	Kum Eyaleti
Şehristan	Kum şehristanı
Bahş	Kum merkezi bahşı
Rakım	930 m
Nüfus (2016)
• Toplam	1.200.158
• Yoğunluk	oto/km²
Zaman dilimi	UTC+03.30 (IRST)
• Yaz (YSU)	UTC+04.30 (IRST)
	Resmî site; http://www.qomict.ir/

Kum (Farsça: قم, Q'um), İran'da Kum Eyaleti'nin yönetim ve İsnâaşeriyye mezhebinin eğitim merkezi konumunda olan şehirdir.

Kum; dünyada İran İslam Devrimi'nin temellerinin atıldığı ve başladığı kent olarak ünlenmiştir ve Mollalar Şehri veya Ayetullahlar Kenti olarak da bilinir. Şiîlerce kutsal sayılan ve İsnâaşeriyye mezhebinin On İki İmam’ın sekizincisi İmâm Ali er-Rızâ’nın kız kardeşine ait Fatıma bint Musa el-Kâzım türbesi de bu kenttedir.^[2] Şehrin medreselerinde 30.000'e yakın molla eğitim görmektedir ki devrimi kuran ve koruyan mollaların tamamına yakını bu şehirde yetişmektedir.

Kendi adını taşıyan ve önü barajla kapatıldığı için şehirden geçen kısmında su bulunmayan Kum Nehri kıyısında kurulu olan şehrin 2006 yılı nüfusu 957.496'dır.^[3]

Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kum, başkent Tahran'ın 156 km güneybatısında ve Kum Nehri'nin kıyısında denizden 930 metre yüksekte yerleşir.^[4]

Kum şehri, 56 numaralı yol ile Erak'a, 71 numaralı yol ile Kaşan'a bağlanır. Şehri Tahran'a bağlayan Otoyol 7 ise şehrin hemen doğu yakasından geçmektedir.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kum iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	23,4	26,5	35,5	36,5	41,5	44,2	47,0	45,5	41,6	36,6	28,6	22,5	47,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	10,2	13,6	19,1	26,0	31,8	37,9	40,3	39,4	34,9	27,7	18,9	12,2	26,0
Ortalama sıcaklık (°C)	4,2	7,1	12,0	18,3	23,6	29,1	31,8	30,3	25,2	19,0	11,5	6,1	18,2
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−1,9	0,6	5,0	10,5	15,4	20,2	23,4	21,2	15,6	10,3	4,1	−0,1	10,4
En düşük sıcaklık (°C)	−23	−11,2	−11	0,4	5,4	8,0	15,0	13,5	6,5	0,6	−7	−10,5	−23
Ortalama yağış (mm)	25,4	20,5	27,7	20,2	10,4	2,3	0,7	0,3	0,8	6,2	14,3	19,4	148,2
Kaynak: İran Meteoroloji Örgütü^[5]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Kum isminin aslı 'Kume' ismine dayanmaktadır. Burada şehir kurulmadan önce bolca su kuyuları vardı. Çobanlar koyunlarına hem su vermek hem de su kuyularının etrafındaki yeşilliklerde onları otlatmak için buralara gelirlerdi. Uzun süre buralarda kalmak zorunda kaldıklarından, zamanla 'Kume' denilen geçici çardaklar yaptılar. Bunlar çoğalınca da orada bir köy oluştu. Yavaş yavaş büyüyerek bir şehir haline geldi ve aynı isimle Kume, Kum olarak sadeleştirildi.

Diğer bir rivayete göre ise 'Kum' ismi Arapça'daki 'Gum' (kalkmak) isminden gelmedir.

Bazı araştırmacılar "Kom" kelimesinin (eski adıyla Komidan (Komiran)) "şehir" anlamına geldiğini düşünmüş ve "Komiran", "Şemiran (Tahran yakınında)", "Tahran" kelimeleri arasında sözlüksel bir bağlantı olduğuna inanmaktadır. ", "Çamran (Saveh bölgelerinde)" ve "İran" olarak nitelendirdiler ve Kum'un eski adını "Komiran" ("İran şehri" anlamında) olarak kabul ettiler.^[6]

Kum'un hangi devirde ve kimler tarafından kurulduğu bilinmese de şehrin en eski tarihi kalıntısı olan ve günümüze kadar kalmayı başarmış bir sütun Ahameniş devleti devrinden kalmadır. Sütunun bu devletin hükümdarlarından Tehmors tarafından yaptırıldığı söylenmektedir. Yine Büyük İskender'in bu devirlerde şehri yıktığı kaynaklarda yer almaktadır.

Şehrin Sasaniler döneminde meşhur olduğu konusunda şüphe yoktur. Şehnâme-i Firdevsî'de üç yerde Kum'dan söz edilmektedir. Ayrıca bu devirde yazılan 'Hüsrev, Kevazan ve Rizek' adlı bir kitapta Kum'un adından ve safranının tadının güzelliğinden söz edilmektedir.

Kum, 645'te halife Ömer zamanında Ebu Musa el Eş'ari veya Ahnef bin Kays tarafından alınarak İslam hakimiyetine girdi.

Türk kültüründe Kum[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te;

"'قاز Kaz" "Afrasyab'ın kızının adı. "قازوِن Kazvin" şehrini bu kurmuştur. Aslı "قاز ْينِ Kaz oynı"dır. Çünkü Afrasyab'ın kızı orada oturur, orada oynarmış. Türklerden bir takımları, Türk ülkesi sınırını Kazvin'den sayarlar; Kum şehri de sınır sayılır.^[7]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Güneybatı Kum'un görünümü

Kentte mollaların yetiştiği medreselerin dışında merkezi Tahran'da olan Azad Üniversitesi'ne bağlı tıp fakültesi, ayrıca hukuk ve fen fakülteleri bulunmaktadır.

Kum, klasik din eğitimi veren medreseleriyle ünlü bir şehir. Bu şehirde İslam devrimi'nin kuran ve koruyan çekirdek kadro yetişmiş hâlen de yetişmektedir. Humeyni, Hamaney ve Rafsancani ve Hatemi de burada ünlü Fevziye Medresesi'nde yetişmiş.

Kum Üniversitesi8 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kum İslâmi Azad Üniversitesi 14 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kum İslâm bilimi Bilgisayar Araştırma merkezi 4 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitü
Kum Üniversitesi Tıbb Bilimi 10 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kum Feyzieh ilahiyat fakültesi 27 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (veya Hawzah denilen)
Kum Payam Noor Üniversitesi2 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Mofid Üniversitesi 7 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatima Masume Türbesi
Cemkeran Cami: İmam Zaman'ın yaptırdığı cami şehre 6 km uzaklıktadır.
Humeyni'nin Evi:Bu evi devrime meraklı olanlar içinden ve dışarısından görebilirler.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Santiago de Compostela, İspanya

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Archived copy". 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018.
^ "Imam al-Rida Network". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2009.
^ World-Gazetteer'da 'Qom' Kum şehrinin 2006'da nüfusu 957.496 iken 2012 yılında bu nüfusun 1 milyonu geçtiği düşünülmektedir
^ "Qom, Iran Page". 30 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Kum İklim Verileri 1986–2010". İran Meteoroloji Örgütü. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.
^ "💠 نظری به گذشته تاریخی قم | بنیاد قم پژوهی". 2 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024.
^ Atalay, Besim (2006), Divanü Lügati't - Türk, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 149.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kum, İran için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

[1] "Archived copy". 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018.

[2] "Imam al-Rida Network". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2009.

[deneme-3] World-Gazetteer'da 'Qom' Kum şehrinin 2006'da nüfusu 957.496 iken 2012 yılında bu nüfusun 1 milyonu geçtiği düşünülmektedir

[4] "Qom, Iran Page". 30 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[İMÖ-5] "Kum İklim Verileri 1986–2010". İran Meteoroloji Örgütü. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

[6] "💠 نظری به گذشته تاریخی قم | بنیاد قم پژوهی". 2 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024.

[7] Atalay, Besim (2006), Divanü Lügati't - Türk, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 149.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Kum, İran nedir?, Kum, İran anlamı nedir?, Kum, İran ne demektir?