Doğu Asya

Doğu Asya
Çince: 东亚/東亞
Japonca: 東アジア
Korece :동아시아
Moğolca: Дорнод Ази
Doğu Asya; Çince: 东亚/東亞 ; Japonca: 東アジア; Korece :동아시아; Moğolca: Дорнод Ази
Asya'nın parçası
Devletler	Çin; Japonya; Moğolistan; Kuzey Kore; Güney Kore; Tayvan;
Bağımlılıklar	Hong Kong; Makao;
Büyük şehirler	Liste Çin Pekin; Şanghay; Tientsin; Çongçing; Çengdu; Guangzhou; Shenzhen; Nankin; Vuhan; Şenyang; Dalian; Jinan; Hangzhou; Xiamen; Xi'an; Hong Kong; Makao; ; Japonya Tokyo; Yokohama; Osaka; Kyoto; Nagoya; Sapporo; Fukuoka; Kitakyushu; Hiroshima; Kobe; Naha; ; Kuzey Kore Pyongyang; Kaesong; Sinuiju; Hamhung; ; Güney Kore Seul; Busan; İncheon; Daegu; Gwangju; Daejeon; Ulsan; Suwon; Changwon; ; Moğolistan Ulan Batur; Darhan; Erdenet; ; Tayvan Taipei; Yeni Taipei; Taoyuan, Tayvan; Taichung; Tainan; Kaohsiung; ; Diğer; ;
Yüzölçümü
• Toplam	11839074 km²
Nüfus
• Toplam	1.641.908.531
Zaman dilimi	UTC+07.00 (Moğolistan); UTC+08.00 (Moğolistan, Çin, Hong Kong, Makao, Tayvan); UTC+09.00 (Japonya, Güney Kore, Kuzey Kore);
Dil ve dil aileleri	Çince; Japonca; Korece; Moğolca; Tibetçe; Diğer;
GSYH(Nominal)	US$20.8 trilyon; (2018 est.)

Doğu Asya, Asya kıtasının doğu bölgesidir. Çin, Tayvan, Japonya, Kore (Kuzey Kore ve Güney Kore), Uzak Doğu Rusya ve Moğolistan ülkelerini kapsar.

1,5 milyar kişi nüfusu ile toplam dünya nüfusunun dörtte biri Doğu Asya'da yaşamaktadır ve ortalama nüfus yoğunluğu km² başına 131 kişi olması nedeniyle bölgenin nüfus yoğunluğu, dünyanın ortalama nüfus yoğunluğundan üç kat daha büyük.

Bölgenin başkentleri Pekin (Çin), Taipei (Tayvan), Tokyo (Japonya), Pyongyang (K. Kore), Seul (G. Kore), Habarovsk (Uzak Doğu Rusya bölgesi) ve Ulan Batur (Moğolistan). Pekin, Seul ve Tokyo dışında Doğu Asya bölgesinin en büyük şehirleri Osaka, Şanghay, Guangzhou, Shenzhen ve Nagoya şehirleridir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gümrük bölgesi	GSYİH nominal milyar ABD doları (2017)	Kişi başına GSYH nominal USD (2017)^[2]	GSYİH PPP milyar ABD doları (2017)^[2]	Kişi başına GSYH PPP USD (2017)^[2]
Çin	12,014.610	8,643.107	23,159.107	16,660.269
Hong Kong^[3]	341.659	46,109.124	454.912	61,393.316
Makao^[4]	49.802	77,451.287	71.778	111,629.024
Japonya	4,872.135	38,439.517	5,428.813	42,831.523
Kuzey Kore	N/A	N/A	N/A	N/A
Güney Kore	1,538.030	29,891.255	2,029.032	39,433.779
Moğolistan	11.135	3,639.894	39.704	12,978.557
Tayvan	579.302	24,576.665	1,185.480	50,293.541

Bölgesel veri[değiştir | kaynağı değiştir]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Bayrak	Yaygın isim		Resmi isim		ISO 3166 Ülke Kodu^[5]
Bayrak	Türkçe	Yerel dildeki ismi	Türkçe	Yerel dildeki ismi	ISO Kısa ismi	Alpha-2 Kodu	Alpha-3 Kodu	Sayısal
	Çin	Çince: 中国	Çin Halk Cumhuriyeti	Çince: 中华人民共和国	Çin	CN	CHN	156
	Hong Kong	Çince: 香港	Hong Kong Çin Halk Cumhuriyeti Özel İdari Bölgesi	Çince: 中華人民共和國香港特別行政區	Hong Kong	HK	HKG	344
	Makao	Çince: 澳門	Makao Çin Halk Cumhuriyeti Özel İdari Bölgesi	Çince: 中華人民共和國澳門特別行政區	Makao	MO	MAC	446
	Japonya	Japonca: 日本	Japonya	Japonca: 日本国	Japonya	JP	JPN	392
	Moğolistan	Moğolca: Монгол улс / ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ	Moğolistan	Moğolca: Монгол Улс（ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ）	Moğolistan	MG	MNG	496
	Kuzey Kore	Korece: 조선	Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti	Korece: 조선민주주의인민공화국 (朝鮮民主主義人民共和國)	Kore (Demokratik Halk Cumhuriyeti)	KP	PRK	408
	Güney Kore	Korece: 한국	Kore Cumhuriyeti	Korece: 대한민국 (大韓民國)	Kore (Cumhuriyeti)	KR	KOR	410
	Tayvan^[6]	Tayvan Çincesi: 臺灣 / 台灣	Çin Cumhuriyeti	Tayvan Çincesi: 中華民國	Tayvan (Çin eyaleti)^[5]	TW	TWN	158

Demografik[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet/Eyalet	Alan km²	Nüfus (2016)	Km² başına nüfus yoğunluğu	İGE^[7]	Başkent
Çin	9,640,011^{[note 1]}	1,403,500,365	138	0.752	Beijing
Hong Kong	1,104	7,302,843	6,390	0.933	Beijing
Makao	30	612,167	18,662	0.909	Beijing
Japonya	377,930	127,748,513	337	0.909	Tokyo
Kuzey Kore	120,538	25,368,620	198	0.733	Pyongyang^[8]
Güney Kore	100,210	50,791,919	500	0.903	Seul
Moğolistan	1,564,100	3,027,398	2	0.741	Ulaan Batur
Tayvan	36,188	23,556,706	639	0.885	Taipei^[9]

Etnik gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Etnik köken	Yerel ad	Nüfus	Dil(ler)	Yazma sistem(leri)	Büyük nüfuslu eyaletler/bölgeler*
Han/Çinliler	Geleneksel Çince: 漢族 veya Basitleştirilmiş Çince: 汉族	1,260,000,000^[10]	Çince, Mandarin, Kantonca, Wu, Hokkien, Hakka, Gan, Xiang vb.	Basitleştirilmiş Çin yazısı, Geleneksel Çin yazısı	( )
Yamato/Japonlar	Japonca: 大和民族	125,117,000^[11]	Japonca	Han karakterleri (Kanji), Katakana, Hiragana
Koreliler	Korece: 조선족 (朝鮮族) Korece: 한민족 (韓民族)	79,432,225^{[kaynak belirtilmeli]}	Korece	Hangul, Han karakterleri (Hanja)
Bai	Çince: 白族	1,858,063	Bai, Güneydoğu Mandarin	Basitleştirilmiş Çin yazısı, Latin alfabesi
Hui	Çince: 回族	10,586,087^{[kaynak belirtilmeli]}	Kuzeydoğu Mandarin, diğer Çin Lehçeleri, Huihui dili vb.	Basitleştirilmiş Çin yazısı^{[note 2]}
Moğollar	Монголчууд/ᠮᠣᠩᠭᠣᠯᠴᠤᠳ Монгол/ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ	8,942,528	Moğolca	Moğol alfabesi, Kiril alfabesi
Zhuanglar	Basitleştirilmiş Çince: 壮族/Zhuangca: Bouxcuengh	18,000,000	Zhuangca, Güneybatı Mandarin vb.	Basitleştirilmiş Çin yazısı, Latin alfabesi
Uygurlar	ئۇيغۇر	15,000,000+^[12]	Uygurca	Arap alfabesi (Uygur Arap Yazısı), Kiril alfabesi	^{[note 3]}
Mançular	Basitleştirilmiş Çince: 满族/Mançuca: ᠮᠠᠨᠵᡠ	10,422,873^{[kaynak belirtilmeli]}	Kuzeydoğu Mandarin, Mançuca (tehlikede) vb.	Basitleştirilmiş Çin yazısı, Moğol alfabesi
Hmong/Miao	Ghaob Xongb/Hmub/Mongb	9,426,007^{[kaynak belirtilmeli]}	Hmong, Güneybatı Mandarin	Latin alfabesi, Basitleştirilmiş Çin yazısı
Tibetliler	བོད་པ་	6,500,000	Tibetçe, Rgyal Rong, Rgu vb.	Tibet alfabesi
Yi	Siçuan Yi: ꆈꌠ/Çince: 彝族	8,714,393	Çeşitli Loloish, Güneybatı Mandarin	Yi alfabesi, Basitleştirilmiş Çin yazısı
Tujia	Çince: 土家族	8,353,912	Tujia dili	Basitleştirilmiş Çin yazısı
Kam	Gaeml	2,879,974	Gaeml	Basitleştirilmiş Çin yazısı, Latin alfabesi
Tu	Çince: 土族/Monguor	289,565	Tu, Kuzeybatı Mandarin	Basitleştirilmiş Çin yazısı
Daur	Basitleştirilmiş Çince: 达斡尔族/ᠳᠠᠭᠤᠷ	131,992	Daur, Kuzeydoğu Mandarin	Mongol script, Basitleştirilmiş Çin yazısı
Tayvan Aborjinleri	Pangcah, etc.	533,600	Avustronezya dilleri (Amis, Yami) vb.	Latin alfabesi, Geleneksel Çin yazısı
Ryukyulular	Japonca: 琉球民族Japonca: (沖縄人)	1,900,000	Japonca, Ryukyuca	Han karakterleri (Kanji), Katakana, Hiragana
Ainular	Japonca: アイヌ	200,000	Japonca, Ainuca^[13]	Han karakterleri (Kanji), Katakana, Hiragana

Şehirler ve kasabalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Taipei, Çin Cumhuriyeti'nin başkentidir ve Tayvan'da büyük bir yüksek teknoloji sanayi bölgesi kurmaktadır.
Pekin, Çin Halk Cumhuriyeti'nin başkenti ve kuzey Çin'deki en büyük metropoldür.
Şangay, Çin'deki en büyük ve dünyanın en büyük şehirlerinden biridir ve dünyanın en yoğun konteyner limanına sahip küresel bir finans merkezi ve ulaşım merkezidir.
Guangzhou, Güney Çin'in en önemli şehirlerinden biridir. 2.200 yıldan fazla bir geçmişe sahip olan ve deniz İpek Yolu'nun önemli bir bitiş tarihi olmuş ve günümüzde büyük bir liman ve ulaşım merkezi olarak hizmet vermeye devam etmektedir.
Xi'an veya Chang'an, en önemli hanedanların birkaçının altında yer alan Çin'in Dört Büyük Antik Başkentinin en eskisidir. Doğu Asya'da önemli bir kültürel etkiye sahiptir.
Hong Kong, dünyanın önde gelen küresel finans merkezlerinden biridir ve kozmopolit bir metropol olarak bilinir.
Tokyo, Japonya'nın başkentidir ve hem büyükşehir nüfusunda hem de ekonomide, dünyanın en büyük şehirlerinden biridir.
Osaka, Japonya'nın en büyük ikinci büyükşehir bölgesidir.
Kyoto, bin yıldan fazla bir süredir Japonya'nın imparatorluk başkentiydi.
Seul, dünyanın en büyük şehirlerinden biri olan ve önde gelen bir küresel teknoloji merkezi olan Güney Kore'nin başkentidir.
Pyongyang, Kuzey Kore'nin başkentidir ve Kore Yarımadası'nda önemli bir metropoldür.
Ulaanbaatar, 2008 yılı itibarıyla 1 milyon nüfusa sahip Moğolistan'ın başkentidir.

Dipnot[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ÇHC'nin hükûmet kontrolü altındaki tüm bölgeleri ("Güney Tibet" ve tartışmalı adalar hariç) içerir.
^ Hui halkı ayrıca dini alanda Arap alfabesini kullanır; ayrıca bakınız: Xiao'erjing.
^ ayrıca Khotons .

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Report for Selected Countries and Subjects". 12 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.
^ ^a ^b ^c "World Economic Outlook Database, April 2018". IMF. 1 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.
^ IMF listesinde "Hong Kong SAR" (Hong Kong Özel İdari Bölgesi) olarak geçer.
^ IMF listesinde "Macao SAR" (Makao Özel İdari Bölgesi) olarak geçer.
^ ^a ^b "Country codes". iso.org. 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.
^ 1949'dan 1971'e kadar ÇC "Çin" veya "Milliyetçi Çin" olarak anıldı.
^ "Human Development Reports". www.hdr.undp.org (İngilizce). 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018.
^ Seul, Kuzey Kore'nin 1948'den 1972'ye dek jüri başkentiydi.
^ Taipei, ÇC’nin hükûmet yönetmeliğidir. Anayasal olarak, ÇC için atanmış hiçbir resmi sermaye bulunmamaktadır.
^ CIA Factbook 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Han Chinese 91.6%" out of a reported population of 1,379 billion (July 2017 est.)
^ "Arşivlenmiş kopya" 人口推計 – 平成 28年 12月報 (PDF). 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
^ "新疆维吾尔自治区统计局". www.xjtj.gov.cn. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.
^ Gordon, Raymond G. Jr., (Ed.) (2005). Ethnologue: Languages of the World (15. bas.). Dallas: SIL International. ISBN 978-1-55671-159-6. OCLC 224749653.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta East Asia ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Asya coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[8] ÇHC'nin hükûmet kontrolü altındaki tüm bölgeleri ("Güney Tibet" ve tartışmalı adalar hariç) içerir.

[13] Hui halkı ayrıca dini alanda Arap alfabesini kullanır; ayrıca bakınız: Xiao'erjing.

[15] yrıca Khotons .

[1] "Report for Selected Countries and Subjects". 12 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.

[IMF-2] "World Economic Outlook Database, April 2018". IMF. 1 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.

[3] IMF listesinde "Hong Kong SAR" (Hong Kong Özel İdari Bölgesi) olarak geçer.

[4] IMF listesinde "Macao SAR" (Makao Özel İdari Bölgesi) olarak geçer.

[Country_codes-5] "Country codes". iso.org. 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.

[6] 1949'dan 1971'e kadar ÇC "Çin" veya "Milliyetçi Çin" olarak anıldı.

[7] "Human Development Reports". www.hdr.undp.org (İngilizce). 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018.

[9] Seul, Kuzey Kore'nin 1948'den 1972'ye dek jüri başkentiydi.

[10] Taipei, ÇC’nin hükûmet yönetmeliğidir. Anayasal olarak, ÇC için atanmış hiçbir resmi sermaye bulunmamaktadır.

[ciastat-11] CIA Factbook 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Han Chinese 91.6%" out of a reported population of 1,379 billion (July 2017 est.)

[12] "Arşivlenmiş kopya" 人口推計 – 平成 28年 12月報 (PDF). 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).

[14] "新疆维吾尔自治区统计局". www.xjtj.gov.cn. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019.

[16] Gordon, Raymond G. Jr., (Ed.) (2005). Ethnologue: Languages of the World (15. bas.). Dallas: SIL International. ISBN 978-1-55671-159-6. OCLC 224749653.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[note 1]

[8]

[9]

[10]

[11]

[note 2]

[12]

[note 3]

[13]

Doğu Asya nedir?, Doğu Asya anlamı nedir?, Doğu Asya ne demektir?