Amman

Amman
عمّان
Amman; عمّان
Şehir
	; Bayrak
	Takma ad: Yedi tepeli şehir
Ülke	Ürdün
İl	Başkent
İdare
• Belediye başkanı	Akil Bilteci
Yüzölçümü
• Toplam	1.680 km²
Rakım	773 m
Nüfus (2014)
• Toplam	4,007,526
• Yoğunluk	2380/km²
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAYS)
	Resmî site; ammancity.gov.jo

Amman (Arapça: عمان), Ürdün'ün başkenti ve en büyük şehri olup ülkenin siyasi, kültürel ve ticari merkezidir. 2014 yılı itibarı ile nüfusu 4,007.526'dir.^[2]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Amman M.Ö. 7000 yılında kurulmuş olup tarihteki en eski şehirlerden biridir. Şehirdeki ilk insan yerleşimi belirtileri kalkolitik çağa (MÖ 4000-3000) kadar uzanmaktadır.^[3]

MÖ 13. yüzyılda Amman, şehrin sakinleri olan Ammonlular tarafından Rabbath Ammon veya Rabat Ammon olarak adlandırılmaktaydı. İncil'e göre şehir Ammon Krallığı'nın başkenti idi. Helenistik dönemde şehrin adı Filadelfeia olup Dekapolis'e bağlıydı.

635 yılında Müslümanların eline geçen Amman, 1516'da Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sırasında Osmanlı topraklarına katıldı. II. Abdülhamit devrinde Rusya'dan kaçarak Osmanlı devletine sürülen Çerkeslerin bir kısmı Amman civarına yerleştirildi.

1908'de tamamlanan Hicaz Demiryolu hattının Amman'dan geçmesi şehrin önemini arttırdı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra İngiliz manda yönetimine giren Amman 1946'da Ürdün Krallığı'nın başkenti oldu.

Modern Amman, bir Çerkes köyü olarak başlamış olup, geliştirilerek büyük bir şehir haline getirilmiştir.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Amman, Lut Gölü'nün 35 km kuzey doğusunda, Akdeniz'in 110 km doğusunda ve Kudüs'ün 65 km doğusunda yer almaktadır. Şehir, Ürdün bayrağındaki yedi köşeli yıldızını temsil eden yedi tepe üzerinde yer almaktadır. Amman'da Akdeniz iklimine benzer ancak ama yine de kıtasal olarak farklı bir iklim görülmektedir. Deniz seviyesinden 773 m yükseklikte olması bunu etkilemektedir. Şehirde sık sık yoğun sis görülebilmektedir.

Amman iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	12,3	13,7	17,2	22,6	27,8	30,8	32,0	32,4	30,7	27,1	20,4	14,4	23,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	3,6	4,2	6,1	9,5	13,5	16,6	18,5	18,6	16,6	13,8	9,3	5,2	11,3
Ortalama yağış (mm)	63,4	61,7	43,1	13,7	3,3	0	0	0	0,3	6,6	28,0	49,2	269,3
Kaynak: Dünya Meteoroloji Örgütü^[4]

Şehrin yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Amman keskin bir şekilde ikiye ayrılmıştır. Şehrin doğu kesimi geleneksel bir İslam şehri olup eteklerindeki barınaklarda çok sayıda Filistinli mülteci yaşamaktadır. Batı kesimi ise yeşillik içinde olup kafeler ve sanat galerileri bulunmaktadır.^[5] Kraliyet Sarayı doğu kesiminde, Meclis ise batı kesiminde yer almaktadır.^[3] Şehrin en önemli tarihî eseri, Romalılar'dan kalma kalesidir. Kalenin içinde antik bir tiyatro bulunmaktadır.

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Amman beş yılda bir doğrudan seçilen 41 üyeli belediye meclisi tarafından yönetilmektedir. Belediye meclisi 1909 yılında kurulmuş olup 1914 yılında ilk ilçe merkezi kuruldu.^[6] 18 yaşın üzerindeki tüm Ürdün vatandaşları belediye seçimlerinde oy kullanma hakkına sahiptirler. Ancak, belediye başkanı kral tarafından atanmaktadır.^[7]

Amman Büyükşehir Belediyesi 27 semtten oluşmaktadır:^[8]

№	Semt	Yüzölçümü (km²)	Nüfus (2004)	№	Semt	Yüzölçümü (km²)	Nüfus (2004)
1	El-Madine	3.1	38,465	15	Bedir El-Cedide	19	15,000
2	Basman	13.4	223,816	16	Süveyleh	20	69,400
3	Marka	23	99,818	17	Tla El-Ali	19.8	129,812
4	El-Nasır	28.4	150,000	18	Cubeyhe	25.9	71,828
5	El-Yermuk	5.5	207,866	19	Şefa Badran	45	35,000
6	Resülayn	0.68	118,232	20	Ebu Nseyr	50	50,000
7	Bedir	0.01	250,000	21	Uhud	250	40,000
8	Zahran	13.8	60,000	22	El-Cize	558	57,000
9	El-Abdali	15	120,000	23	Saheb	12	60,000
10	Tarık	25	100,000	24	El-Müvekker	250	60,000
11	Kuveisme	45.9	156,781	25	Husban El-Cedide	55	30,000
12	Herbet El-Suk	0.5	100,000	26	Naur	87	50,000
13	El-Mgableyn	23	60,000	27	Merc El-Hamam	53	50,000
14	Vadi es-Sir	80	136,000

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Önemli bir sanayi merkezi olan şehirde 14 üniversite bulunmaktadır. Ürdün Üniversitesi Amman'daki en büyük üniversitedir.

Amman, Ortadoğu ve Afrika'da iş için seyahat edenler ve turistler tarafından en çok ziyaret edilen şehirler arasında 8. sırada, uluslararası ziyaretçilerin en çok para harcadığı şehirler arasında ise 9. sırada yer almaktadır. Şehri 2011'de ziyaret eden 1,8 milyon turist 1,3 milyar dolardan fazla harcama yapmıştır.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

2009 IAAF Dünya Kros Şampiyonası Amman'da düzenlenmiştir.

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Karayolları ile ülkenin diğer şehirlerine bağlanan başkent Amman'ın 30 km güneyinde Kraliçe Aliye Uluslararası Havalimanı yer almaktadır. Şehir içi toplu ulaşım taksi ve otobüsle yapılmaktadır. Taksilerin bazılarında sabit bir yol ve ücret bulunmaktadır.^[9] Şehirde ayrıca Akabe kentine yolcu taşıyan çok sayıda özel otobüs şirketi bulunmaktadır.^[10]

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Amman'ın aşağıdaki şehirler ile kardeş şehir anlaşması bulunmaktadır.^[11]

Maskat, Umman (1986)
Bakü, Azerbaycan
Cidde, Suudi Arabistan (1988)
Kahire, Mısır (1988)
Rabat, Fas (1988)
Sylhet, Bangladeş
Bağdat, Irak (1989)
San'a, Yemen (1989)
İslamabad, Pakistan (1989)
Pekin, Çin (1990)
Ankara, Türkiye (1992)
Hartum, Sudan (1993)
Nalçik, Rusya (1994)
Kırklareli, Türkiye (1994)
Miami, Amerika Birleşik Devletleri (1995)
Doha, Katar (1995)
İstanbul, Türkiye (1997)
São Paulo, Brezilya (1997)
Cezayir, Cezayir (1998)
Bükreş, Romanya (1999)
Nuakşot, Moritanya (1999)
Tunus, Tunus (1999)
Beyrut, Lübnan (2000)
Edremit, Türkiye (2000)
Sofya, Bulgaristan (2000)
Pretoria, Güney Afrika Cumhuriyeti (2002)
Tegucigalpa, Honduras (2002)
Chicago, Amerika Birleşik Devletleri (2004)
Cenevre, İsviçre (2005)
Milano, İtalya (2005)
Calabria, İtalya (2005)
Saraybosna, Bosna-Hersek (2005)
Moskova, Rusya (2005)
Merkez, Bahreyn (2006)
Bişkek, Kırgızistan (2006)
San Francisco, Amerika Birleşik Devletleri (2010)
Tokyo, Japonya (2011)
Düsseldorf, Almanya
Sidmouth, Birleşik Krallık

Amman şehir merkezi
Ebu Derviş Camii
Amman'da bir kıpti kilisesi
Kral I. Abdullah Camii
Hamleys
Abdün Köprüsü

Ayrıca Bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Amman Menkul Kıymetler Borsası

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Aqel Biltaji appointed as Amman mayor". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
^ ^a ^b "Population stands at around 9.5 million, including 2.9 million guests". The Jordan Times. The Jordan News. 22 Ocak 2016. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
^ ^a ^b "Amman" (İngilizce). Encyclopedia Britannica. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
^ "World Weather Information Service – Amman" (İngilizce). Dünya Meteoroloji Örgütü. 9 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2013.
^ "Amman" (İngilizce). Lonely Planet. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
^ "GAM council". Greater Amman Municipality. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
^ "About GAM". Greater Amman Municipality. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
^ "Greater Amman Municipality – GAM Interactive". Ammancity.gov.jo. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
^ "Getting around" (İngilizce). Lonely Planet. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
^ "Getting there & Away" (İngilizce). Lonely Planet. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
^ "Amman's Relations with Other Cities" (İngilizce). Ammancity.gov.jo. 26 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî Site

Amman in Encyclopædia Britannica Online26 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Aqel Biltaji appointed as Amman mayor". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.

[ReferenceC-2] "Population stands at around 9.5 million, including 2.9 million guests". The Jordan Times. The Jordan News. 22 Ocak 2016. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.

[EB-3] "Amman" (İngilizce). Encyclopedia Britannica. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.

[WMO-4] "World Weather Information Service – Amman" (İngilizce). Dünya Meteoroloji Örgütü. 9 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2013.

[5] "Amman" (İngilizce). Lonely Planet. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.

[6] "GAM council". Greater Amman Municipality. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.

[7] "About GAM". Greater Amman Municipality. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.

[ammancity.gov.jo-8] "Greater Amman Municipality – GAM Interactive". Ammancity.gov.jo. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.

[9] "Getting around" (İngilizce). Lonely Planet. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.

[10] "Getting there & Away" (İngilizce). Lonely Planet. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.

[11] "Amman's Relations with Other Cities" (İngilizce). Ammancity.gov.jo. 26 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

g t d Asya başkentleri
Orta Asya	Astana, Kazakistan · Bişkek, Kırgızistan · Duşanbe, Tacikistan · Aşkabat, Türkmenistan · Taşkent, Özbekistan · Ulan Batur, Moğolistan
Doğu Asya	Pekin, Çin · Taipei, Çin Cumhuriyeti (Tayvan) · Tokyo, Japonya · Pyongyang, Kuzey Kore · Seul, Güney Kore
Güney Asya	Dakka, Bangladeş · Thimphu, Bhutan · Yeni Delhi, Hindistan · Malé, Maldivler · Katmandu, Nepal · İslamabad, Pakistan · Sri Jayawardenapura-Kotte, Sri Lanka
Güneydoğu Asya	Bandar Seri Begavan, Brunei · Phnom Penh, Kamboçya · Dili, Doğu Timor · Cakarta, Endonezya · Vientiane, Laos · Kuala Lumpur (resmî) ve Putrajaya (idarî), Malezya · Nepido, Myanmar · Manila, Filipinler · Singapur, Singapur · Bangkok, Tayland · Hanoi, Vietnam
Güneybatı Asya	Kâbil, Afganistan · Erivan, Ermenistan · Bakü, Azerbaycan · Manama, Bahreyn · Lefkoşa, Kıbrıs Cumhuriyeti · Tiflis, Gürcistan · Tahran, İran · Bağdat, Irak · Kudüs (Kısıtlı tanıma), İsrail · Amman, Ürdün · Kuveyt, Kuveyt · Beyrut, Lübnan · Maskat, Umman · Doha, Katar · Riyad, Suudi Arabistan · Şam, Suriye · Ankara, Türkiye · Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri · San'a, Yemen · Kahire, Mısır
Kuzey Asya	Moskova, Rusya

g t d Arap Kültür Başkenti
1990'lar	1996 Kahire · 1997 Tunus · 1998 Şarika · 1999 Beyrut
2000'ler	2000 Riyad · 2001 Kuveyt · 2002 Amman · 2003 Rabat · 2004 San'a · 2005 Hartum · 2006 Maskat · 2007 Cezayir · 2008 Şam · 2009 Kudüs
2010'lar	2010 Doha · 2011 Sirte · 2012 Manama · 2013 Bağdat · 2014 Trablus · 2015 Konstantin · 2016 Safakes · 2017 El-Uksur · 2018 Ucda

Amman nedir?, Amman anlamı nedir?, Amman ne demektir?