Mahmud Şevket Paşa

Mahmud Şevket Paşa

1299 (1882) P.-1^[1]
Paşa; Mahmud Şevket Paşa; 1299 (1882) P.-1
Osmanlı Sadrazamı
	Görev süresi; 23 Ocak 1913 - 11 Haziran 1913
Hükümdar	V. Mehmed
Yerine geldiği	Kâmil Paşa
Yerine gelen	Said Halim Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1856; Bağdat, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	11 Haziran 1913 (57 yaşında); İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Defin yeri	bide-i Hürriyet, İstanbul
Bitirdiği okul	Mekteb-i Harbiye
Mesleği	Asker, Siyasetçi
Dini	İslam
Ödülleri
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Osmanlı İmparatorluğu
Hizmet yılları	1874-1913
Rütbesi	Müşir
Komutası	3. Ordu ; Hareket Ordusu; 1. ve 2. Ordu Müfettişliği; Alasonya Ordusu
Çatışma/savaşları	Balkan Savaşları; 1910 ve 1911 Arnavutluk İsyanı; 31 Mart Ayaklanması

Mahmud Şevket Paşa (1856, Bağdat - 11 Haziran 1913, İstanbul), Osmanlı askeri ve devlet adamı. 31 Mart İsyanı olarak bilinen ayaklanmanın bastırılmasında ve II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinde rol oynamış, V. Mehmed saltanatında 23 Ocak 1913 - 11 Haziran 1913 tarihleri arasında dört ay on dokuz gün sadrazamlık yapmıştır. 11 Haziran 1913 günü suikast sonucu öldürülmüştür.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1856 tarihinde Bağdat’ta doğdu. Tiflisli Hacı Talip Ağa’nın torunu, Basra mutasarrıfı Kethüdazade Süleyman Faik Bey’in oğludur. Baba tarafından soyu Irak’a yerleşmiş Gürcü,^[2]^[3] Çeçen^[4]^[5]^[6]^[7]^[8] veya Çerkes^[9]^[10]^[11]^[12] kökenli bir aileye dayandığı iddia edilmektedir. Celal Bayar, Ben de Yazdım başlığıyla yazdığı anılarında Mahmut Şevket Paşa'nın baba tarafından Gürcü, anne tarafından Arap asıllı olduğunu doğrudan paşanın akrabalarından öğrendiğini fakat annesinin Anadolu kökenli bir Türk olduğuna dair bir iddia daha bulunduğunu aktarmaktadır.^[2] İlk ve ortaöğrenimini Bağdat'ta tamamladıktan sonra İstanbul'a gitti. İstanbul'da, Yahudi cemaati tarafından kurulan Alliance Israélite Universelle mektebinde öğrenim gördü.^[13]^[14]^[15] 1882'de kurmay yüzbaşı olarak Mekteb-i Harbiye'yi bitirdikten sonra bir süre Girit'te görev yaptı; ertesi yıl Mekteb-i Harbiye'de öğretmenliğe başladı.^[16]

Bir süre Baron von der Goltz'un maiyetinde çalıştı, silah satın alma komisyonu üyesi olarak Almanya'ya gitti. 1884'te kolağası, 1886'da binbaşı, 1889'da kaymakam (yarbay) oldu. 1891'de miralaylığa (albay) yükseldi. Aynı yıl yeniden Almanya'ya gitti ve uzun süre orada kaldı. Dönüşünde (1899) mirlivalığa (tuğgeneral) yükseltildi ve Tophane-i Amire Muayene Komisyonu başkanı vekilliğine atandı. 1901'de ferik oldu. 1905'te birinci ferik rütbesiyle Kosova valiliğine atandı. Bu görevi sırasında Makedonya sorununun çözümü için harcadığı etkin çabalar nedeniyle ordu içinde ve halk arasında saygınlık kazandı. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Selanik'te bulunan 3. Ordu komutanlığına atandı. Bu görevdeyken 31 Mart Olayı'nın çıkması üzerine, daha sonra Hareket Ordusu olarak anılacak olan birlikleri İstanbul'a gönderdi. Kendisi de 22 Nisan 1909'da İstanbul'a giderek komutayı ele aldı ve sıkıyönetim ilan etti.^[17]

II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinden sonra kurulan İbrahim Hakkı Paşa kabinesinde harbiye nazırı oldu ve güçlü bir konuma yükseldi. Ama İttihat ve Terakki'nin baskısı sonunda görevinden istifa etmek zorunda kaldı. İttihat ve Terakki'nin gerçekleştirdiği hükûmet darbesinden sonra (Bâb-ı li Baskını) sonra sadrazamlığa getirildi ve Müşir rütbesine terfi ettirildi. Bu dönemde Balkan Savaşı yenilgisinin sonuçlarıyla karşı karşıya kaldı. Osmanlı Devleti'nin ıslahat konusunda İngiltere, sınır anlaşmazlıkları konusunda da İran ile arasında doğan sınır sorunlarını çözmeye çalıştı. Bir yandan da hem İttihat ve Terakki'ye karşı gelişen muhalefetle, hem de İttihat ve Terakki içindeki çekişmelerle uğraştı. Gerek bu iç ve dış sorunlar, gerekse asıl iktidarın İttihat ve Terakki'nin elinde olması, yapmak istediği reformları gerçekleştirmesini engelledi.^[18]

9 Temmuz 1912 günü Meclis-i yan üyeliğine atanmıştır. 11 Haziran 1913 günü Beyazıt Meydanı'nda makam otomobilinin içindeyken uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü ve İstanbul'un Şişli semtinde 31 Mart şehitlerinin anısına dikilmiş Abide-i Hürriyet'in bulunduğu Hürriyet-i Ebediye Tepesine gömüldü. Suikast sırasında içinde bulunduğu otomobil, üniforması, öldürülen yaverlerinin kıyafetleri ve silahlar İstanbul Harbiye'deki Askeri Müze'de sergilenmektedir. Öldürülmesinden bir süre sonra Trilye'nin adı onun anısına Mahmut Şevket Paşa olarak değiştirildi.^[19]

Harbiye Nazırı Enver Paşa ile.
Suikastta kullanılmış silahlar
Suikastın ardından hazırlanmış polis raporundaki kroki
Şişli Abide-i Hürriyet'teki mezarı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, İstanbul, 1968, s. 13.
^ ^a ^b Ben de yazdim, 4. cilt. Baha Matbaasi. 1967. s. 1228. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. Bana, Mahmut Şevket Paşa'nın yakınları, babasının Gürcü, annesinin Arap olduğunu söylemişlerdir. Fakat annesinin 'Cin Murat' adında tanınmış bir ailenin kızı olduğu da idida olunmaktadır. Cin Murat Ağa hakkında şu tarihi bilgi vardır: Cin Murat Ağa halis kanlı bir Anadolu Türkü olup Dördüncü Murad'ın maiyetinde Bağdat'a gelmiştir.
^ BARDAKÇI, Murat (1 Aralık 2013). "İşte, Sadrazam Mahmud Şevket Paşa'nın 100 senedir merak edilen kayıp günlüğü". Habertürk. 14 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
^ Nâzım Tektaş, Sadrazamlar: Osmanlı'da ikinci adam saltanatı, Çatı Kitapları, 2002, p. .
^ İsmail Hâmi Danişmend, Osmanlı Devlet Erkânı, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1971, p. 101. (Türkçe)
^ Finkel, Caroline. (2007). Osman's dream : the history of the ottoman empire. New York: Basic Books. s. 57. ISBN 978-0-465-00850-6. OCLC 756484323.
^ Mango, Andrew. (1999). Atatürk. Londra: John Murray. s. 549. ISBN 0-7195-5612-0. OCLC 41547097.
^ "Чеченский генералиссимус Турции Махмуд Шевкет-Паша". ИА Чеченинфо (Rusça). 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
^ Süren, Zafer. “Bir Sizden Bir Bizden”; Hep Bizden!
^ Nevşin Mengü Soruyor | Konuklar: İlber Ortaylı ve Erinç Sağkan, Deutsche Welle
^ Kafkasya Gerçeği, Nisan 1993, Sayı 12.
^ Önemli Çerkezler, Özgür Kafkasya Dergisi, sayı 27.
^ "Haskala'nın Yahudi Eğitimine Etkisi: Alliance Israelite Universelle ve Toplumsal Dönüşüm "İstanbul AIU Okulları Örneği ile"". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Türkiye'nin devlet yaşamında Yahudiler. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.
^ Soner Yalçın, Efendi 2 – Beyaz Müslümanların Büyük Sırrı, Doğan Kitap, 1. Baskı, Istanbul 2006, sayfa 114.
^ "Mahmud Şevket Paşa Hayatı". 23 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "İşte, Sadrazam Mahmud Şevket Paşa'nın 100 senedir merak edilen kayıp günlüğü". Habertürk. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
^ "Hareket Ordusu Komutanı: Mahmut Şevket Paşa". 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
^ "Adına kavuşan belde Tirilye". Sabah. 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

Siyasi görevi
Önce gelen: Kâmil Paşa	Osmanlı Sadrazamı 23 Ocak 1913 - 11 Haziran 1913	Sonra gelen: Said Halim Paşa

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahmud Şevket Paşa'nın 31 Mart İsyanı Sırasındaki Ses Kaydı9 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Mahmut Şevket Paşa'nın Cenazesinden Fotoğraflar[değiştir | kaynağı değiştir]

[Akademi-1] Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, İstanbul, 1968, s. 13.

[:8-2] Ben de yazdim, 4. cilt. Baha Matbaasi. 1967. s. 1228. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. Bana, Mahmut Şevket Paşa'nın yakınları, babasının Gürcü, annesinin Arap olduğunu söylemişlerdir. Fakat annesinin 'Cin Murat' adında tanınmış bir ailenin kızı olduğu da idida olunmaktadır. Cin Murat Ağa hakkında şu tarihi bilgi vardır: Cin Murat Ağa halis kanlı bir Anadolu Türkü olup Dördüncü Murad'ın maiyetinde Bağdat'a gelmiştir.

[mater-3] BARDAKÇI, Murat (1 Aralık 2013). "İşte, Sadrazam Mahmud Şevket Paşa'nın 100 senedir merak edilen kayıp günlüğü". Habertürk. 14 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014.

[:3-4] Nâzım Tektaş, Sadrazamlar: Osmanlı'da ikinci adam saltanatı, Çatı Kitapları, 2002, p. .

[Erkan101-5] İsmail Hâmi Danişmend, Osmanlı Devlet Erkânı, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1971, p. 101. (Türkçe)

[:0-6] Finkel, Caroline. (2007). Osman's dream : the history of the ottoman empire. New York: Basic Books. s. 57. ISBN 978-0-465-00850-6. OCLC 756484323.

[:1-7] Mango, Andrew. (1999). Atatürk. Londra: John Murray. s. 549. ISBN 0-7195-5612-0. OCLC 41547097.

[:2-8] "Чеченский генералиссимус Турции Махмуд Шевкет-Паша". ИА Чеченинфо (Rusça). 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.

[:4-9] Süren, Zafer. “Bir Sizden Bir Bizden”; Hep Bizden!

[:5-10] Nevşin Mengü Soruyor | Konuklar: İlber Ortaylı ve Erinç Sağkan, Deutsche Welle

[:6-11] Kafkasya Gerçeği, Nisan 1993, Sayı 12.

[:7-12] Önemli Çerkezler, Özgür Kafkasya Dergisi, sayı 27.

[13] "Haskala'nın Yahudi Eğitimine Etkisi: Alliance Israelite Universelle ve Toplumsal Dönüşüm "İstanbul AIU Okulları Örneği ile"". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[14] Türkiye'nin devlet yaşamında Yahudiler. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023.

[15] Soner Yalçın, Efendi 2 – Beyaz Müslümanların Büyük Sırrı, Doğan Kitap, 1. Baskı, Istanbul 2006, sayfa 114.

[16] "Mahmud Şevket Paşa Hayatı". 23 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[17] "İşte, Sadrazam Mahmud Şevket Paşa'nın 100 senedir merak edilen kayıp günlüğü". Habertürk. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

[18] "Hareket Ordusu Komutanı: Mahmut Şevket Paşa". 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

[19] "Adına kavuşan belde Tirilye". Sabah. 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d V. Mehmed dönemi (1909-1918)
Dönem sadrazamları	Hüseyin Hilmi Paşa (1909) Ahmed Tevfik Paşa (1909) Hüseyin Hilmi Paşa (1909-1910) İbrahim Hakkı Paşa (1910-1911) Mehmed Said Paşa (1911-1912) Ahmed Muhtar Paşa (1912) Kâmil Paşa (1912-1913) Mahmud Şevket Paşa (1913) Said Halim Paşa (1913-1917) Talat Paşa (1917-1918) Ahmed İzzet Paşa (1918) Ahmed Tevfik Paşa (1918-1919)
Dönem şeyhülislamları	Mehmed Ziyaeddin Efendi (1909) Mehmed Sahib Efendi (1909) Çelebizade Hüseyin Hüsnü Efendi (1910) Musa Kazım Efendi (1910-1911) Abdurrahman Nesip Efendi (1911-1912) Mehmed Cemaleddin Efendi (1912-1913) Mehmed Esad Efendi (1913-1914) Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1914-1916) Musa Kazım Efendi (1916-1918) Ömer Hulusi Efendi (1918)
İç gelişmeler ve isyanlar	Bâb-ı li Baskını Ermeni olayları Arap Ayaklanması
Dış gelişmeler ve savaşlar	Trablusgarp Savaşı Uşi Antlaşması Balkan Savaşları Londra Konferansı I. Dünya Savaşı Ermeni Kırımı

Mahmud Şevket Paşa Kimdir?