Köprülü Mehmed Paşa

Köprülü Mehmed Paşa
Köprülü Mehmed Paşa
Osmanlı Sadrazamı
	Görev süresi; 15 Eylül 1656 - 31 Ekim 1661
Hükümdar	IV. Mehmed
Yerine geldiği	Boynuyaralı Mehmed Paşa
Yerine gelen	Köprülü Fazıl Ahmed Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1578; Roshnik
Ölüm	31 Ekim 1661; Edirne
Defin yeri	Divanyolu
Çocuk(lar)	Köprülü Fazıl Ahmed Paşa ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa

Köprülü Mehmet Paşa (d. 1575 - ö. 31 Ekim 1661), IV. Mehmed Dönemi'nde 1656-1661 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını yapmış olan bir bürokrattır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Duraklama Devri'nde devleti idare etmiş, görev süresi boyunca yaşanan politik ve toplumsal karışıklıkların etkisini azaltmış ve Osmanlı İmparatorluğu'nun eski itibarını kazanmasında rol oynamıştır. Amasya’ya bağlı Köprü (Vezirköprü) kasabasından Ayşe Hanım’la evlenip bir süre orada yaşadığı için Köprülü olarak tanınmıştır.^[1]

IV. Mehmed tahta geçtiğinde henüz yedi yaşında olduğu için, devlet idaresinde Büyük Valide Kösem Sultan ve Küçük Valide Hatice Turhan Sultan etkili olmuştur. Valide sultanlar arasında yaşanan politik çekişmelerin ardından Büyük Valide Kösem Sultan'ı öldürmüş ve Köprülü Mehmet Paşa ise bu dönemde sadrazam olmuştur.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mehmet Paşa, 1578'de Arnavutluk'un Berat Sancağının Roshnik köyünde doğmuştur. Gençliğinde İstanbul'a getirilerek saraya alınmıştır. Has odalı Hüsrev Ağa'ya bağlanarak büyük odalı zümresine dahil olmuştur. Sonra Hazine-i Amire'de vazife almıştır. Kemankeş Kara Mustafa Paşa'nın zamanında Mirahorluk rütbesini almıştır. Daha sonra Beylerbeyliği ile Şam'a vali tayin edilmiştir. 1650'de Kubbealtı veziri olmuştur. Aynı sene içerisinde on yedi gün Anadolu Eyaleti valiliği yamıştır.^[2] Sadrazam Gürcü Mehmed Paşa'nın gazabına uğramış ve bu yüzden rütbesi alınarak Köstendil'e sürülmüştür.

İpşir Mustafa Paşa'nın himayesi ile Trablus'a vali tayin edilmiştir. Eskişehir'de karşılaştığı Boynueğri Mehmet Paşa ile birlikte İstanbul'a dönmüştür.

İstanbul'da bulunan Köprülü Mehmet Paşa ise; yakın dostlarından Mimar Kasım Ağa, şair ve müzisyen Solakzade Mehmet Hemdemi Efendi ve Evliya Çelebi ile sohbet ediyor; devlet idaresi hakkındaki fikirlerini açıklıyordu. Mütevazı ve mevki ve makamda gözü bulunmayan biri olarak tanınan Köprülü Mehmet Paşa, devletin içerisinde olduğu durumdan ızdırap duyuyor ve yakın arkadaşlarına devletin kurtarılması için yapılması gerekenleri anlatıyordu.

Hatice Turhan Sultan'ın müşavirlerinden olan Mimar Kasım Ağa, Köprülü'nün fikirlerini Valide Sultan'a anlatmış ve Köprülü'yü sadrazam olarak tavsiye etmiştir.

Valide Sultan, Köprülü ile görüştü ve onu sadrazam yapmak istediğini bildirdi. O esnada 78 yaşında olan Köprülü, kendisine geniş yetkiler verildiği ve aleyhine çalışanların sözlerine itibar edilmeyeceğine söz verildiği takdirde sadâret makamını kabul edeceğini bildirmiştir. İsteklerinin yerine getirilmesi üzerine 15 Eylül 1656'da sadrazamlığı kabul etmiştir.^[3]

Köprülü Mehmet Paşa, idareyi ele alır almaz derhal iç karışıklıkları bastırma yoluna gitmiş ve suçluları yakalatıp cezalandırmıştır. Tıpkı IV. Murat gibi ordunun nizama konmadan devletin kargaşadan kurtarılamayacağına ve huzurun temin edilemeyeceğine inanan Köprülü Mehmet Paşa, orduda nizamı bozanları da tasfiye ederek disiplini temin etmiştir.

İstanbul'daki karışıklıklarda, yeniçeri kıyafetine soktuğu Hristiyanlar vasıtası ile Müslüman ahaliyi zarara uğratan Rum patriğini idam ettirmiştir.

İstanbul'daki ulema sınıfı arasındaki kargaşayı önlemiş ve bu sınıfın huzurla hizmet görür hale gelmesini sağlamıştır.

Devlet bünyesinde asayişi muhafaza edip huzur ve intizamı temin ettikten sonra orduyu toplayarak sefere çıkmıştır. Çanakkale Boğazı'nı kapatmış olan Venediklilerin üzerine yürümüştür. Çanakkale Boğazı'ndaki Venedik ablukasını kaldırmıştır.

Kaptan Topal Mehmet Paşa'nın denizden, kendisinin ise karadan yaptığı taarruz neticesinde 19 Temmuz 1657'de kazanılan Çanakkale zaferiyle Venedik donanmasının Çanakkale Boğazı ablukasını kırmış ve Venedik işgali altındaki Bozcaada ve Limni adalarını geri almıştır.

1658'de Osmanlılara tâbi olmakla birlikte bağımsız hareket eden Erdel Prensliği'ne yönelmiş ve (1662'ye dek sürecek) askerî harekâtlar sonucunda bu devlet üzerindeki Osmanlı hâkimiyetini pekiştirmiştir. Köprülü Mehmed Paşa 1658 yılında bizzat Osmanlı ordusunun başında sefere çıkarak Yanova'yı fethedip (1 Eylül) Osmanlı topraklarına katmayı başarmıştır.

1659 yılında Anadolu'daki Abaza Hasan Paşa isyanını da bastırmış ve Anadolu'da huzuru temin etmiştir.

1661'de Edirne'de ölen Köprülü, İstanbul'a getirilerek Divanyolu'ndaki türbesine defnedildi.

Kendisinden sonra oğulları Köprülü Fazıl Ahmet Paşa (1661-1676) ve Köprülü Fazıl Mustafa Paşa (1689-1691) sadrazam olarak devlete hizmet etmişlerdir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (2011), (Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), 6. Basım, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 414-418. ISBN 9789751600141
Tektaş, Nazım, (2009), Sadrâzamlar - Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı. İstanbul: Çatı Kitapları. ISBN 9789758845000

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ MÜCTEBA İLGÜREL, "KÖPRÜLÜ MEHMED PAŞA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/koprulu-mehmed-pasa 22 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (22.10.2022).
^ Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 163
^ "Köprülü Mehmet Paşa". www.vezirkopru.gov.tr. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.

Siyasi görevi
Önce gelen: Boynuyaralı Mehmed Paşa	Osmanlı Sadrazamı 15 Eylül 1656 - 31 Ekim 1661	Sonra gelen: Köprülü Fazıl Ahmed Paşa

[1] MÜCTEBA İLGÜREL, "KÖPRÜLÜ MEHMED PAŞA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/koprulu-mehmed-pasa 22 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (22.10.2022).

[2] Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 163

[3] "Köprülü Mehmet Paşa". www.vezirkopru.gov.tr. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.

[1]

[2]

[3]

Köprülü Mehmed Paşa Kimdir?