Tahsin Yücel, (d. 17 Şubat 1933, Ötegeçe köyü, Elbistan, Kahramanmaraş - ö. 22 Ocak 2016, İstanbul^[1]), Türk akademisyen, öykü ve roman yazarı, denemeci, eleştirmen ve çevirmendir.

Fransız Dili ve Edebiyatı profesörü olan Tahsin Yücel, gösterge bilimi alanında çalışmıştır. Türk yazınında deneme ve roman alanındaki eserleri ve eleştirmen kimliği ile tanınır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1933 yılında Elbistan’ın Ötegeçe köyünde dünyaya geldi. Babası kunduracı Ahmet Yücel, annesi Nuriye Münevver Hanım'dır. Babasını üç yaşına gelmeden yitirdi.^[2] Ablası ve ağabeyini de çok erken yaşta yitirdi. Bu ölümlerin üzerinde büyük etkisi oldu.^[3] Çocukluğunu annesi ve üç öz kardeşiyle geçirdi. Doğduğu ve on iki yaşına değin yaşadığı kasaba, neredeyse bütün öykülerinin mekânı oldu.^[3]

İlköğrenimini Elbistan Gazi Paşa İlkokulunda tamamladıktan sonra parasız yatılı sınavlarında Galatasaray Lisesini kazanarak 1945'te İstanbul'a geldi. Bu okulda Esat Mahmut Karakurt'un öğrencisi oldu, Orhan Şaik Gökyay ve Ahmet Kutsi Tecer ile tanıştı.^[3] Yiğit Okur, Yıldırım Keskin gibi isimlerle Galatasaray dergisini çıkardı.

1953'te Galatasaray Lisesinden mezun oldu. İÜEF Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümüne girdi. Üniversite yıllarında Varlık Yayınevinde çalıştı ve Galatasaray Lisesinin Ortaköy bölümünde muallim muavinliği yaptı.

İlk öykü kitabı "Uçan Daireler" Nisan 1954’te Varlık Yayınevince yayımlandı. 1955’te “Haney Yaşamalı” yayımlandı ve bu kitap 1956 Sait Faik Hikâye Armağanı ile ödüllendirildi. 1957 yılında “Anadolu Masalları” adlı kitabı Varlık Yayınevinin çocuk klasikleri arasında yayımlandı. Onu 1958’de yayımlanan “Düşlerin Ölümü” (1958) izledi. Bu kitap, 1959’da Türk Dil Kurumu Öykü Ödülü’nü aldı. Ertesi yıl ilk romanı "Mutfak Çıkmazı"nı yayımladı. 1961 yılında üniversiteden mezun oldu ve Gülçin Arıca ile evlendi. Bu evlilikten Elif (1961) ve Halime (1972) adında iki kızı oldu.^[3]

Mezuniyetinden sonra İstanbul Üniversitesinde akademik yaşamını sürdüren Yücel, gösterge bilimi alanındaki çalışmalarını Fransız Hükümetinden burs alarak gittiği Paris’te sürdürdü. Tezini Paris’te bitirdikten sonra Türkiye’ye döndü. “L’Imaginaire de Bernanos” (Bernanos’un İmge Evreni) başlıklı teziyle 1965’te doktorasını tamamladı. 1965 - 1967 yıllarında askerlik görevini yaptıktan sonra üniversitedeki görevine dönerek gösterge bilimi alanındaki çalışmalarını sürdürdü. Türkiye’de gösterge bilimi alanındaki çalışmaların ilk örneklerinden sayılan “L’Imaginaire de Bernanos” 1969'da yayımlandı. 1972’de “Figures et messages dans la Comédie humaine” başlıklı çalışmasıyla doçent ünvanını aldı. Aynı yıl Fransa’da yayımlanan bu çalışma, Türkiye’de 1997’de "İnsanlık Güldürüsü’nde Yüzler ve Bildiriler" adıyla kendi çevirisi ile yayımlanmıştır.^[2] Yücel, 1978’de “Les Coordines Narratives” başlıklı çalışmasıyla profesör ünvanını aldı.

“Yaşadıktan Sonra” (1969), “Dönüşüm” (1975) adlı iki öykü kitabı daha yayımlayan Yücel, yazınsal kimliğinin başlangıcı olarak gördüğü “Ben ve Öteki” adlı öykü kitabını 1983’te yayımladı.^[2] 1984’te yaptığı bütün çevirileri için kendisine “Azra Erhat Çeviri Yazını Üstün Hizmet Ödülü” verildi. Beşinci öykü kitabı “Aykırı Öyküler” (1989), Roland Barthes seçkilerinden oluşan “Yazı ve Yorum” (1990) ve “Eleştirinin ABC’si” (1991) adlı kitapları yayımlayan yazar, ikinci romanı olan “Peygamberin Son Beş Günü”nü ilk romanından 32 yıl sonra yayımlayarak Orhan Kemal Roman Armağanı’nı aldı. Son öykü kitabı "Komşular" (1999) ile “Dünya Kitap Dergisi Yılın Telif Kitabı Ödülü”nü aldı. 1998’de yayımlanan “Söylemlerin İçinden" adlı kitabı ise “Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü”ne layık görüldü.

İstanbul Üniversitesindeki görevinden 2000 yılında emekli oldu ve yazın çalışmalarına ağırlık verdi. 2003 yılında “Yunus Nadi Roman Ödülü” ile “Dil Derneği Ömer Asım Aksoy Roman Ödülü”nü kazanan Yücel’in “Yalan” (2002) adlı romanı büyük ilgi gördü. Yazar, 2003 yılında Tüyap Kitap Fuarı’nın onur yazarı seçildi. Son romanı Kumru Kumru 2005 yılında yayımlandı.

Yücel, 22 Ocak 2016'da İstanbul'da yaşamını yitirdi.^[1]

Yazınsal yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tahsin Yücel, çalışmalarına öykücülükle başladı. İlk öyküsü olan ¨Dert Çok, Hemdert Yok!¨, bir derlemede (Yeni Hikâyeler 1950) yayımlandı. Varlık, Seçilmiş Hikâyeler, Yeryüzü, Beraber ve Mavi gibi dergilerde öykülerini yayımlanmayı sürdürdü.

Bu dönemlerde kullandığı yalın dil, kullandığı çağdaş sözcükler, Anadolu insanına yaklaşımındaki tutarlılık ve anlatımındaki ustalık dikkat çekti. Yazınımızın en ağır başlı, en kişilikli yazarlarından oldu.

Uçan Daireler, Haney Yaşamalı ve Düşlerin Ölümü adlı öykü kitaplarında kendi yaşamından parçalar kullandı. Bu kitaplar karamsar bir bakışı içerir (Bu bakış daha sonra Peygamberin Son Beş Günü, Mutfak Çıkmazı, Bıyık Söylencesi gibi romanlarında ironik alaysama bir dile dönüştü.).

1970'li yıllarda Yaşadıktan Sonra, Dönüşüm, Vatandaş, Ben ve Öteki kitaplarıyla yazarlık anlayışında dış dünyadan çok iç dünyaya yöneldi.

Komşular adlı kitabı, insanların politikaya ilişkin görüşlerinin eleştirisiydi. Fethi Naci, bu kitabındaki bir öyküsünü bir başyapıt olarak değerlendirdi.

Tahsin Yücel'in Peygamberin Son Beş Günü, Mutfak Çıkmazı ve Bıyık Söylencesi romanları genel olarak toplumu, onu oluşturan bireyi ve halkı eleştirir.

Öykü ve roman dışındaki yapıtlarına bakıldığında, Yazın, Gene Yazın ve Tartışmalar adlarında iki deneme kitabı görülür. Bunlardan ilki, genellikle kendi hayatından alıntılar içerirken ikincisi, dilsel konuları alan polemikleri konu alır. Aynı zamanda, Türkiye'ye gösterge bilimini tanıttığı çalışmaları da var.

Yurt içi ve yurt dışında ses getiren yazınsal incelemelerinin yanı sıra, dünya yazınından onlarca önemli çeviri kitapları vardır. Öykülerinden bazıları, İsveççe ve Fransızcaya çevrildi.

Ödülleri ve ünvanları[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1956 - Sait Faik Hikâye Armağanı (Haney Yaşamalı)
• 1959 - TDK Öykü Ödülü (Düşlerin Ölümü)
• 1984 - Azra Erhat ¨Çeviri Üstün Hizmet Ödülü¨ (Yaban Düşünce)
• 1993 - Orhan Kemal Roman Armağanı (Peygamberin Son Beş Günü)
• 1999 - Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (Söylemlerin İçinden)
• 1999 - Dünya Kitap Yılın Kitabı Ödülü (Komşular)
• 2003 - Yunus Nadi Ödülleri - Roman Ödülü (Yalan) ^[4]
• 2002 - Ömer Asım Aksoy Ödülü (Yalan) ^[5]
• 2007 - Balkanika ödülü (Gökdelen) ^[6]
• 2008 - Mersin Kenti Edebiyat Ödülü ^[7]

• 1997 - Fransız Hükûmeti Palmes Académiques nişanı Commandeur derecesi.

Edebî eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tahsin Yücel Resmi Web Sitesi27 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• "Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi". Cilt II (K-Z). "Yücel, Tahsin". Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılığı: Mart 2003, İstanbul.