Gülten Akın
Doğum	23 Ocak 1933 Yozgat, Türkiye
Ölüm	4 Kasım 2015 (82 yaşında) Ankara
Defin yeri	Karşıyaka Mezarlığı, Ankara
Meslek	Şair, avukat, öğretmen
Milliyet	Türk
Dönem	Cumhuriyet dönemi
Konu	Kadın, kent yaşamı, gecekondu, göçmenlik, mahkûmiyet
Önemli ödülleri	İlgili liste

Gülten Akın Cankoçak (23 Ocak 1933, Yozgat^[1] - 4 Kasım 2015, Ankara), Türk şair ve yazar.

1950’li yıllarda yazmaya başladığı şiirleriyle, kısmen İkinci Yeni çizgisinde görülen, ancak 1970’li yıllardaki şiirlerinden itibaren bireycilikten toplumculuğa yönelen bir şairdir.^[2]

Şiirleri pek çok dile çevrilen ve kırktan fazla şiiri bestelenen Gülten Akın, Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın 2008 yılındaki vefatından sonra Milliyet gazetesinin yaptığı bir ankette en fazla oyu alarak yaşayan en büyük Türk şairi seçildi. Şiirinde bir doruk noktası olarak nitelenen Beni Sorarsan’ı 2013’te yayımladı.^[3] Aksu Bora'nın annesidir.^[4]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Ocak 1933 tarihinde Yozgat’ta doğdu. Yozgat’ın Sorgun ilçesinde ilköğrenimini tamamladı. 1940’lı yıllarda memleketi Yozgat’tan Ankara’ya göç etti^[2] ve ortaöğrenimini Ankara Atatürk Anadolu Lisesi'nde tamamladı. 1955'te Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu.

1956’da Yaşar Cankoçak'la evlendi; bu evlilikten beş çocuk sahibi oldu. Kaymakam olan eşinin görevi nedeniyle 1958-1972 arasında Anadolu’nun çeşitli ilçelerinde yaşadı. Gevaş, Alucra, Gerze, Saray ilçelerinde ve Kahramanmaraş'ta yardımcı avukatlık, avukatlık ve öğretmenlik yaptı.

1972'de Ankara'ya yerleşerek Türk Dil Kurumu Derleme ve Tarama Kolu'nda çalıştı. Kültür Bakanlığı Yayın Danışma Kurulu üyeliğinde bulundu. Demokratik kitle örgütlerinin yeniden kuruluşu çalışmalarına katıldı. İnsan Hakları Derneği, Halkevleri, Dil Derneği gibi örgütlerde kurucu ve yönetici olarak görev aldı. 1978'de emekliye ayrıldı. 1980’lerde Ankara’da bir banka soygununa katıldığı gerekçesiyle tutuklanan ve dosyası Şentepe Devrimci Yol davasıyla birleştirilerek önce müebbet hapse mahkûm edilen sonra cezası Yargıtayca bozulan oğlunun cezaevi günlerinde yaşadıklarını şiirine yansıttı.^[5] 42 gün (1986) adlı kitabında Mamak Cezaevi'nde süren açlık grevini anlattı.^[6] Yaşamını Balıkesir’in Burhaniye ilçesinde sürdürdü.^[7]

4 Kasım 2015’te tedavi görmekte olduğu hastanede hayatını kaybetti. Cenazesi 6 Kasım 2015 cuma günü Kocatepe Camii'nden kaldırılarak Karşıyaka Mezarlığı'na defnedildi.^[8]

Edebî hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk şiiri Çin Masalı, Nisan 1951’de Son Haber gazetesinde neşredildi. Henüz 18 yaşındayken kaleme aldığı, pek sözü edilmeyen bu şiiri kitaplarına almadı.^[9] Kitaplarına aldığı ilk şiiri, 1952 yılında Ankara Hukuk Fakültesi’nde öğrenciyken Mülkiye dergisinde yayımlandı. Gülten Akın, Cemal Süreya, Sezai Karakoç ve Ece Ayhan ile aynı dönemde Ankara Üniversitesi'nde öğrenci oldu.^[10] Mülkiye dergisi, bir yıl sonra Cemal Süreya’nın da ilk şiirini yayımladı.^[1]

Gülten Akın'ın şiirleri daha sonra Hisar, Varlık, Yeditepe, Türk Dili gibi dergilerde neşredildi. İlk şiirlerinin konusu daha çok doğa, aşk, ayrılık, özlem iken, ilerleyen dönemlerde daha toplumsal sorunların ağır bastığı görüldü. 1980 öncesinde halkın yaşadıkları, onun da hayatına ve şiirine yansıdı. Daha sonraki şiirlerinde toplumsal sorunlara yöneldi. Gezip gördüğü yerlerden aldığı esinle zenginleşen ve coşkulu bir insan sevgisiyle yoğrulan şiiri, toplumsal sorunları, yaşam-halk ilişkisini öne çıkardı.

Şiirlerinde büyük ölçüde folklor öğelerinden yararlandı. Şiir üzerine yazılarını bir araya getiren 1983 tarihli Şiiri Düzde Kuşatmak başlıklı kitabında, halk kaynağına inme isteğini, "Halkta var olan öz ve biçimi diyalektik olarak yükseltmek, şiiri yükseltirken halkın yaşamının ve yaşam biçimlerinin yükselmesine yardımcı olmak" sözleriyle açıklar.^[11] 1978 tarihli Yaşam Öyküsü başlıklı kısa özyaşamöyküsünde geçen “Hemen bütün dizelerimin temelinde birtakım olgular, gerçekler vardır benim için” cümlesi de teknik açıdan aynı yönteme işaret ediyor.^[12]

Şiirleri pek çok dile çevrildi ve kırktan fazla şiiri bestelendi. Bestelenen şiirlerinden biri, Sezen Aksu'nun 1993 tarihli albümüne adını veren Deli Kızın Türküsü’dür.

2008’de Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın ölümünden sonra Milliyet gazetesinin yaptığı yaşayan en büyük şair araştırmasında en çok oyu alan Gülten Akın,^[13] şiirinde bir doruk noktası olarak nitelenen Beni Sorarsan, 2013’te yayımlandı ve bu kitabı ile Metin Altıok Şiir Ödülü’ne layık görüldü.^[14]

Akın, şiir dışındaki edebi türlere fazla ilgi göstermedi ancak yedi adet kısa oyun yazdı. Ürettiği tiyatro metinlerinde kadın, evlilik, düzene yönelik eleştiriler, yoksulluk, yalnızlık, yaşlılık ve yabancılaşma gibi konular üzerinde durdu.^[7]-

Ölümünden sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

Balad Şiir Vakfı tarafından 2023 yılında Akın'ın adına şiir ödülü verilmeye başlandı.^[15]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı şiir kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Düz Yazıları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Şiiri Düzde Kuşatmak (1996) ISBN 978-975-363-480-3

Bestelenmiş şiirleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Büyü Yavrum - Grup Yorum (1987), Edip Akbayram, Kemal Sahir Gürel (1988)
• Deli Kızın Türküsü - Sezen Aksu (1993)
• Siyah Beyaz (1989) - Sevinç Eratalay
• Beni Unutma (1989) - Sevinç Eratalay
• Ertuğrul'a Ağıt - Grup Yorum

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1955 - Varlık şiir yarışmasında birincilik ödülü
• 1965 - Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü, Sığda ile^[16]
• 1972 - TRT Sanat Ödülleri Yarışması'nda Başarı Ödülü, Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı ile
• 1977 - Yeditepe Şiir Armağanı, Ağıtlar ve Türküler ile
• 1991 - Halil Kocagöz Şiir Ödülü
• 1992 - Sedat Simavi Edebiyat Ödülü
• 1999 - Altın Portakal Şiir Ödülü
• 2003 - Dünya gazetesi Yılın Telif Kitabı Ödülü
• 2008 - Erdal Öz Edebiyat Ödülü
• 2014 - Metin Altıok Şiir Ödülü

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de Gülten Akın ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.