Oktay Akbal

Oktay Akbal
Oktay Akbal
Doğum	20 Nisan 1923; İstanbul, Türkiye
Ölüm	28 Ağustos 2015 (92 yaşında); Muğla, Türkiye
Meslek	Gazeteci, yazar
Milliyet	Türk
Dönem	1946-2015
Tür	Öykü
Konu	Tarih

Mehmet Oktay Akbal (20 Nisan 1923, İstanbul - 28 Ağustos 2015, Muğla), Türk gazeteci ve yazar.^[1]

Deneme, anı, biyografi, öykü, roman gibi birçok türünde eser vermiştir; ancak daha çok öykücülüğü ile tanınır. Uzun süre Cumhuriyet gazetesinde Evet/Hayır adlı köşenin yazarlığını yapmıştır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

20 Nisan 1923 tarihinde İstanbul'da doğdu.^[2] Babas savcılık, ardından serbest avukatlık yapan Salih Şahabettin Bey, annesi ise vali, siyaset adamı ve yazar Ebubekir Hâzım Tepeyran'ın kızı Vuslat Hanım'dır.^[1]^[3]

Kumkapı'daki Saint Benoit Fransız Lisesi'nde başladığı ortaöğrenimini, 1942 yılında İstiklal Lisesi'nde bitirdi. Bir süre öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk (1944) ve Edebiyat (1946) fakültelerinde sürdürdü ancak yüksek öğrenimini yarıda bırakarak kendini yazarlığa verdi. 1943 ve 1944 yıllarında Servet-i Fünûn (Uyanış) dergisinde sekreterlik, 1947 ve 1951 yılları arasında Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'nda memurluk yaptı. Ancak yaşamını gerçek anlamda gazetecilik yaparak kazanmıştır.

1939 ve 1940 yıllarında Yeni Sabah ve İkdam gazetelerinde çevirileri ve öyküleri yayımlanmıştır. 1944 ve 1946 yılları arasında Vakit gazetesinde eleştiriler ve tanıtma yazıları yazmıştır. Büyük Doğu dergisinde her hafta Dünya Fikir Sanat Hareketleri sütununu yazmış, 1951 ve 1956 yılları arasında Vatan gazetesinde, düzeltmen, yazman ve yazı işleri müdürü olarak çalışmıştır. 1956'da köşe yazarlığına başlamıştır. 1985 yılından sonra Hürriyet gazetesi için köşe yazarlığı yapan Akbal, daha sonra Milliyet gazetesinde çalışmıştır. Uzun yıllar Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yapmıştır. Son yazısını 23 Mart 2014'te, "Huzur" başlığı ile yazmıştır.

Öykü yazmaya ilkokul yıllarında başladı. Çeşitli çocuk dergilerinde öyküleri yayımlandı. 1939'da, henüz lise öğrencisiyken yazdığı bir öykünün İkdam gazetesinde yayımlanmasıyla edebiyat dünyasına girdi. İkdam ve Yeni Sabah gazetelerinde hemen her gün bir öyküsü; Bin Bir Roman, Çocuk Haftası, Yıldız gibi gazete ve dergilerde yazıları, öyküleri ve çevirileri yayımlandı. Akbal'ın gerçek anlamda öyküye yönelmesi Sait Faik'in Semaver adlı kitabını okumasından sonra başlamıştır.

Servet-i Fünûn (Uyanış) dergisinde çalıştığı sıralarda başlayan eski yeni tartışmalarında yeni edebiyatın içinde yer alan Akbal'ın böylece asıl edebiyatçı dönemi açılmıştır. Kendi yaşam deneyimlerinden, çocukluk anılarından yola çıkan, küçük kent insanını da göz ardı etmeyen duygulu öyküler yazmaya başlamıştır. Bunlar toplumsal olaylarla ilgili gözlemlere değil, anılara ya da düşlere dayalı, içe dönük öykülerdir. Akbal öyküleri, Behçet Necatigil'in deyişiyle "Konulu hikâyeler değil de, belli konular çevresinde oluşan anılar toplamıdır". Yazın çevrelerinde geniş ve olumlu yankı uyandıran Önce Ekmekler Bozuldu adlı ilk kitabını 1946'da çıkarmıştır. Onu, 1949'da Aşksız İnsanlar izlemiştir.

Garipler Sokağı ve Bizans Definesi adlı kitapları Rusçaya; Dondurmalı Sinema Sırpçaya çevrildi. Suçumuz İnsan Olmak adlı kitabın Erdoğan Tokatlı yönetiminde 1986 yılında filmi çekildi.

Yazar 28 Ağustos 2015 tarihinde öldü.^[4]

Oktay Akbal Edebiyat Ödülü[değiştir | kaynağı değiştir]

2021 yılında Muğla Belediyesi, Oktay Akbal'ın adını yaşatmak, Türk edebiyatının başarılı yazarlarını ödüllendirmek amacıyla onun adına her sene farklı bir edebiyat türünde Edebiyat Ödülü vermeye başlamıştır.^[5]

1. Oktay Akbal Edebiyat Ödülü öykü dalında düzenlendi. Emekli edebiyat öğretmeni, yazar ve şair Adil İzci, Heybeliada'daki doğal yaşama ve adalılara ilişkin gözlem ve izlenimlerini aktardığı "Canım Ada" adlı kitabıyla ödüle değer görüldü.^[6]

2. Oktay Akbal Edebiyat Ödülü 2022 yılında roman dalında düzenlendi. Zeynep Göğüş, "Yok Çünkü Telafisi" adlı eseriyle ödülün sahibi odu.^[7]

Yarışma, 2023 yılında ‘Cumhuriyetin 100. Yılı’ konu başlığıyla deneme/köşe yazısı dalında düzenlendi. Yarışmanın brincisi Esra Sezer Ciner oldu. Hürriyet Yaşar ikinci, Özhan Öztürk de üçüncü oldu.^[8]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Günlük

Geçmişin Kuşları
Yeryüzü Korkusu

Anı[değiştir | kaynağı değiştir]

Anılarda Görmek (1972)
Cüce Çeşme Sokağı Nerde?
Hiroşimalı Masahi Nii
Kırmızı Tenteli Tramvay Babıali'de 50 Yıl
Şair Dostlarım (1964)
Şairlere Ölüm Yok
Hiroşimalar Olmasın

Çocuk kitabı[değiştir | kaynağı değiştir]

Dondurmalı Sinema
Yeşil Ev

Deneme[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir de Simit Ağacı Olsaydı
Ölümsüz Oyun
Dost Kitapları (1967)
Geçmişin İçinden
Kanatlı Sözler Uçar mı?
Konumuz Edebiyat
Odamda Bir Güvercin
Önce Şiir Vardı (1982)
Senin Adın Aşk
Sözcüklerle Yolculuk
Temmuz Serçesi
Yaşam Bir Uzlaşmadır
Yaşasın Edebiyat
Yazar Bir Tanıktır
Yeryüzü Korkusu
Yüzyıldır Umutsuzluk
Zaman Sensin

Roman-Hikâye[değiştir | kaynağı değiştir]

Akşam Kuşları: Bütün Öyküleri 2
Atatürk Yaşadı mı? (1975)
Aşksız İnsanlar (Hikâye)
Batık Bir Gemi
Bayraklı Kapı: Bütün Öyküleri 1
Berber Aynası (Hikâye)
Bizans Definesi (Hikâye)
Düş Ekmeği
Ey Gece Kapını Üstüme Kapat
Garipler Sokağı
Güzel Düşlerin Sonu
Hücrede Karmen
İlkyaz Devrimi(Hikâye)
İnsan Bir Ormandır (1975)
İstinye Suları (Hikâye) (1973)
Karşı Kıyılar
Lunapark (Hikâye) (1983)
Önce Ekmekler Bozuldu (Hikâye)
Suçumuz İnsan Olmak (Roman, 1957)
Tarzan Öldü (Hikâye)
Yalnızlık Bana Yasak (Hikâye)
Yazmak Yaşamak
Sancak Kırmızısı
Haliç Rüzgarı^{[not 1]}

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Atatürk Bir Gün Gelecek
Atatürk Bir Gün Gelecek 4. baskı (2008) Cumhuriyet Kitapları
Hiroşimalar Olmasın

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

1950: Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Garipler Sokağı
1958: Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Suçumuz İnsan Olmak^[9]
1959: Sait Faik Hikâye Armağanı, Berber Aynası^[9]
1982: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü - Güncel Yazı^[10]
1993: Sedat Simavi Ödülü, Senin Adın Aşk
2000: Orhan Kemal Roman Armağanı^[9]
2005: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Oktay Akbal" (PDF). 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
^ Alangu, Tahir (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman. 3. İstanbul. s. 623. OCLC 632927759.
^ "Oktay Akbal". 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
^ "Yazar Oktay Akbal yaşamını yitirdi". Hürriyet. 29 Ağustos 2015. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015.
^ Şişoğlu, Türkan (11 Aralık 2020). "Oktay Akbal'ın ismi ödül ile yaşatılacak". birgun.net. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
^ "1. Oktay Akbal Edebiyat Ödülü Adil İzci'ye verildi". T24. 6 Nisan 2021. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
^ "Oktay Akbal Edebiyat Ödülü açıklandı". Edebiyat Haber. 5 Ağustos 2022. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
^ "Muğla Büyükşehir'in Oktay Akbal Edebiyat Ödülü Yarışmasının Kazananı Belli Oldu". ankahaber.net. 6 Nisan 2023. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
^ ^a ^b ^c Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 1 (3. bas.). İstanbul: YKY. Mart 2010. s. 52-53. ISBN 9789750805684.
^ Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. "24. Başarı Ödülleri - 1982". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.

Notlar

^ Bu eser 1995 yılında TRT yönetmeni Tülay Eratalay tarafından 13 bölüm olarak çekilen Öykülerde Yaşayanlar serisi içinde filme çekilmiştir. Dramanın YouTube linki 4 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 4 Ekim 2022 tarihinde erişilmiştir

[tdk-1] "Oktay Akbal" (PDF). 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.

[2] Alangu, Tahir (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman. 3. İstanbul. s. 623. OCLC 632927759.

[3] "Oktay Akbal". 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.

[4] "Yazar Oktay Akbal yaşamını yitirdi". Hürriyet. 29 Ağustos 2015. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015.

[5] Şişoğlu, Türkan (11 Aralık 2020). "Oktay Akbal'ın ismi ödül ile yaşatılacak". birgun.net. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.

[6] "1. Oktay Akbal Edebiyat Ödülü Adil İzci'ye verildi". T24. 6 Nisan 2021. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.

[7] "Oktay Akbal Edebiyat Ödülü açıklandı". Edebiyat Haber. 5 Ağustos 2022. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.

[8] "Muğla Büyükşehir'in Oktay Akbal Edebiyat Ödülü Yarışmasının Kazananı Belli Oldu". ankahaber.net. 6 Nisan 2023. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.

[yky-10] Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 1 (3. bas.). İstanbul: YKY. Mart 2010. s. 52-53. ISBN 9789750805684.

[11] Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. "24. Başarı Ödülleri - 1982". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.

[9] Bu eser 1995 yılında TRT yönetmeni Tülay Eratalay tarafından 13 bölüm olarak çekilen Öykülerde Yaşayanlar serisi içinde filme çekilmiştir. Dramanın YouTube linki 4 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 4 Ekim 2022 tarihinde erişilmiştir

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[not 1]

[9]

[10]

g t d Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
1995-2009	Adalet Ağaoğlu, Burhan Doğançay, Şefika Kutluer (1995) Yekta Kara, Cahit Külebi, Arif Sağ (1996) Lütfi Ömer Akad, Hayrettin Karaca, Turhan Selçuk (1997) İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Yıldız Kenter, Fikret Otyam (1998) Nevzad Atlığ, Turgut Özakman, Rengim Gökmen (1999) Halil İnalcık, Oktay Akbal, Ferruh Başağa, Ara Güler, Sevda - Cenap And Müzik Vakfı (2005) Turgut Cansever, Yaşar Kemal, Alâeddin Yavaşca (2008) Uğur Derman, Nuri Bilge Ceylan, Sakıp Sabancı Müzesi (2009)
2010-2014	Cemal Kafadar, Ergin İnan & İstanbul Modern Sanat Müzesi (2010) Semavi Eyice, Sezai Karakoç, Doğan Hızlan, Hasan Çelebi (2011) Zeugma Antik Kenti ve Zeugma Mozaik Müzesi, Selim İleri, Şükrü Hanioğlu, Ahmet Hatipoğlu (2012) Fuat Sezgin, Daron Acemoğlu, İskender Pala, Bekir Karlığa, Tarihi Kentler Birliği, Ahmet Kaya (2013) Hülya Koçyiğit, Niyazi Sayın, Alev Alatlı, Engin Akarlı, TDV İslâm Ansiklopedisi (2014)
2015-2020	Münir Özkul, Rasim Özdenören, Orhan Gencebay, Mehmet Genç, Hüseyin Kutlu, Cemil Meriç (2015) Mustafa Kutlu, Kemal Karpat, Erol Parlak, Şener Şen, Feridun Özgören, Süheyl Ünver (2016) İlber Ortaylı, Göksel Baktagir, Yavuz Turgul, Ali Toy, Selahattin Kara, Nurettin Topçu (2017) Mehmet İpşirli, Türker İnanoğlu, Erol Sayan, İzzet Keribar, Mehmet kif Ersoy (2018) Nuri Pakdil, MFÖ, Mesut Uçakan, Devrim Erbil, Fuat Başar, Doğan Kuban, Ahmet Yaşar Ocak, Ahmet Halûk Dursun (2019) Mehmet Çebi, Necmeddin Okyay, Sadettin Ökten, İsmail Kara, İbrahim Tenekeci, Derviş Zaim, Özdemir Erdoğan (2020)
2021-günümüz	Teoman Duralı, İdil Biret, Alev Ebuzziya, Cüneyt Arkın, Gürbüz Azak, Etem Çalışkan, İbrahim Manav, Kemal Tahir (2021) şık Veysel, Ajda Pekkan, Süleyman Saim Tekcan, Yılmaz Erdoğan, Ayla Algan, Hayrettin Karaman, Yavuz Bülent Bâkiler, Varol Yaşaroğlu, Ömür & Yunus Emre Akkor, Tan Sağtürk, Hilmi Şenalp, Sevan Bıçakçı, Gülbün Mesara (2022) Süleyman Uludağ, Ali Birinci, Emel Sayın, İlhami Atalay, Hasan Aycın, Sami Şekeroğlu, Refik Anadol, Sinan Genim, Nazan Bekiroğlu, Attilâ İlhan, Sâmiha Ayverdi, Barış Manço, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Muhsin Ertuğrul (2023)

g t d Orhan Kemal Roman Armağanı
1972 - 1989	Yılmaz Güney (1972) · Çetin Altan (1973) · Sevgi Soysal (1974) · Erdal Öz (1975) · Vedat Türkali (1976) · Hasan İzzettin Dinamo (1977) · Fakir Baykurt (1978) · Mehmet Başaran (1979) · Adalet Ağaoğlu (1980) · verilmedi (1981) · Rıfat Ilgaz (1982) · Orhan Pamuk (1983) · Tarık Dursun K. (1984) · Mehmet Eroğlu (1985) · Yaşar Kemal (1986) · Şemsettin Ünlü (1987) · Ahmet Yurdakul (1988) · Samim Kocagöz (1989)
1990 - 2009	Demir Özlü (1990) · Peride Celal (1991) · Talip Apaydın (1992) · Tahsin Yücel (1993) · Faik Baysal (1994) · Necati Cumalı (1995) · Erendiz Atasü (1996) · Yıldırım Keskin (1997) · Kemal Bekir (1998) · Ahmet Karcılılar (1999) · Oktay Akbal (2000) · Oya Baydar (2001) · Selim İleri (2002) · Erhan Bener (2003) · İnci Aral (2004) · Adnan Binyazar (2005) · Hasan Ali Toptaş (2006) · Hıfzı Topuz (2007) · Ayşegül Devecioğlu (2008) · Zülfü Livaneli (2009)
2010 -	Hidayet Karakuş (2010) · Kâmuran Şipal (2011) · Yiğit Bener (2012) · Hasan Özkılıç (2013) · Hamdi Koç (2014) · Hüsnü Arkan (2015) · İbrahim Yıldırım (2016) · Gürsel Korat (2017) · Seray Şahiner (2018) · Faruk Duman (2019) · Ayhan Geçgin (2020) · Herkül Millas (2021) · Burhan Sönmez (2022) · Kemal Varol (2023)

g t d Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri
1955'ler	Haldun Taner ve Sabahattin Kudret Aksal (1955) Tahsin Yücel (1956) Necati Cumalı (1957) Orhan Kemal (1958) Oktay Akbal (1959)
1960'lar	Adnan Özyalçıner ve Mehmet Seyda (1964) Mahmut Özay ve Kâmuran Şipal (1965) Cengiz Yörük (1966) Tarık Dursun K. (1967) Muzaffer Buyrukçu (1968) Faik Baysal ve Orhan Kemal (1969)
1970'ler	Zeyyat Selimoğlu (1970) Bilge Karasu ve Bekir Yıldız (1971) Füruzan (1972) Demirtaş Ceyhun (1973) Fakir Baykurt (1974) Adalet Ağaoğlu (1975) Selim İleri (1976) Necati Cumalı (1977) Adnan Özyalçıner ve Selçuk Baran (1978) Ferit Edgü (1979)
1980'ler	Tomris Uyar (1980) Nursel Duruel (1983) Pınar Kür (1984) Tarık Dursun K. (1985) Feyza Hepçilingirler (1986) Tomris Uyar (1987) Gülderen Bilgili ve Mahir Öztaş (1988) Demir Özlü (1989)
1990'lar	Nezihe Meriç (1990) Ayla Kutlu (1991) Oya Baydar (1992) Osman Şahin (1994) Mehmet Zaman Saçlıoğlu (1995) Cemil Kavukçu (1996) Ayşe Kulin (1997) Orhan Duru ve Erdal Öz (1998) Necati Tosuner (1999)
2000'ler	Faruk Duman (2000) Murat Gülsoy (2001) Yekta Kopan (2002) Mehmet Günsür (2003) Başar Başarır (2004) Ayşe Sarısayın (2005) Refik Algan (2006) Selma Fındıklı (2007) Behçet Çelik (2008) Feryal Tilmaç (2009)
2010'lar	Aslı Erdoğan (2010) Ahmet Büke (2011) Yalçın Tosun (2012) Sine Ergün (2013) Mahir Ünsal Eriş (2014) Bora Abdo (2015) Muzaffer Kale (2016) Pelin Buzluk (2017) Kemal Varol (2018) Melisa Kesmez (2019)
2020'ler	Ethem Baran (2020) Şermin Yaşar (2021) Kâmil Erdem (2022) Ayşegül Devecioğlu (2023)

Oktay Akbal nedir?, Oktay Akbal anlamı nedir?, Oktay Akbal ne demektir?