Adnan Binyazar, (d.7 Mart 1934, Diyarbakır) Türk yazar, eleştirmen, eğitimci.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Adnan Binyazar, Elazığ, Ağın’dan Diyarbakır’a göç eden bir ailenin çocuğu olarak 7 Mart 1934 tarihinde Diyarbakır’da doğdu. Küçük yaştayken babası annesini terk etti. Genç yaşta yalnız kalan annesi ile birlikte anneannesi ve dedesiyle yaşadı.^[1]

İlkokula 14 yaşında Ağın'da başladı.^[2] İlkokulun ardından Dicle Köy Enstitüsü’nü^[3] ve Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’nü bitirdi.^[4]

Enstitüden mezun oluktan sonra Çorum ve Maraş İlköğretmen okullarında öğretmenlik yaptı. Emin Özdemir’den aldığı çağrıyla geldiği Ankara'da Hacettepe Üniversitesi Temel Bilimler Yüksekokulu’nda öğretim görevlisi oldu.^[2] Gazi Eğitim Enstitüsü’nde, Şentepe Lisesi’nde, Devlet Konservatuvarı’nda, İktisadi ve Ticari İlimler Fakültesi Basın Yayın Yüksekokulu’nda öğretmeyi sürdürdü,^[5]

Maraş’ta öğretmenlik yaptığı yıllarda kültür, yazın, dil, eğitim sorunlarını ele aldığı deneme, inceleme, değerlendirmeleri çeşitli dergilerde yayınlandı. Ankara döneminde de halk anlatılarına, halk edebiyatı ve diline ilgisini kitaplarıyla yansıtttı.^[2]

Türk Tarih Kurumu'nda, Kültür Bakanlığı'nda, Türk Dil Kurumu'nda görev yaptı.^[6] Türk Dil Kurumu yayın kolu başkanlığına seçildi;^[5] Türk Dili dergisini yönetti.^[2]

1978'de Ecevit Hükûmetinin Kültür Bakanlığını yapan Ahmet Taner Kışlalı’nın çağrısıyla Kültür Bakanlığı Tanıtma ve Yayınlar Dairesinin başkanlığını üstlendi;^[2] bu görevi sırasında Ulusal Kültür ve Çeviri dergilerinin sorumlu yönetmenliğini yaptı.

1981’de Berlin Eğitim Senatosu’nun çağrısıyla^[2] Berlin’e giden Binyazar, İncila Özhan'la birlikte altı ciltlik Türkçe-Dil ve Okuma Kitabı'nı yazdı. Bu çalışmaya yönelik bir Öğretmen Kılavuzu hazırladı. Almanya’daki liselerde okutulan Türkçe müfredatı hazırlayan kurullara başkanlık yaptı.^[5] İsveç ve İsviçre’de öğretmen yetiştirme, Hollanda’da kitap yazma projelerinde görev aldı. Alman okullarında Türkçenin ikinci yabancı dil olarak okutulması üzerine, bu derslerin çerçeve planına uygun Türkçe 1, 2 kitaplarını yazdı. 1999’da Berlin Senatosu’ndan emekliye ayrılarak Türkiye’ye döndü.^[7]

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Öğretmenliğini yazarlığı ile birleştirdiği 1961-1966 arasında çeşitli dergilerde öyküleri yayınlanan Binyazar, daha sonra eleştiri, deneme, roman, inceleme, araştırma türünde toplumun kültürel değerlerini öne çıkartan birçok kitap yazdı. Toplumların ulusal kültürlerini yaşatması ve geliştirmesinin gerekliliğine inandı ve Türk edebiyatının halk anlatılarının estetiği ile beslenmedikçe okuyucuya yabancı kalacağını savundu. Halk anlatılarını ve halk edebiyatını günümüze taşımak amacıyla birçok masal ve öyküyü yeniden kaleme aldı.^[1]

1972’den beri hep bütünleyerek geliştirdiği Dede Korkut kitabı anlatı kültürünün temel dayanağıdır. Kan Turalı kitabında 12 Dede Korkut öyküsünden birini yeniden biçimleyip yazdı. İncelemelerinde diğer yazarlardaki halk anlatısının izlerini takip etti.^[1] Adnan Binyazar, Masalını Yitiren Dev adlı anı-romanında yoksulluk içinde geçen çocukluk dönemini, yaşamla verdiği dişe diş mücadeleyi, abartıya, duygusallığa yer vermeden anlattı. Çocukluk yıllarını kaleme alırken o yılların Türkiyesine ve yaşam biçimlerine de ayna tuttu.^[8]

Orhan Kemal Roman Armağanı'nı kazanan Ölümün Gölgesi Yok adlı kitabında eşine olan sevgisinden yola çıkarak bir sevda öyküsü anlatır.

Ağustos 2008'de başlayıp 2009'da ara verdiği Cumhuriyet gazetesinde Ayna adlı köşesindeki yazılarını eylül 2018'den bu yana sürdürmektedir.^[9]

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1965 - Öğretmenler Bankası Öykü Ödülü (Tohum adlı ilk öyküsüyle)^[10]
• 2005 - Orhan Kemal Roman Armağanı Ölümün Gölgesi Yok (2004)^[11]
• 2007 - 14. Truva Kültür-Sanat Ödülleri - Edebiyat Ödülü^[12]
• 2010 - Sedat Simavi Edeb nur Plaketi
• 2011 - Ebubekir Hazım Tepeyran Roman Ödülü On yılın en iyi romanı Ölümün Gölgesi Yok (2004)^[13]
• 2012 - Uluslararası Ankara Öykü Günleri Onur Ödülü^[14]
• 2015 - Dil Derneği Beşir Göğüş Türk Dilini ve Edebiyatını Geliştirme Ödülü (Günışığına Yolculuk/Varış adlı çocuk romanı ile)^[15]
• 2016 - CHP Bilim ve Sanat Ödülü^[16]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yazmak Sanatı:Kompozisyon (1969), (Emin Özdemir’le birlikte) Eğitim
• Dedem Korkut’tan Öyküler (1972), Derleme
• Toplum ve Edebiyat (1972) Deneme
• Aşık Veysel (1973), İnceleme
• Cumhuriyet’in 50 Yılında Atatürk Yolunda 40 Yıl (1973), Deneme
• Ağıt Toplumu (1979), Deneme
• Kültür ve Eğitim Sorunları (1979), Deneme
• Öğretmen Kılavuzu (1982), Eğitim
• Türk Dilinde 25 Ünlü Eser (1982), Eleştiri
• Dedem Korkut-Vier Attürkische Nomadensagan (1984, Türkçe-Almanca), Öykü
• Kan Turalı (1984), Öykü
• 15 Türk Masalı (1994), İnceleme
• Yaralı Mahmut (1994), Öykü
• Ozanlar Yazarlar Kitaplar (1998) Eleştiri
• Yazın ve Bilim Dilimiz (1998, Metin Öztekin’le birlikte), Eğitim
• Yazılı Anlatım Bilgileri (1998, Emin Özdemir’le birlikte), Eğitim
• Şairin Kedisi (2000), Öykü
• Masalını Yitiren Dev (2000), Anı-Roman
• Yol Öyküleri (2002, başka yazarlarla birlikte), Öykü
• Halk Anlatıları 2002 Deneme
• Ayna (2003) Deneme
• Ölümün Gölgesi Yok (2004), Anı-Roman
• Duyguların Anakarası (2006) Deneme
• Dede Korkut (2007), Öykü
• Elif İle Mahmut (2007), Öykü
• Kerem İle Aslı (2007), Öykü
• Yazma Öğretimi-Yazma Sanatı (2007 Emin Özdemir ile birlikte), Eğitim
• Edebiyatın Dar Yolu (2008), Deneme
• Ardında Leke Bırakmamalı Sevgi (2009), Deneme
• Atatürk Anlatıyor (2009), Öykü
• Şah Mahmet (2009), Öykü
• Toplum ve Edebiyat (2010) Deneme
• Bozkır Aydınlığında Aşk (2011), Roman
• Günışığına Yolculuk-Kaçış (2013), Hikâye
• Günışığına Yolculuk-Varış (2014), Hikâye
• Kızıl Saçlı Kontes (2014), Öykü
• Günışığına Yolculuk-Okul Yılları (2015), Hikâye
• Uzun İnce Bir Yolda Aşık Veysel (2015) Biyografi
• Aklın İç Kalesi (2016) Deneme
• Sözün Onuru (2018) Deneme

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]