Parti disiplini

Parti disiplini, ilgili parti grubunun üyelerinin göreli bir uyum içinde olmasını sağlamak amacıyla tasarlanmış politik normlar, kurallar ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sapmalara yönelik sonuçları içeren bir sistemdir.^[1] Özellikle siyasi partilerde (genellikle fraksiyon veya parlamento partileri olarak adlandırılır), parti disiplininin temel amacı, tüm parlamento üyelerinin parti çizgisini korumasını ve parlamento üyelerinin çoğunluğu (veya parti liderliği) tarafından kabul edilen politikalara destek vermesini sağlamaktır.^[2]

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti disiplinini sağlamak için genellikle siyasi partiler parti disiplinini korumak ve parti üyelerinin yasama organında partiyi desteklemesini sağlamak için bir parti disiplini görevlisi atar. Liberal demokrasilerde parti disiplini, parti liderlerinin yasama organındaki milletvekillerinin üzerinde sahip oldukları kontrolü ifade eder. Parti disiplini, siyasi güce sahip olan tüm hükûmet sistemleri için önemlidir, çünkü genellikle hükûmetin pratik işlevselliği ile meşru siyasi sürecin verimli işleyişi açısından belirleyici bir faktör olabilir.^[3]

Formal ve gayri resmi ortamlarda parti disiplinini ihlal etmek çeşitli sonuçlara yol açabilir. Parti disiplinini ihlal eden üyelerin cezalandırılması genellikle olaya özel olarak değişmekle birlikte, üyeler parti içindeki statülerinin düşürülmesinden parti üyeliğinden ihraç edilmeye kadar çeşitli durumlarda bulunabilirler. Bu durum, parlamento üyelerinin inançlarını, parti liderliği tarafından yapılan politika veya kararlarla çelişirse, esneklik göstermeleri için büyük bir baskı yaratır.^[4]

Parti disiplinini sıkı bir şekilde korumak ve parti değiştirme gibi davranışları caydırmak amacıyla, partiler genellikle sadık üyelere çeşitli teşvikler sunar. Bu teşvikler de olaya özel olarak büyük ölçüde değişir; örnekler arasında maddi teşvikler ve parti içinde yükselme yer alır. Bununla birlikte, parti üyelerine vicdanî oy veya serbest oy verilmesine izin verilen durumlar da vardır, bu durumlarda parti disiplini geçersiz kılınır ve ilgili üyeler kendi tercihlerine göre oy kullanma özgürlüğüne sahiptir.^[5]

Bu paylaşılan ideoloji, parti uyumunun temel bir önemli parçasıdır ve parti disiplini gibi yöntemlerle bu paylaşılan ideolojinin pekiştirilmesi, hükûmette iktidar partisinin varlığı için hayati öneme sahiptir.^[6]

Güçlü parti disiplini[değiştir | kaynağı değiştir]

"Çin Komünist Partisi'ne katılmak, Parti programını benimsemek, Parti tüzüğünün hükümlerine uymak, bir Parti üyesinin görevlerini yerine getirmek, Parti kararlarını uygulamak, Parti disiplinini sıkı bir şekilde gözetmek, Parti sırlarını korumak, Parti'ye sadık olmak, çalışmak, tüm hayatım boyunca komünizm için mücadele etmek, her zaman Parti ve halk için her şeyi feda etmeye hazır olmak ve Parti'yi asla ihanet etmemek benim irademdir." — Çin Komünist Partisi kabul yemini

Parti disiplini, genellikle bir ülkenin hükûmet sisteminin türüne bağlı olarak büyük ölçüde değişkenlik gösterir.^[7]

Terim, Çin gibi Marksist-Leninist siyasi sistemlerde biraz farklı bir anlama sahiptir. Bu durumda parti disiplini, Çin Komünist Partisi'nin üyelerine yolsuzluk gibi eylemler veya partiyle anlaşmazlık durumunda uygulayabileceği gerçek idari yaptırımlar olarak kabul edilir.^[8]

Daha sıkı parti disiplini örnekleri arasında Fransız İşçi Enternasyonali Bölümü ve Fransız Komünist Partisi yer alır, bu partiler parti üyeliğini ve iyi durumu sürdürebilmek için neredeyse mutlak bir uyumu talep etmektedir.^[9]

Parti disiplini, Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi Westminster parlamento sistemini kullanan ülkelerde giderek daha güçlü olma eğilimindedir. Örneğin, Avustralya İşçi Partisi, kongre kararlarına mutlak bir dayanışma gerektirir. Yürekten vicdanlara ilişkin son derece nadir örnekler dışında, kongre kararına karşı oy kullanmak, üyenin karşı tarafına geçmesini engellemek için iç tartışmaların başarısız olması durumunda parti üyeliğinden tamamen atılmasına neden olur. Avustralya Liberal Partisi gibi böyle bir gerekliliği olmayan partilerde bile disiplin güçlü kalır ve partiye karşı ayrılıklar çok nadirdir.^[10]

Hindistan'da, oylama konusunda parti disiplini o kadar güçlüdür ki, yasama organının hükûmete karşı oy kullanması, geleneksel olarak hükûmetin "çökmesine" neden olur. Bu nedenle, üyelerin parti isteklerine karşı oy vermeleri nadirdir. Bu tür hükûmetlerde parti liderleri genellikle parti disiplinini ihlal eden üyeleri parti üyeliğinden çıkarma yetkisine sahiptir.^[11]

Birleşik Krallık içinde, İskoç Parlamentosu karma üye oranlı oy sistemini kullanır ve bu nedenle parti disiplini genellikle yüksektir. Bu özellikle seçmendan bağımsız temsil etmeyen listeye dahil olan milletvekilleri için geçerlidir; (parti hattı dışında oy kullanmazlarsa) sert disiplin riskiyle karşı karşıya kalırlar. Ancak araştırmalar, orantılı oy sistemlerinin, seçim bölgelerindeki temsilcilerin kendi bölgeleriyle daha fazla etkileşimde bulunmalarına neden olduğunu göstermektedir, buna karşılık bölgesel (listeye dahil) milletvekillerinin genellikle daha çok yasa yapma sürecinde zaman harcadığı görülmektedir.^[12]

Zayıf parti disiplini[değiştir | kaynağı değiştir]

Zayıf parti disiplini genellikle popülist partilerden çok, tanınmış ve seçkin partilerde daha sık görülür. Üçüncü Fransız Cumhuriyeti (1871-1940) döneminde merkezci Radikal-Sosyalist Parti ve sağcı partilerin hepsi neredeyse hiç parti disiplinine sahip değildi.^[13]

Amerika Birleşik Devletleri'nde, modern Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti, Westminster sisteme kıyasla nispeten zayıf parti disiplinine sahiptir. Bu durum, federal Terörizme Karşı Adalet Yasası'nın oylamasında açıkça görülmektedir. Bu oylamada, Başkan Barack Obama'nın vetosunu geçersiz kılmak için oy kullanan tek senatör, emekli olan Demokrat azınlık lideri Harry Reid'di. Aynı şekilde, Cumhuriyetçilerin Obamacare'i iptal etme girişimleri ve 117. Kongre'de belirleyici bir oy gücüne sahip olan Joe Manchin ve Kyrsten Sinema gibi senatörlerin etkisi de buna örnek olarak gösterilebilir. Amerika Birleşik Devletleri'nde bu daha gevşek parti disiplini, federal başkanlık cumhuriyeti hükûmetinin yapısıyla da ilişkilidir. Bu yapı, seçilmiş temsilcilerin Westminster sistemiyle kıyaslandığında daha fazla özerklik kullanmasına imkan tanır.^[14]^[15]

Brexit süreciyle birlikte Birleşik Krallık'ta parti disiplini, Theresa May liderliğindeki hükûmet döneminde ve dar bir çoğunlukla gerçekleşen lider-parti arasındaki ayrılıklar nedeniyle bir ölçüde zayıfladı. Brexit karşıtı gruplar arasında bölünmeler yaşandı. 2019'dan sonra ise Boris Johnson liderliğindeki hükûmet döneminde parti disiplini zayıflamıştır (ancak Johnson'ın büyük bir çoğunluğu bulunması, milletvekillerinin muhalefetini azaltmıştır).^[16] Bir bağımsız değerlendirme, Kanada Temsilciler Meclisi'ndeki milletvekillerinin 2015-2019 yılları arasında %99.6 oranında parti kararına uyduğunu bulmuştur. Kanada milletvekilleri, yasa koyucu meclis içinde ve dışında yapacakları açıklamalarda parti hattına sadık kalmak konusunda yoğun baskı altındadır.^[1]

İtalya'da, parti disiplini veya grup disiplini, parlamento gruplarının tüzükleri tarafından gerektirilmektedir. Bu grup disiplini, yıllar boyunca güçlüden zayıfa değişen, hükûmetin politik dönemine bağlı olarak bir sarkacın hareketine benzer bir şekilde kaydedilmiştir.^[17]

Avustralya'da seçim yasaları, bazen çok düşük oy sayılarıyla seçilen küçük partilerin adaylarının seçilmesine neden olabilir. Bu küçük partilerde disiplin genellikle yok denecek kadar azdır ve seçilen üyenin bağımsız olarak görev yapmasına yol açar. Bu duruma bir örnek, Jacqui Lambie'dir. Lambie, 2013 yılında Palmer United Party'den federal senatoya seçilmiş, ancak sadece dört ay sonra kendi adıyla bir partiyi başlatmak için istifa etmiştir. Bir yasal sorun nedeniyle 2017 yılında İngiliz vatandaşlığı nedeniyle istifa etmek zorunda kaldı. Avustralya yasaları, yerine aynı partiden birinin geçmesini gerektirir ve böylece Steven Martin onun yerine geçebildi.

21. yüzyılda artan parti disiplini ve parti uyumu seviyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

21. yüzyılda, anında iletişimin yükselişi nedeniyle parti disiplini giderek daha önemli hale gelmiştir. Dijital medyanın yükselişi ve küresel aşırı politik kutuplaşma, partilerin sadece katı parti disiplini değil, hatta daha katı bir mesaj disiplini sürdürmelerini gerektirmiştir; bu da güçlü bir uyum hissi sunmak için giderek daha önemli hale gelmiştir. Katı parti disiplini, siyasi partilerin tüm parti grubu üzerinde kontrol sağlamalarını ve partinin gündemini her şeyin üzerinde tutmalarını sağlar.^[1]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti değiştirme

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Marland, Alex (2020). Whipped: Party Discipline in Canada. Vancouver: UBC Press. ISBN 978-0774864961.
^ Curto-Grau, Marta; Zudenkova, Galina (1 Ağustos 2018). "Party discipline and government spending: Theory and evidence". Journal of Public Economics (İngilizce). 164: 139-152. doi:10.1016/j.jpubeco.2018.05.008 . ISSN 0047-2727.
^ Lidia, Close, Caroline Nunez Lopez (1 Ocak 2016). At the root of parliamentary party cohesion: the role of intraparty heterogeneity and party ideology. Bruxelles. OCLC 961108725.
^ Guay, Monique. "The pros and cons of party discipline". 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Dyck, Rand (31 Ocak 1997), David, Leyton-Brown (Ed.), "ONTARIO", Canadian Annual Review of Politics and Public Affairs, Toronto: University of Toronto Press, doi:10.3138/9781442672031-008, ISBN 9781442672031, erişim tarihi: 16 Mart 2022
^ "Revue doctrinale générale". Les Nouveaux Cahiers du Conseil constitutionnel. N° 51 (2): 69-83. 30 Mart 2016. doi:10.3917/nccc1.051.0069. ISSN 2112-2679.
^ Bowler, Shaun; Farrell, David M.; Katz, Richard S. (9 Ekim 2020), "Party Cohesion, Party Discipline, and Parliaments", PARTY DISCIPLINE AND PARLIAMENTARY GOVERNMENT, Ohio State University Press, ss. 3-22, doi:10.2307/j.ctv177tghd.5, erişim tarihi: 16 Mart 2022
^ "The Chinese Communist Party". Council on Foreign Relations (İngilizce). 20 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
^ "French Communist Party | political party, France | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
^ "Loyalty or be damned: The Labor Party and caucus solidarity". 15 Şubat 2022. 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Phadnis, Ajit (15 Nisan 2016). "Discipline in disorder: Does party discipline drive disruptions in the Indian Parliament?" (İngilizce). Rochester, NY. SSRN 2765330 $2.
^ Parker, David CW; Richter, Caitlyn M (August 2018). "Back from Holyrood: How mixed-member proportional representation and ballot structure shape the personal vote". The British Journal of Politics and International Relations (İngilizce). 20 (3): 674-692. doi:10.1177/1369148118762279. ISSN 1369-1481. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
^ Sauger, Nicolas (2009). "Party Discipline and Coalition Management in the French Parliament". West European Politics. 32 (2): 310-326. doi:10.1080/01402380802670602. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
^ "Senate's 50-50 split lets Manchin and Sinema revel in outsize influence". The Guardian. 29 Ekim 2021. 27 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2021.
^ Pearson, Kathryn (6 Ağustos 2015). Party Discipline in the U.S. House of Representatives (İngilizce). ISBN 978-0-472-11961-5. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
^ "Report finds MPs vote with own party 99.6 per cent of the time, warns of unhealthy partisanship". The Globe and Mail. 21 Ocak 2020. 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.
^ (İtalyanca) Giampiero Buonomo, Il pendolo della disciplina di gruppo parlamentare, Mondoperaio, n. 9/2021, pp. 58-61.

[:04-1] Marland, Alex (2020). Whipped: Party Discipline in Canada. Vancouver: UBC Press. ISBN 978-0774864961.

[2] Curto-Grau, Marta; Zudenkova, Galina (1 Ağustos 2018). "Party discipline and government spending: Theory and evidence". Journal of Public Economics (İngilizce). 164: 139-152. doi:10.1016/j.jpubeco.2018.05.008 . ISSN 0047-2727.

[3] Lidia, Close, Caroline Nunez Lopez (1 Ocak 2016). At the root of parliamentary party cohesion: the role of intraparty heterogeneity and party ideology. Bruxelles. OCLC 961108725.

[:12-4] Guay, Monique. "The pros and cons of party discipline". 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] Dyck, Rand (31 Ocak 1997), David, Leyton-Brown (Ed.), "ONTARIO", Canadian Annual Review of Politics and Public Affairs, Toronto: University of Toronto Press, doi:10.3138/9781442672031-008, ISBN 9781442672031, erişim tarihi: 16 Mart 2022

[6] "Revue doctrinale générale". Les Nouveaux Cahiers du Conseil constitutionnel. N° 51 (2): 69-83. 30 Mart 2016. doi:10.3917/nccc1.051.0069. ISSN 2112-2679.

[:22-7] Bowler, Shaun; Farrell, David M.; Katz, Richard S. (9 Ekim 2020), "Party Cohesion, Party Discipline, and Parliaments", PARTY DISCIPLINE AND PARLIAMENTARY GOVERNMENT, Ohio State University Press, ss. 3-22, doi:10.2307/j.ctv177tghd.5, erişim tarihi: 16 Mart 2022

[8] "The Chinese Communist Party". Council on Foreign Relations (İngilizce). 20 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.

[9] "French Communist Party | political party, France | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.

[10] "Loyalty or be damned: The Labor Party and caucus solidarity". 15 Şubat 2022. 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[11] Phadnis, Ajit (15 Nisan 2016). "Discipline in disorder: Does party discipline drive disruptions in the Indian Parliament?" (İngilizce). Rochester, NY. SSRN 2765330 $2.

[12] Parker, David CW; Richter, Caitlyn M (August 2018). "Back from Holyrood: How mixed-member proportional representation and ballot structure shape the personal vote". The British Journal of Politics and International Relations (İngilizce). 20 (3): 674-692. doi:10.1177/1369148118762279. ISSN 1369-1481. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.

[13] Sauger, Nicolas (2009). "Party Discipline and Coalition Management in the French Parliament". West European Politics. 32 (2): 310-326. doi:10.1080/01402380802670602. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.

[14] "Senate's 50-50 split lets Manchin and Sinema revel in outsize influence". The Guardian. 29 Ekim 2021. 27 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2021.

[15] Pearson, Kathryn (6 Ağustos 2015). Party Discipline in the U.S. House of Representatives (İngilizce). ISBN 978-0-472-11961-5. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.

[16] "Report finds MPs vote with own party 99.6 per cent of the time, warns of unhealthy partisanship". The Globe and Mail. 21 Ocak 2020. 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.

[17] (İtalyanca) Giampiero Buonomo, Il pendolo della disciplina di gruppo parlamentare, Mondoperaio, n. 9/2021, pp. 58-61.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Parti disiplini nedir?, Parti disiplini anlamı nedir?, Parti disiplini ne demektir?