Caucus (Türkçe "kokus" okunur), özellikle ABD ve Kanada'da da bir siyasi partinin üyeleri veya bir siyasi hareketin destekçilerinin müzakere toplantısıdır. Genel anlamıyla, belli bir siyasi temayül ve siyasi fikir birliği tarafından yapılan bir toplantı veya kongredir. Bu terim, zaman içinde farklı ülke ve kurumlarda farklı anlamlar kazanmıştır.

Terimin kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Caucus terimini kökeni tartışmalıdır, ama İngiltere'nin Kuzey Amerika'daki sömürgelerinde ortaya çıktığı konusunda fikir birliği oluşmuştur.

• Bazı kaynaklara göre Amerikan yerli kabilesi Algonkinlerin dilinde Ka-kava-as'u, "yol gösteren" anlamına gelir. Jamestown'lu John Smith'in 1624'te yayımladığı The General History of Virginia, New England and the Summer Isles (Virjinya, Yeni İngiltere ve Yaz Adaları'nın Genel Tarihi) adlı eserde bahsi geçen bu terim, daha sonra New York'taki Demokratik Parti teşkilatı içinde yayılmıştır.
• Başka kaynaklar, bu terimin Latince kadeh anlamına gelen caucus'tan geldiğini öne sürer.
• Daha muhtemel sayılan bir diğer kaynak, "Caulker's Club" da geçen, "caulker" (macuncu) kelimesinin iyelik hâlinden türemiş olduğudur.^[1] Bu deyim fonetik olarak değişime uğrayıp Caucus Club (\ˈkȯ-kəs ˈkləb\) olmuştur. Caulker's Club (macuncular kulübü) ABD'de tanınan ilk işçi sendikası idi, Boston limanındaki işçilerin haklarını korumayı amaçlıyor ve Samuel Adams tarafında idare ediliyordu. Samuel Adams, ABD'nin kurucu babalarından biri ve ABD'nin ikinci başkanı John Adams'ın kardeşidir. Bu işçi yönetim teşkilatı, şeffaf sayılmasa da etkili idi.

Terimin kaynağı ne olduğu kesin bilinmese de, 1760'lı yıllarda kullanımı yayılmış, 1850'den sonra fiil olarak da kullanılır hâle gelmiştir. 1760'larda ABD Başkan adaylarını parti kurultayında seçecek yerel parti delegelerinin caucus'larda tespit edildiğinden bahsedilirken bu toplantıların sigara dumanı dolu odalarda, kapalı kapılar arkasında gerçekleştiği belirtilirdi.^[2]

ABD[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal anlamıyla caucus, politik bir değişiklik elde etmek için yapılan bir toplantı idi. Günümüz İngilizcesinde hem isim (bu tip bir toplantı) hem fiil (toplanıp siyasi müzakere etmek) olarak kullanılır; birbiriyle ilişkili ama farklı birkaç anlamı vardır. Bir anlamıyla caucus, bir siyasi partinin veya onun bir alt grubunun üyelerinin toplantısıdır, amaç, grup politikasını belirlemek, çeşitli mevkilere aday göstermek, üyelerin faaliyetlerini koordine etmektir. Bazı eyaletlerde, ABD başkanlık seçimi için parti adaylarının belirlenmesi amacıyla yapılan yerel kongreler Caucus olarak adlandırılır.

Meclis altgrubu[değiştir | kaynağı değiştir]

Caucus teriminin bir diğer anlamı, birbirine yakın görüşlere veya ortak etnik kökene sahip siyasetçileri bir araya getiren topluluktur, bu topluluk çoğu zaman beraber oy vermek, siyasi baskı yapmak, bir fikre destek olmayı amaçlar. En üst düzeyde, ABD Kongresi'nde ve ayrıca çoğu eyalet yasama organında, Demokratik ve Cumhuriyetçi Parti üyeleri birer caucus olarak örgütlenirler (bazen caucus yerine "conference" adı altında da örgütlendikleri olur). Bazen bir yasam organında daha küçük caucus'lar da olabilir, bunların bazıları birden çok partinin ve hatta iki meclisin üyelerini dahi kapsayabilir. Kongredeki caucus'lardan en iyi bilineni Kongre Siyah Caucus'udur (Congressional Black Caucus), bu topluluk Afroamerikan Kongre üyelerinden oluşur. Bir diğer önemli örnek, Kongre Hispanik Caucus'udur (Congressional Hispanic Caucus), bu topluluğun üyeleri ABD'deki Hispaniklerin sesini duyurmayı ve onların çıkarlarını korumayı amaçlar. Buna karşın, Kongre İnternet Caucus'u, İnternet'in gelişmesi ve ilerlemesini amaçlıyan yasama üyelerinden oluşur, bunun üyeler her iki partiden de olabilirler. Başka caucus'lar belli bir siyasi amaç etrafında örgütlenmiş eğilimler veya politik faksiyonlardır (örneğin Out of Iraq Caucus, Temsilciler Meclisi'ndeki Demokratik Parti Caucus'u içinde oluşmuştu, ABD'nin Irak'tan çekilmesi amacını güdüyordu). Bu tür caucus'lar, Avrupa'daki siyasi "platform" kavramından farklı olarak, tek bir amaç etrafında toplanırlar.

Parti fraksiyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Caucus, bazı Amerikan sol görüşlü gruplar (Amerika Sosyalist Partisi) durumunda, grup içinde açık şekilde teşkilatlanmış bir siyasi eğilim veya fraksiyonu anlamına da gelir.

Önseçimlerde[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD başkanlık seçimleri dört yılda bir kasım ayında yapılır. Partilerin Başkan adayları, eyaletlerde ocak ila haziran ayları arasında yapılan önseçimler (İngilizce "primary election") sonucunda belirlenir. Bu önseçimlerin biçimi eyaletten eyalete fark eder, bazılarında caucus, bazılarında primary yöntemi kullanılır. İlk önseçim ocak ayında Iowa'da yapılır ve her iki partinin bu eyalet için aday adayı, caucus yöntemi ile belirlenir. Caucus'larda parti üyeleri grup tartışmaları ile birbirine ikna etmeye çalışır ve nihayet el kaldırma yoluyla seçimlerini belirtirler. Buna karşın diğer eyaletlerin çoğundaki önseçim (primary), oy pusulasıyla ve gizli oylamayla yapılır. Iowa caucus'ları ön seçimlerin ilki olduğu için Başkan aday adayları için büyük öneme sahiptir.

Diğer anglosakson ülkelerde[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanada, Yeni Zelanda ve Avustralya'da da Caucus terimi kullanılır.

Avustralya'da bu terim sadece Avustralya İşçi Partisi tarafından kullanılır, bu partiye çoğu zaman "Labor Caucus" olarak değinilir. Bu kelime Avustralya'ya Amerika doğumlu İşçi Partisi üyesi King O'Malley tarafından 1901 yılı civarında getirilmiştir. Yeni Zelanda politik söylemine de yaklaşık aynı zamanda girmiştir. Yeni Zelanda'da caucus terimi tüm partiler tarafından kullanılır ama Avustralya'da sadece Emek Partisi tarafından kullanılır; Avustralya'nın diğer partileri, Birleşik Krallık'ın tüm partileri ve İrlanda'daki partilerde kullanılan terim "parlamenter parti"dir.

Kanada ve Yeni Zelanda'da Caucus terimi , bir partinin üyeleri topunu kastetmek için kullanılır, ABD'de olduğu gibi bir milletvekillerinin düzenli toplantılarından biri anlamına gelmez. Kanada'da, caucus, parlamento'daki bir partinin tüm üyelerini (senatörler ve eylate yasama organlarının üyeleri de) kastetmek için kullanılır. By üyeler, toplantılarına başkanlık yapacak bir "caucus chair" (caucus başkanı) seçerler. Bu kişi parti muhalefetteyden parti için önemli bir role sahiptir, parti iktidardayken de, kabine ile kıdemsiz parlamento üyeleri arasında önemli bir bağlantı kişisidir.

Britanya'daki Westminster sisteminde, parti caucus'u çok güçlü olabilir. Caucus, partinin parlamento liderini seçebilir veya görevden alabilir. Caucus, ayrıca parti politikası, parlamenter taktik ve parti kurallarına uymayan temsilcilere karşı alınacak disiplin eylemlerini belirler. Bazı durumlarda, parti iktidarda olduğu zaman, caucus, parlamento üyelerini Kabine'ye atama gücüne sahip olabilir. Örneğin, Avustralya İşçi Partisi ve Yeni Zelanda İşçi Partisi'nde bu şekilde çalışır.

İsviçre[değiştir | kaynağı değiştir]

İsviçre'nin bazı Frankofon kantonlarda, örneğin Cenevre'de, bir partiden veya siyasi bir gruptan seçilenlerin toplantısına caucus denir. Caucus, yasama organının bir sonraki toplantısında bu grubun ortak görüşünü belirlemeyi amaçlar.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]