Bangladeş

Bangladeş
গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ
*Gônoprojatontri Bangladesh*

Bangladeş Halk Cumhuriyeti
Bangladeş গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ ; Gônoprojatontri Bangladesh; ; Bangladeş Halk Cumhuriyeti
	Bayrak Arma
	Millî marş; Amar Sonar Bangla; "Benim Altın Bangladeş'im";
Başkent; ve en büyük şehir	Dakka; 23°42′K 90°21′D / 23.700°K 90.350°D
Resmî dil(ler)	Bengalce
Etnik gruplar (2022)	%99 Bengalliler; %1 Diğer;
Resmî din	İslam
Demonim	Bengalliler
Hükûmet	Üniter Parlamenter Cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı
• Cumhurbaşkanı	Şahabuddin Çuppu
• Başbakan	Şeyh Hasina Vecid
Tarihçe
• İlan
• İlan	26 Mart 1971
• Zafer Günü	16 Aralık 1971
Yüzölçümü
• Toplam	147.570 km2 (92.)
• Su (%)	6,4
Nüfus
• 2022 sayımı	165,158,616 (8.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	864,883 milyar $ (30.)
• Kişi başına	5.138 $ (135..)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	317,768 milyar $ (35.)
• Kişi başına	1.887 $ (140.)
Gini (2016)	32.4; orta
İGE (2019)	0.632; orta · 133.
Para birimi	Taka (BDT)
Zaman dilimi	UTC+6 (BST)
Trafik akışı	sol
Telefon kodu	880
ISO 3166 kodu	BD
İnternet alan adı	.bd
	Düzeltilmiş nüfus, s.4,;

Bangladeş (Bengalce: বাংলাদেশ), resmî olarak Bangladeş Halk Cumhuriyeti (Bengalce: গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ - Gônoprojatontri Bangladeş), Güney Asya'da bir ülkedir. Myanmar ile Hindistan sınır komşusudur. Bangladeş'in anlamı "Bengal'in ülkesi" olup resmî dili Bengalcedir. Nüfusun %91'i^[7] Müslüman, resmî dini İslam'dır. Geri kalan kısmı çoğunlukla Hindu'dur. Budizm ve Hrıstiyanlık ülkedeki diğer yaygın dinlerdir.

1971 senesine kadar Pakistan'ın "Doğu Pakistan" adlı eyaleti, daha önceleri de İngilizlerin Kıta Hindi'nde Bengal eyaleti idi. Kuzey-güney arası 625 kilometre, doğu-batı arası 304 kilometredir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş, milattan önce bölgede hüküm süren büyük devletlerin, MS 750-1200 arasında yerel Palas hanedanlarının egemenliği altında kaldı. Onuncu asırdan itibaren Müslümanlar bölgeye egemen olmaya başladılar.

Bangladeş 12. yüzyıldan 1757 yılına kadar Müslümanların idaresinde, 1757'den 1905 yılına kadar İngilizlerin egemenliğinde kaldı. 1947 yılında da Müslüman kesimi "Doğu Pakistan" adıyla Pakistan'ın bir eyaleti oldu ve 1969 yılına kadar Pakistan'ın eyaleti olarak kaldı. 28 Kasım 1969'da meclis üyelerinin teşkili için yapılan seçim propagandaları esnasında Mucibü'r-Rahman ve onun "Avami Partisi" seçim propagandalarını Doğu Pakistan'a özerklik vereceği vaadi üzerine kurmuştu. Aralık 1970'te yapılan seçimler sonucunda Avami Partisi 313 sandalyeden 167'sini aldı. 1 Mart 1971'de Millet Meclisinin teşkili ertelendi. Bu durum Doğu Pakistan'da meşru hakların ihlali sayıldı ve genel greve gidildi. Bunun üzerine ordu, grevcilerin üzerine gitti ve iç savaş başladı. Bir kısım halk da Hindistan'a sığındı. Bu arada Hindistan-Pakistan Savaşı başladı.

1971 Aralık ayında savaş bittiğinde Hindistan, Doğu Pakistan'ın büyük bir bölümünü işgal etmişti. Hindistan burayı iki hafta kadar kontrol altında tuttu. 22 Aralık 1971'de Mucibü'r-Rahman'ın liderliğinde Bangladeş Müslüman Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra Hindistan ülkeyi terk etti. Mucibü'r-Rahman ve Avami Partisi'nin iktidara gelmesiyle karışıklıklar dinmedi. 15 Ağustos 1975'te yapılan darbe ile Mucibü'r-Rahman ve ailesi öldürüldü. İdareyi Kandahar Mustak Ahmed ele aldı. 3 Kasım 1975'te Dakka Garnizon Komutanı Tuğgeneral Halid Müşerref, Mustak Ahmed'i devirdi. Ancak kendi iktidarda sadece dört gün kalabildi.

7 Kasım 1975 tarihinde General Ziyaü'r-Rahman bir darbe ile Halid Müşerref'i devirdi. Ziyaü'r-Rahman zamanında ordu uzun müddet siyasetten uzak durdu. 1977 yılında yapılan seçimleri Ziyaü'r-Rahman kazandı ve geçici olsa da siyasi istikrar temin edildi. 30 Mayıs 1981 tarihinde bir grup subay ve askerî birlik başarısız bir darbe yaptılar. Ziyaü'r-Rahman'a bağlı birlikler darbeyi bastırdılar. Ancak darbe esnasında Ziyaü'r-Rahman öldürüldü. 15 Kasım 1981'de seçim yapıldı ve Millî Birlik Partisi lideri, öldürülen Ziyaü'r-Rahman'ın yardımcısı Abdüssettar, oyların % 66'sını alarak devlet başkanı oldu. Ancak siyasi istikrar yine temin edilememiş ve kargaşa bitmemişti. Nihayet hükûmet, Millî Güvenlik Kurulu kurulmasını kabul ettiyse de gerginlik durmadı. Sonunda Genelkurmay Başkanı Muhammed Erşad, askerî bir darbe ile Abdüssettar'ı devirerek idareye el koydu. Askerî idare iki sene iş başında kalacağını ilan etti. 21 Mart 1985'te yapılan referandumda Erşad'ın devlet başkanlığında kalması onaylandı. Diktatörlük ve otoriter bir rejimle ülkeyi yönettiği söylenen Muhammed Erşad'ın geniş çaplı kitle gösterileri neticesi istifa etmesi üzerine 6 Aralık 1990 senesinde Şahabeddin Ahmed devlet başkanlığına vekaleten getirildi. 19 Eylül 1991 senesinde yapılan seçimleri kazanan (Ziyaü'r-Rahman'ın dul eşi) Halide Ziya başbakan oldu.

Fiziki yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş daha ziyade Kıta Hindi'nin Ganj ("Padna"), Jamune (Brahma Putra) Nehrinin aşağı kolu ile Meghna gibi önemli nehirlerinin deltasında oluşan alüvyonlu ovalardan meydana gelir. Bu nehirler birleşerek Bengal Körfezinde bir delta içinde akarlar. Ovaların büyük bir kısmının denizden yüksekliği 9 metreyi geçmemektedir. Bu sebeple her yıl yağışlı mevsimlerde ırmakların kabarmasıyla ovalar seller altında kalırlar. Bu sel baskınlarının en büyüğü 1974 yılında olmuş ve ülkenin % 70'i sular altında kalmış, 2 bin insan ölüp, yüz binlerce insan evsiz, barksız ve aç kalmıştır. Jamuna Irmağının kolları olan Tistua ve Astrai ırmakları, ovanın kuzey bölümünden geçerler. Bu bölgede çok sayıda bataklık ve sazlık bulunmaktadır. 9300 kilometrekarelik bir yer kaplayan Barind Ovası, orta kesimde 6350 kilometrekarelik yer kaplayan Madhupur Platosu ve Meghna Irmağının doğusundaki Lalmai Tilas bölgeleri, alüvyonların meydana getirdiği başlıca plato alanlarıdır. Feni Irmağının güneyinde uzanan Çitagong bölgesi, tepeler, vadiler ve ormanlarla kaplıdır. Buraları ülkenin başlıca dağlık bölgesidir. Yüksekliği ortalama 600 metredir.

İklimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ilıman bir iklime sahiptir. Muson yağmurları yoğun olur ve seller yaşanabilmektedir.

Doğal kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş Ovası ormanlarla kaplı. Ekilecek alanları az olduğu için ormanların büyük bir kısmı yok edilmiş ve bugün sadece iki orman kalmıştır. Bunlardan birisi Madhupur olup, alüvyon platosudur ve 41,4 kilometrekarelik bir kısmı yapı malzemesi için elverişli ağaçlarla kaplıdır. İkinci orman ise güneydeki Sundarbans kıyı bölgesindeki ormanlardır. 59,6 kilometrekarelik bir alanı, bataklıklar arasındaki adacıklar ve Mangrov ormanlarıyla kaplıdır. Bu ormandaki ağaçlar kibrit ve kutu imalatına elverişlidir. Ayrıca Çitagong bölgesindeki sıradağlar tropikal ormanlarla kaplıdır. Buradaki ağaçlar, 100 metreye kadar uzunlukta olup, mobilyacılıkta ve kâğıt sanayisinde kullanılır. Ormanlarda; ceviz, badem ve hurma vb. ağaçlar bulunur.

Ormanlarda kedi, köpek, kanarya, maymun gibi evcil hayvanların yanı sıra, her çeşit ev hayvanları, ayrıca benekli köpek, çeşitli türlerde böcek vardır. Nehirlerde de bol balık bulunur.

Bangladeş'te fazla maden kaynağı yoktur. Ancak, otuz tane küçük tabii gaz ve çok ince bir kömür tabakası keşfedilmiştir. Bengal Körfezinde de petrol bulunmuştur.

2002 yılında alınan kararla Bangladeş'te plastik poşet kullanımı yasaklanmıştır. Bu sayede dünya üzerinde plastik poşet kullanımını yasaklayan ilk ülke olmuştur.^[8]

Nüfus ve sosyal hayat[değiştir | kaynağı değiştir]

Dakka Bangladeş'in başkenti ve en büyük kentidir. Diğer büyük kentler Çitagong, Khulna, Rajshahi, Barisal ve Sylhet'dir. Diğer belediyeler üyeleri seçerken bu metropolitan şehirler belediye başkanını seçerler. Başkanlar ve üyeler beş yıllığına seçilir.

Şehir	Şehir Nüfusu^[9]	Metro Nüfusu^[9]
Dakka	6.969.458	11.918.442
Çitagong	3.920.222	3.920.222
Khulna	1.400.689	1.410.000
Rajshahi	727.083	727.083
Sylhet	339.368	339.368
Barisal	291.769	291.769

Bangladeş, dünyanın nüfus yoğunluğu bakımından en kalabalık ülkelerindendir. Nüfus yoğunluğu kilometrekareye 290-770 kişi arasında değişir.Nüfusun % 90'ı köylerde, % 10'u şehirlerde yaşar. Güneydoğu sahilindeki Chitagong şehri, önemli bir limandır. Halkın % 60-70'i Müslümandır. Bangladeş'in resmî dili Bengal dilidir. Halkın çoğu bu dili konuşur. Ayrıca Urduca dili de yaygındır. Kuzey ve doğu dağlık bölgelerinde yaşayanlar da mahalli lisanları konuşurlar. Para birimi "Taka"dır. 11 idari bölge birer askeri vali tarafından yönetilir. Bir radyo ve televizyon istasyonu vardır. Erkekler "Lungi" denilen bir elbise, kadınlar "Şalvar Kamiz" denilen bir elbise giyerler.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Halkın %79'u okuma-yazma bilmektedir. Ayrıca yeni nesilde bu oran %99'a yakındır. Köylerinde genellikle ilkokul bulunmaktadır. Dakka, Rajshani ve Çitagong üniversiteleri, batı tarzı eğitim yapan üç büyük üniversitesidir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomi tarıma dayalıdır. Başlıca ürünleri, pirinç, önemli dayanıklı gıda maddeleri, Hint keneviri ve çaydır. Bu alanda Çin ve Hindistan'dan sonra dünya üçüncüsüdür. Diğer zirai bazı sebzeler ve şekerpancarı iç tüketim için yetiştirilir. 10 milyon hektarlık alanda ekim yapılır. Bu alanların % 80'inde pirinç üretilir.

Tekstil[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede tekstil son beş yıl içerisinde büyük ivme kaydetmiştir. Dünyaca ünlü tekstil firmaları buraya gelmekte, iş gücünden yararlanmakta ve ucuz maliyete istediği kalitede hazır giyim ürünü üretebilmektedir. Çoğu Avrupa ülkesinden tekstil amacıyla bu topraklara gelmiş iş adamları bulunmaktadır. Tekstil pazarında artık önemli bir yere sahiptir.

Sanayi ve taşımacılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş'te başlıca sanayi Hazır Giyim üretimidir. Bu ülkede ileri sanayi tam kurulmamış, hatta bulunan madenler dahi tam olarak işlenememektedir. Ülkede hazır giyim işleyen binlerce fabrika vardır.

Dış ticaret[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlıca ihracat ürünleri; hazır giyim, Hint keneviri (jüt), çay ve balıktır. Ancak ihracatı hiçbir zaman ithalatını karşılamamakta ve ithalat ile ihracat arasındaki açık, gün geçtikçe artmaktadır. Çok az da olsa dış yardımlarla ayakta durmaya çalışmaktadır.

Dericilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş’in yıllık ham deri üretim miktarı yaklaşık 20 milyon metrekare olarak hesaplanmakta olup her sene belirli bir artış kaydetmektedir. Bangladeş'te hayvanların çoğu doğal beslendiği ve yapay olarak şişirilmediği için elde edilen derinin yüksek kalitede olduğu dünyaca bilinmektedir. Deri işleme, deri tekstil, deri ayakkabı sektörü el emeği gerektirdiği için ucuz iş gücünden istifade edilip karlı atölyeler kurulabilir. Diğer taraftan Bangladeş'te deri üretiminde kullanılan deri işleme kimyasallarının tamamı dışarıdan ithal edilmekte olup deri kimyasalları üreten firmalar için büyük bir pazar durumundadır ve Bangladeş’in ihracatının ortalama %2,6 sini deri ve ürünleri oluşturmaktadır.

Dondurulmuş gıda sanayii[değiştir | kaynağı değiştir]

Bengal körfezi ve sayısız nehir ve yerel olarak yapılan balık çiftliklerinde üretilen balık ve su ürünlerini işleyecek tesislere ihtiyaç duyulmaktadır. Balık, Bangladeş'in en önemli ihraç ürünlerinden biridir. Yeterince altyapı ve işleme tesisleri olmamasına rağmen, yıllık ihracatı 500 milyon dolardır. Balık konservesi henüz iç piyasaya girmiş değildir. Marketlerde satılanlar yurt dışından ithal edilen balık konservesidir, Bangladeş’in ihracatının %4.6 sini dondurulmuş gıda, su ürünleri oluşturmaktadır.

Ayrıca Bangladeş'te üretimi için bütün şartlar mevcut olan sucuk, sosis, pastırma ve salam gibi hazır ve dondurulmuş gıda ürünlerinin, üretimi de düşünülebilir. Bangladeş'te büyük baş hayvanlar çok ucuz olup, işgücünün ucuzluğuyla beraber karlı bir piyasa teşkil etmektedir.

Seramik Sanayii[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelişmiş ülkelerde seramik maliyetinin gittikçe artmasının seramik yatırımcısını farklı arayışlara sevk ettiği bilinmektedir. Yoğun insan gücü ve doğalgaz kullanıldığı için, çok uluslu (Noritake, WedgeWood, Lenox) şirketlerinin yüksek teknoloji yatırımı yapmalarına rağmen maliyetleri düşürme konusunda başarılı olamadıkları bilinmektedir.

Bangladeş’in zengin ve ucuz doğalgaz kaynağı ve ucuz insan gücünün bolluğu, bu sektörü yatırımcı için cazip hale getirmiş olup birçok firma fabrikasını kurmaktadır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş'te LGBT hakları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2022.
^ Constitution of Bangladesh 30 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Part V, Chapter 1, Article 66.
^ [1] 27 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b ^c ^d "World Economic Outlook Database, October 2020". International Monetary Fund. 27 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
^ "Gini Index". Knoema. 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2018.
^ "Human Development Report 2020". United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.
^ "From birth to ban: A history of the plastic shopping bag". UNEP (İngilizce). 25 Nisan 2018. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022.
^ ^a ^b "Bangladesh: largest cities and towns and statistics of their population". world-gazetteer.com. 30 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007.

8.Bangladeş'in Siyasi Görünümü / T. C. Dışişleri Bakanlığı 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Anafilya - Uzak Bir Diyar:Bangladeş - gezi yazısı

[1] "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2022.

[constitution-V-1-66-2] Constitution of Bangladesh 30 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Part V, Chapter 1, Article 66.

[3] [1] 27 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[IMFWEOBD-4] "World Economic Outlook Database, October 2020". International Monetary Fund. 27 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.

[wb-gini-5] "Gini Index". Knoema. 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2018.

[UNHDR-6] "Human Development Report 2020". United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.

[7] "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.

[8] "From birth to ban: A history of the plastic shopping bag". UNEP (İngilizce). 25 Nisan 2018. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022.

[population-9] "Bangladesh: largest cities and towns and statistics of their population". world-gazetteer.com. 30 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Hint Okyanusu'na kıyısı olan ülkeler ve bölgeler
Afrika	Cibuti Eritre Fransa Mayotte Réunion Güney Afrika Kenya Komorlar Madagaskar Mauritius Mısır Mozambik Rodrigues (Mauritius) Seyşeller Somali Somaliland (Tanınmayan) Sudan Tanzanya Zanzibar, Tanzanya
Asya	Bahreyn Bangladeş Birleşik Arap Emirlikleri Britanya Hint Okyanusu Toprakları Chagos Archipelago - Birleşik Krallık Christmas Adası (Avustralya) Cocos Adaları (Avustralya) Endonezya Hindistan İran Irak İsrail Katar Kuveyt Maldivler Malezya Myanmar Pakistan Suudi Arabistan Sri Lanka Tayland Timor-Leste Umman Ürdün Yemen
Diğer	Antarktika Avustralya Antarktika Bölgesi Adélie Arazisi Avustralya

g t d İslam İşbirliği Teşkilatı
Üyeler	Afganistan Arnavutluk Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Benin Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Burkina Faso Cezayir Cibuti Çad Endonezya Fas Fildişi Sahili Filistin Gabon Gambiya Gana Gine-Bissau Guyana Irak İran Kamerun Katar Kazakistan Komorlar Kuveyt Kırgızistan Libya Lübnan Malezya Maldivler Mali Mısır Moritanya Mozambik Nijer Nijerya Özbekistan Pakistan Senegal Sierra Leone Somali Sudan Surinam Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Togo Tunus Türkiye Türkmenistan Uganda Umman Ürdün Yemen
Gözlemci ülkeler	Bosna-Hersek Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ¹ Rusya Orta Afrika Cumhuriyeti Tayland
Gözlemci kuruluşlar	Afrika Birliği Arap Birliği Bağlantısızlar Hareketi Birleşmiş Milletler Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi
¹ Kıbrıs Türk Devleti olarak.

g t d Trafik Akışının Sol Olduğu Ülkeler
Avrupa	Ağrotur ve Dikelya Guernsey Birleşik Krallık İrlanda ² Malta ² Man Adası Jersey
Amerika	Anguilla Antigua ve Barbuda Bahamalar Barbados Bermuda Britanya Virjin Adaları Cayman Adaları Dominika Falkland Adaları Grenada Guyana Jamaika Montserrat Saint Kitts ve Nevis Saint Lucia Saint Vincent ve Grenadinler Surinam Trinidad ve Tobago Turks ve Caicos Adaları Virjin Adaları
Asya	Bangladeş Bhutan Brunei Endonezya Hong Kong Hindistan Japonya Kıbrıs Cumhuriyeti¹ ² Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti¹ ³ Makao Malezya Maldivler Nepal Pakistan Singapur Sri Lanka Tayland
Afrika	Botsvana Esvatini Güney Afrika Cumhuriyeti Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları Kenya Lesotho Malavi Mauritius Namibya Saint Helena Seyşeller Tanzanya Uganda Zambiya Zimbabve
Okyanusya	Avustralya Doğu Timor Fiji Kiribati Nauru Niue Papua Yeni Gine Pitcairn Adaları Samoa Solomon Adaları Tonga Tuvalu Yeni Zelanda
Bağımlı ülkeler italik yazılmıştır. ¹Tamamı Asya'da olmasına rağmen kültürel özellikleri Avrupa'ya benzediğinden Avrupa Birliği'ne üyedir. ²Avrupa Birliği'ne üye. ³Sınırlı tanınmış olan devlet.

Bangladeşli nedir?, Bangladeşli anlamı nedir?, Bangladeşli ne demektir?