Yul Brynner
Yul Brynner, 1972
Doğum	Yuliy Borisoviç Brynner 11 Temmuz 1920(1920-07-11) Vladivostok, Rusya
Ölüm	10 Ekim 1985 (65 yaşında) New York, ABD
Ölüm sebebi	Akciğer kanseri
Boy	1,73 m (5 ft 8 in)

Yul Brynner (Rusça: Юлий Бори́сович Бри́нер) Yuliy Borisoviç Briner (11 Temmuz 1920 - 10 Ekim 1985), Rusya doğumlu Broadway oyuncusu ve Oscar'lı Hollywood oyuncu.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'nın Vladivostok kentinde Rus bir anneden ve İsviçre-Moğol kökenli bir babadan dünyaya gelmiştir. Yul ismi, büyükbabası Jules'e atfen verilmiştir.

Yul Brynner'in en çok hatırlanan rolleri; Rodgers & Hammerstein müzikali Kral ve Ben'deki (The King and I) Siyam Kralı rolü (sahnede ve beyaz perdede), 1956 yapımı Cecil B. DeMille filmi On Emir'deki (The Ten Commandments) II. Ramses rolü ve Muhteşem Yedili (The Magnificient Seven) filmindeki Chris rolüdür.

Babası Boris Briner ailesini terkedince annesi Marousia Blagоvidova Yul'u ve kızkardeşini alarak Çin'e taşındı. Yul burada Genç Hristiyan Erkekler Organizasyonu'na (YMCA) ait bir okuldan mezun oldu. 1934'te Paris'e taşındılar. 20'li yaşlarında mankenliğe ve oyunculuğa başladı. Amerikalı moda fotoğrafçısı George Platt Lynes'e çıplak poz verdi.

Dört defa evlendi. Renkli bir yaşantısı oldu. Moğol hanedanı soyundan geldiğini iddia ederek bunu daha renkli hale getirdi. Yaşamının son yıllarında bağırsak parazitinden muzdarip oldu. Meşhur Trader Vic's Restoranı'nı kendisine az pişmiş domuz servisi yaptığı gerekçesiyle dava etti.

Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Brynner, 1943'te New York'ta aktör ve radyo spikeri olarak yaşarken 22 yaşında vatandaşlığa alınmış ABD vatandaşı olmasına rağmen, Haziran 1965'te İsviçre'nin Bern kentindeki ABD Büyükelçiliği'ne başvuruda bulundu ve yurtdışında çalışan bir Amerikalı olarak vergi muafiyetini kaybettiği için ABD vatandaşlığından vazgeçti. Amerika Birleşik Devletleri'nde çok uzun süre kalmıştı, bu da Milli Gelir İdaresi'nin dayattığı vergi ve ceza borçları nedeniyle iflas edeceği anlamına geliyordu.^[1]

2006 yılında Brynner'ın oğlu Rock, babası ve aile tarihi hakkında Empire and Odyssey: The Brynners in Uzak Doğu Rusya ve Ötesinde başlıklı bir kitap yazdı. "Pasifik Meridian" Film Festivali için düzenli olarak babasının doğduğu şehir olan Vladivostok'a döndü.

Sağlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eylül 1983'te Brynner boğaz ağrısı çekti, sesi değişti ve doktorlar ses tellerinde bir şişlik keşfetti. Los Angeles'ta, The King and I'deki 4.000'inci performansından sadece birkaç saat önce, boğazının etkilenmediği halde ameliyat edilemeyen akciğer kanserine yakalandığını gösteren test sonuçlarını aldı. Brynner, 12 yaşında yoğun bir şekilde sigara içmeye başlamıştı. 1971'de işi bırakmış olmasına rağmen tanıtım fotoğrafların onu hâlâ elinde sigara ya da ağzında puroyla gösteriyordu. Kendisi ve müzikalin ulusal turnesi, boğazına zarar veren ve rahatça şarkı söylemesini veya konuşmasını imkansız hale getiren bir yan etki yaratan radyasyon tedavisi gördüğü sırada birkaç ay izin almak zorunda kaldı. Tur daha sonra yeniden başladı.^[2][3]

Ocak 1985'te tur, Broadway'e veda koşusu için New York'a ulaştı. Ölmek üzere olduğunun farkında olan Brynner, Günaydın Amerika'da sigara içmenin tehlikelerini tartışan ve sigara karşıtı bir reklam yapma arzusunu dile getiren bir röportaj verdi. The King and I'in Broadway prodüksiyonu o yıl 7 Ocak'tan 30 Haziran'a kadar sürdü. Ölümünden birkaç ay önce gerçekleşen son performansıyla, Kral rolünü 4.625'inci kez oynamış oldu.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağır bir sigara tiryakisi olan Brynner, 10 Ekim 1985'te 65 yaşında New York Hastanesi'nde akciğer kanserinden öldü. Cenazesi yakıldı ve külleri Fransa'da Tours ve Poitiers arasındaki Luzé yakınlarındaki Saint-Michel-de-Bois-Aubry Ortodoks manastırının topraklarına gömüldü.^[4]

Kanser teşhisi konulmasından sonra, Amerikan Kanser Derneği'nin yardımıyla, Günaydın Amerika röportajından bir klip kullanarak bir kamu hizmeti duyurusu hazırladı. Brynner reklamı, kanser olduğunu ve ölümünün yaklaştığını öğrendikten sonra sigara karşıtı bir reklam yapma arzusunu ifade etmek için kullandı. Ölümünden birkaç gün sonra filmin prömiyeri tüm büyük ABD televizyon ağlarında ve diğer ülkelerde yapıldı. Klipte 30 saniye boyunca doğrudan kameraya baktı ve şöyle dedi: "Artık gittiğime göre size şunu söylüyorum: Sigara içmeyin. Ne yaparsanız yapın, sigara içmeyin. Eğer ben içmemiş olsaydım, şu anda bir kanserden bahsediyor olmazdım. Ben buna ikna oldum."

Reklamın bir versiyonunda doğum yılı yanlışlıkla 1915 olarak verilmişti.^[5]

Filmografi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Port of New York (1949)
• The King and I (1956)
• On Emir (1956)
• Anastasia (1956)
• The Brothers Karamazov (1958)
• The Buccaneer (1958)
• The Journey (1959)
• The Sound and the Fury (1959)
• Solomon and Sheba (1959)
• Once More, with Feeling! (1960)
• The Testament of Orpheus (1960)
• Surprise Package (1960)
• The Magnificent Seven (1960)
• Goodbye Again (1961)
• Escape from Zahrain (1962)
• Taras Bulba (1962)
• Kings of the Sun (1963)
• Flight from Ashiya (1964)
• Invitation to a Gunfighter (1964)
• Morituri (1965)
• Cast a Giant Shadow (1966)
• The Poppy Is Also a Flower (1966)
• Return of the Seven (1966)
• Triple Cross (1967)
• The Double Man (1967)
• The Long Duel (1967)
• Villa Rides (1968)
• The Battle of Neretva (1968)
• The File of the Golden Goose (1969)
• The Madwoman of Chaillot (1969)
• The Magic Christian (1969) (küçük rol [Cameo])
• Adios Sabata Part of The Sabata Trilogy(1971)
• The Light at the Edge of the World (1971)
• Romance of a Horsethief (1971)
• Catlow (1971)
• Fuzz (1972)
• On Location with Westworld (1973) (kısa metrajlı)
• Night Flight from Moscow (1973)
• Westworld (1973)
• The Ultimate Warrior (1975)
• Death Rage (1976)
• Futureworld (1976)
• Lost in the Revolution (1980) (kısa metrajlı) (anlatıcı)

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ Capua, Michelangelo (2006). Yul Brynner, A Biography. McFarland. ISBN 0-7864-2461-3. 
2. ^ Capua, pp. 151–157
3. ^ Rosenfeld, Megan."Classic King and I". The Washington Post, December 6, 1984, p. B13. Retrieved December 28, 2012. (abonelik gereklidir)
4. ^ "Abbaye Royal Saint-Michel De Bois-Aubry: in Luze, The Loire Valley, a journey through France". Val de Loire, une balade en France. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2023. 
5. ^ YouTube'da Anti-smoking PSA, wrong birth year