Damdaki Kemancı

Damdaki Kemancı, müziklerini Jerry Bock'un bestelediği, şarkı sözlerini Sheldon Harnick'in yazdığı, konusu 1905 yılında Çarlık Rusyası'nda geçen ve ilk kez 1964 yılında Broadway'de sergilenen müzikal sahne eseridir.

Sholom Aleichem (1859-1916) takma adını kullanan Yahudi asıllı Rus yazar "Solomon Naumovich Rabinovich"'in Yidiş dilinde yazdığı "Sütçü Tevye" öykülerinden Amerikalı oyun yazarı Joseph Stein tarafından senaryosu yazılıp sahneye uyarlanan müzikal, 10 yılı geçkin bir sürede 3000'den fazla kez perdelerini açarak bir rekor kırmıştı (Bu rekor sonradan Grease müzikali tarafından kırıldı). Halâ Broadway'de en uzun süre sahnelenen on beş eser arasındadır.

"Damdaki Kemancı" müzikali 10 dalda aday gösterildiği Tony Ödülleri'nden dokuzunu aldı.

Türkiye'de sahnelenmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

"Damdaki Kemancı" Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından 14 Ekim 1969 tarihinden başlayarak "Büyük Tiyatro"da sahnelenmeye başladı. 2 Bölüm ve 18 tablodan oluşan müzikalin başrolü Tevye 'yi Cüneyt Gökçer oynamıştır. Müzikalin diğer başrol oyuncusu ise Handan Uran'dı. Fatuş Sevengil ve Nevit Kodallı'nın Türkçeye çevirdiği eseri sahneye koyan ve koreografisini düzenleyen Amerika Birleşik Devletleri'li Todd Bolender'di. Orkestra şefi Dieter Brux, koro şefi Vedat Çorbacı'ydı. Müzikal "Anatevka Damdaki Kemancı" adıyla 21 Aralık 1969'da İstanbul'da o zamanki adı "Kültür Sarayı" olan Atatürk Kültür Merkezi'nde aynı kadroyla bir kez daha sahnelendi^[1]

Sinema uyarlamaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Hollywood uyarlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

"Damdaki Kemancı" müzikali 1964 tarihinde Broadway'deki ilk sergilenişinden itibaren uzun süre kapalı gişe oynadıktan sonra aynı başarıyı Londra'daki "West End" tiyatrolarında da sürdürdü ve tam dokuz "Tony ödülü" aldı. Kaçınılmaz olarak da 1971 yılında Damdaki Kemancı adıyla sinemaya uyarlandı. Norman Jewison'ın yönettiği 1971 tarihli bu ABD filmi de üç Akademi Ödülü ve iki Altın Küre ödülü kazandı. Damdaki Kemancı filminin başrolü "sütçü Tevye" için, Broadway temsillerinde çok başarılı olmuş Zero Mostel yerine Haim Topol tercih edilmişti. Film gişede de başarılı olmuştu.

Yeşilçam uyarlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

Hollywood uyarlamasından bir yıl sonra Türkiye'de yönetmen Hulki Saner eseri yeniden sinemaya uyarladı. Hulki Saner'in aynı zamanda yapımcılığını da üstlendiği, Merter Fosforoğlu'nun senaryosunu yazdığı Damdaki Kemancı adını taşıyan 1972 tarihli bu renkli Türk filmi de yine bir müzikaldi ve başrollerinde, 1969 yılındaki müzikal oyunda da rol almış olan Cüneyt Gökçer (Sütçü Asım) ve Ayten Gökçer (Reyhan) oynuyorlardı. Diğer önemli rollerini Cihan Ünal, Engin Çağlar, Esen Püsküllü ve Alev Sezer'in paylaştıkları film aslında çok serbest bir uyarlamadır ve konusu Kafkasya'ya uyarlanan filmde tüm isimler Türkçeleştirilmiştir.

Türkçe kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Damdaki Kemancı" müzikali Yahudi asıllı Rus yazar Sholem Aleichem (Şolem Aleyhem)'in "Sütçü Tevye" (diğer adıyla "Tevye ve Kızları") adlı hikâyesiyle diğer birkaç hikâyesine dayanmaktadır. Bu hikâye ilk kez 1917 yılında yazarın ölümünden sonra sahneye konmuştu. Doğu Avrupa'daki Yahudi aile yaşamını odağına alan eser 1964'te Amerikalı oyun yazarı Joseph Stein tarafından bir müzikal olacak şekilde tekrar sahneye uyarlanarak kitaplaştırıldı.

Oyun 1969 yılında Türkiye'de de sahnelendikten sonra popüler hale geldi ve 1970-1972 yılları arasında üç farklı kitap halinde yayımlandı. Bunlardan birincisi Joseph Stein'ın oyun uyarlamasıydı ve çevirisi Ankara Opera ve Balesi'ndeki performans için görev alan Fatuş Sevengil ve Nevid Kodallı tarafından yapılmıştı. Diğer iki kitap Şolem Aleyhem'in hikâyelerinden çevirilerdir.

"Damdaki Kemancı" (oyun, yazan: Sholom Aleichem, Joseph Stein Sheldon Har, çeviri: Fatuş Sevengil Nevid Kodallı), Fok Yayınları, Ankara, 1970.
"Sütçü Tevye, Damdaki Kemancı" (çeviri: Hayrullah Örs), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1970.
"Damdaki Kemancı'dan Hikâyeler" (çeviri: Ahmet Hisarlı), Milliyet Yayınları, İstanbul, 1972.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Damdaki Kemancı filmi - 1971

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2012.

[1] "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2012.

[1]

g t d En İyi Müzikal Tony Ödülü
1947-1970	Kiss Me, Kate (1949) South Pacific (1950) Guys and Dolls (1951) The King and I (1952) Wonderful Town (1953) Kismet (1954) The Pajama Game (1955) Damn Yankees (1956) My Fair Lady (1957) The Music Man (1958) Redhead (1959) The Sound of Music / Fiorello! (1960) Bye Bye Birdie (1961) How to Succeed in Business Without Really Trying (1962) A Funny Thing Happened on the Way to the Forum (1963) Hello, Dolly! (1964) Fiddler on the Roof (1965) Man of La Mancha (1966) Cabaret (1967) Hallelujah, Baby! (1968) 1776 (1969) Applause (1970) Company (1971) Two Gentlemen of Verona (1972) A Little Night Music (1973) Raisin (1974) The Wiz (1975)
1976–2000	A Chorus Line (1976) Annie (1977) Ain't Misbehavin' (1978) Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street (1979) Evita (1980) 42nd Street (1981) Nine (1982) Cats (1983) La Cage aux Folles (1984) Big River (1985) The Mystery of Edwin Drood (1986) Les Misérables (1987) The Phantom of the Opera (1988) Jerome Robbins' Broadway (1989) City of Angels (1990) The Will Rogers Follies (1991) Crazy for You (1992) Kiss of the Spider Woman (1993) Passion (1994) Sunset Boulevard (1995) Rent (1996) Titanic (1997) The Lion King (1998) Fosse (1999) Contact (2000)
2001–günümüz	The Producers (2001) Thoroughly Modern Millie (2002) Hairspray (2003) Avenue Q (2004) Monty Python's Spamalot (2005) Jersey Boys (2006) Spring Awakening (2007) In the Heights (2008) Billy Elliot the Musical (2009) Memphis (2010) The Book of Mormon (2011) Once (2012) Kinky Boots (2013) A Gentleman's Guide to Love and Murder (2014) Fun Home (2015) Hamilton (2016) Dear Evan Hansen (2017) The Band's Visit (2018) Hadestown (2019) Moulin Rouge! (2020/21) A Strange Loop (2022) Kimberly Akimbo (2023)

g t d Yaşam Boyu Başarı Tony Onur Ödülü
1947–1975	Dora Chamberlain / Ira and Rita Katzenberg / Jules Leventhal / Burns Mantle / P. A. MacDonald / Vincent Sardi Sr. (1947) Vera Allen / Paul Beisman / Joe E. Brown / Cast of The Importance of Being Earnest / Robert W. Dowling / Experimental Theatre Inc. / Rosalind Gilder / June Lockhart / Mary Martin / George Pierce / James Whitmore (1948) Ödül verilmedi (1949) Maurice Evans / Philip Faversham / Brock Pemberton (1950) Ruth Green (1951) Charles Boyer / Judy Garland / Edward Kook (1952) Danny Kaye / Beatrice Lillie (1953) Ödül verilmedi (1954) Proscenium Productions (1955) Fourth Street Chekov Theatre / City Center / The New York Public Library Theatre Collection / The Shakespearewrights / The Threepenny Opera (1956) American Shakespeare Festival / Jean-Louis Barrault / Robert Russell Bennett / William Hammerstein / Joseph Harbuck / Paul Shyre (1957) Mrs. Martin Beck / New York Shakespeare Festival (1958) Russel Crouse and Howard Lindsay / John Gielgud / Cast of La Plume de Ma Tante (1959) Burgess Meredith and James Thurber / John D. Rockefeller III (1960) David Merrick / The Theatre Guild (1961) Brooks Atkinson / Richard Rodgers / Franco Zeffirelli (1962) Alan Bennett, Peter Cook, Jonathan Miller and Dudley Moore / Irving Berlin / W. McNeil Lowry (1963) Eva Le Gallienne (1964) Gilbert Miller / Oliver Smith (1965) Helen Menken (1966) Ödül verilmedi (1967) APA-Phoenix Theatre / Pearl Bailey / Carol Channing / Maurice Chevalier / Marlene Dietrich / Audrey Hepburn / David Merrick (1968) Leonard Bernstein / Carol Burnett / Rex Harrison / The National Theatre Company of Great Britain / The Negro Ensemble Company (1969) Noël Coward / Lynn Fontanne and Alfred Lunt / New York Shakespeare Festival / Barbra Streisand (1970) Ingram Ash / Elliot Norton / Playbill / Roger L. Stevens (1971) Fiddler on the Roof / Ethel Merman / Richard Rodgers / The Theatre Guild-American Theatre Society (1972) The Actors Fund of America / John Lindsay / Shubert Organization (1973) Actors' Equity Association / A Moon for the Misbegotten / Candide / Peter Cook and Dudley Moore / Harold Friedlander / Bette Midler / Liza Minnelli / Theatre Development Fund / John F. Wharton (1974) Al Hirschfeld (1975)
1976–2000	George Abbott / Richard Burton / Circle in the Square Theatre / Thomas H. Fitzgerald / Mathilde Pincus (1976) Cheryl Crawford / Equity Liberty Theatre / Barry Manilow / National Theatre of the Deaf / Diana Ross / Lily Tomlin (1977) Irving Berlin / Stan Dragoti ve Charles Moss (1978) Walter F. Diehl / Eugene O'Neill Memorial Theater Center / Henry Fonda / Richard Rodgers (1979) Richard Fitzgerald / Helen Hayes / Mary Tyler Moore / Hobe Morrison (1980) Lena Horne (1981) Radio City Music Hall / The Actors Fund of America / Warner Communications (1982) Ödül verilmedi (1983) A Chorus Line / Peter Feller / La Tragedie de Carmen (1984) Yul Brynner / New York State Council on the Arts (1985) Ödül verilmedi (1986) George Abbott / Jackie Mason (1987) Brooklyn Academy of Music (1988) Ödül verilmedi (1989) Ödül verilmedi (1990–1992) Oklahoma! (1993) Hume Cronyn and Jessica Tandy (1994) Carol Channing / National Endowment for the Arts / Harvey Sabinson (1995) Ödül verilmedi (1996) Bernard B. Jacobs (1997) Edward E. Colton / Ben Edwards (1998) Uta Hagen / Arthur Miller / Isabelle Stevenson (1999) Dame Edna: The Royal Tour / T. Edward Hambleton (2000)
2001–günümüz	Paul Gemignani (2001) Julie Harris / Robert Whitehead (2002) Cy Feuer / Russell Simmons' Def Poetry Jam on Broadway (2003) James M. Nederlander (2004) Edward Albee (2005) Sarah Jones / Harold Prince (2006) Ödül verilmedi (2007) Robert Russell Bennett / Stephen Sondheim (2008) Jerry Herman (2009) Alan Ayckbourn / Marian Seldes (2010) Athol Fugard / Philip J. Smith (2011) Actors' Equity Association / Hugh Jackman (2012) Bernard Gersten / Ming Cho Lee / Paul Libin (2013) Jane Greenwood (2014) John Cameron Mitchell / Tommy Tune (2015) Sheldon Harnick / Marshall W. Mason / National Endowment for the Arts / Miles Wilkin (2016) James Earl Jones (2017) John Leguizamo / Andrew Lloyd Webber / Chita Rivera / Bruce Springsteen (2018) Rosemary Harris / Marin Mazzie / Terrence McNally / Sonny Tilders and Creature Technology Company / Jason Michael Webb / Harold Wheeler (2019) Ödül verilmedi (2020) The Broadway Advocacy Coalition / David Byrne's American Utopia / Freestyle Love Supreme / Graciela Daniele (2021) Angela Lansbury / James C. Nicola (2022) Joel Grey / John Kander (2023)

Damdaki Kemancı nedir?, Damdaki Kemancı anlamı nedir?, Damdaki Kemancı ne demektir?