John Zachary DeLorean (6 Ocak 1925 - 19 Mart 2005); General Motors'taki çalışmaları ile ve DeLorean Motor Company'nin kurucusu olarak bilinen, ABD otomobil endüstrisinde mühendis, mucit ve yöneticidir.^[1] DeLorean kariyeri boyunca Pontiac GTO, Pontiac Firebird, Pontiac Grand Prix, Chevrolet Cosworth Vega ve 1985 yapımı Geleceğe Dönüş filminde yer alan DMC DeLorean spor otomobili de dahil olmak üzere bir dizi aracın geliştirilmesini yönetmiştir. General Motors tarihinin en genç bölüm başkanıydı. Daha sonra 1973'te DeLorean Motor Company'yi (DMC) başlatmak için ayrılmıştır. Üretimde gecikmeler, DMC'nin ilk otomobilinin depresif bir satın alma piyasasında eleştirmenlerden ve halktan gelen eleştirilerle daha da kötüleştiği 1981 yılına kadar tüketici pazarına ulaşmamıştır. Bir yıl sonra, DeLorean 175 milyon dolarlık yatırım maliyetlerini telafi edememiş ve satılamayan otomobiller birikmiştir. Bu durum nedeniyle şirket mali sıkıntıya girmiştir.^[2]

Ekim 1982'de DeLorean, FBI muhbiri James Hoffman'ın yaklaşık 24 milyon dolar değerindeki 25 kg kokain satma planında finansör olarak talep etmesinden sonra kokain kaçakçılığı ile suçlanmıştır. DMC o sırada iflasa yakın olup 17 milyon dolar borç almıştır. Hoffman, daha önce sabıka kaydı olmayan zar zor tanıdığı bir adam olan Delorean'a yaklaşmıştır. DeLorean, duruşmada kendini başarılı bir şekilde savunabilmiştir. Duruşma, DMC'nin iflas ilan ettiği ve operasyonları sona ermiştir. Ağustos 1984'te mahkeme DeLorean’ı suçsuz bulup davayı sona erdirmiştir.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

DeLorean, 6 Ocak 1925'te^[3] Detroit, Michigan'da, Zachary ve Kathryn Delorean'ın dört oğlunun en büyüğü olarak doğmuştur.^[4]

Delorean'ın babası, bir değirmen fabrikasında çalışan Avusturya-Macaristan'ın (şu an Alba İlçesi, Romanya) Alsó-Fehér ilçesinin Sugág köyünde doğan romendir. Zachary yirmi yaşındayken Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmiştir.^[5] Michigan'a taşınmadan önce Montana ve Gary, Indiana'da zaman geçirmişlerdir. John doğduğunda, Zachary yakındaki Highland Park'taki Ford Motor Company fabrikasında sendika organizatörü olarak iş bulmuştur. Zayıf İngilizce becerileri ve eğitim eksikliği onu daha yüksek ücretli çalışmalardan alıkoymuştur.^[6]

Delorean'ın annesi Macar kökenli bir Macar vatandaşıdır.^[5][7] DeLorean'ın ilk yaşamının büyük bir bölümünde General Electric'in Carboloy Ürünleri Bölümü'nde çalışıyordur.^[7] Ailenin gelirini tamamlamak için elinden geleni yapmıştır.[12] Babasının annesine dengesiz davranış ve şiddet eğilimlerinden dolayı annesi DeLorean ve kardeşlerini Los Angeles’da yaşayan kız kardeşinin yanına göndermiştir.^[6]

Delorean'ın anne ve babası 1942'de boşanmıştır. John daha sonra bir pansiyona taşınan babasını çok az görmüştür. John’un babası yalnız ve bitkin bir uyuşturucu bağımlısı olmuştur.^[8][9]

Evlilikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

DeLorean dört kez evlenmiştir.^[10]

3 Eylül 1954'te Elizabeth Higgins ile evlenip, 1969'da boşanmışlardır.

31 Mayıs 1969'da aktör Mark Harmon'ın kız kardeşi ve Heisman Trophy ödüllü olan Tom Harmon ve aktris Elyse Knox'un kızı Kelly Harmon ile evlenip, 1972'de boşanmışlardır.

Cristina Ferrare, bekarken Zachary adında bir çocuk evlat edinmiştir.Daha sonra DeLorean ve Cristina’nın 15 Kasım 1977 doğumlu bir kızları olup adını Kathryn Ann koymuşlardır.^[11] Delorean servetini kaybedip kokain kaçakçılığı suçlamasıyla suçlandıktan sonra Ferrare onu 1985'te boşamıştır.^[12]

Daha sonra 19 Şubat 2002'de  Sally Baldwin ile evlendi. Sally ile 2005'teki ölümüne kadar evli kalmışlardır.^[13] Morristown, New Jersey'de yaşadılar ve daha önce Bedminster, New Jersey'de ikamet etmişlerdir.^[4]

DeLorean, tutuklanmasından ve şirketinin çöküşünden bir yıl önce Cutty Sark viskisi için bir dergi reklamında yer aldı. "Her 100 yeni işletmeden biri başarılı oluyor. İhtimalleri kullananlara içelim."demiştir.^[14] 1985'te DeLorean'ın adaş arabasının yer aldığı Geleceğe Dönüş filmi yayınlanmıştır. DeLorean yazar ve yapımcı Bob Gale'e arabayı ölümsüzleştirdiği için teşekkür etmiştir.

1999 yılında DeLorean, DeLorean Motor Company'nin çöküşünden sonra yaklaşık 40 yasal davayla mücadele ettikten sonra kişisel iflas ilan etmiştir.^[10] 2000 yılında Bedminster'deki 434 dönümlük (176 hektar) mülkünü satmak zorunda kaldmıştır.^[15] Donald Trump araziyi satın alıp onu bir golf sahasına dönüştürmüştür.^[2][3][16] DeLorean, beş yıl sonra ölümüne kadar yaşadığı Morristown, New Jersey'deki bir apartman dairesine taşınmıştır.^[17] Ferrare ile evliliği sırasında, ailesiyle birlikte Manhattan'daki 834 Fifth Avenue'de 15 odalı, sekizinci ve dokuzuncu kattaki dublekste ikamet etmişlerdir. Bu daire 1992 yılında iş insanı Reginald Lewis'e satılmıştır.^[18]

Otobiyografisine göre, hem DeLorean hem de eski eşi Cristina Ferrare, tuzak tartışmalarının ardından yeniden doğmuş Hristiyanlar olmuştur.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

DeLorean, 19 Mart 2005'te 80 yaşındayken Summit, New Jersey'deki Overlook Hastanesi'nde felç geçirerek ölmüştür.^[4] Külleri Troy, Michigan'daki White Chapel Mezarlığı'na gömülmüştür.^[19] Mezar taşında martı kanadı kapıları açık olan DeLorean spor arabasının bir tasviri gösterilmiştir.^[20]

Eğitim hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

DeLorean Detroit'in devlet ilkokulluna gitti ve daha sonra Detroit'in onur öğrencileri için teknik bir lise olan Cass Teknik Lisesi'ne kabul edilmiştir. Burada elektrik müfredatına kaydolmuştur. DeLorean Cass deneyimini heyecan verici buldu ve çalışmalarında başarılı olmuştur.^[21] Akademik durumu ve müzik yetenekleri ona Highland Park'ın Detroit banliyösünde Lawrence Teknoloji Enstitüsü'nde burs kazandırmıştır. Küçük üniversite, otomobil endüstrisinin en iyi mühendislerinden bazılarının okulu olmuştur.^[21] Lawrence'da Endüstri Mühendisliği alanında başarılı oldu ve okulun onur topluluğuna seçilmiştir.

Dünya Savaşı çalışmalarını yarıda kesmiştir. 1943'te DeLorean askerlik için askere alındı ve ABD Ordusu'nda üç yıl görev yapmıştır.^[22] DeLorean askerden onurlu bir terhis almıştır. Annesini ve kardeşlerini ekonomik sıkıntıdan çıkarmak için Detroit'e dönmüştür. Ailesinin mali durumunu iyileştirmek için bir buçuk yıl boyunca Kamu Aydınlatma Komisyonu'nda taslakçı olarak çalışmıştır. Ardından Lawrence'a geri döndü ve diplomasını almıştır.^[8] Üniversitedeyken Chrysler'de ve yerel bir kaportacıda yarı zamanlı çalışmıştır. DeLorean 1948 yılında Endüstri Mühendisliği lisans derecesiyle mezun olmuştur.

Diplomasını aldıktan hemen sonra mühendislik yapmak yerine, hayat sigortası satmıştır. Mühendislere yönelik analitik bir sistem geliştirdi ve "on ayda yaklaşık 850.000 dolar değerinde poliçe" satmıştır.^[23] Ancak, işi sıkıcı buldu ve Fabrika Ekipmanları Şirketi için çalışmaya devam etmiştir. DeLorean otobiyografisinde iletişim becerilerini geliştirmek için hayat sigortası sattığını belirtmiştir.^[24] Her iki çaba da finansal olarak başarılı oldu, ancak bu alanlar DeLorean için çok az ilgi görmüştür. Chrysler'in mühendislik garajındaki bir ustabaşı, Delorean'ın Chrysler'de çalışmak için başvurmasını tavsiye etti ve DeLorean kabul etmiştir. Chrysler, Delorean'ın Otomotiv mühendisliğinde gerçek dünya deneyimi kazanırken eğitimini ilerletmesine izin veren Chrysler Mühendislik Enstitüsü adlı bir lisansüstü eğitim tesisi işletmiştir.^[8]

Kısa bir süre Detroit Hukuk Fakültesi'ne girdi, ancak mezun olmamıştır. 1952'de Delorean, Chrysler Enstitüsü'nden Otomotiv Mühendisliği alanında yüksek lisans derecesi ile mezun olmuştur. Chrysler'in mühendislik ekibine katılmıştır. DeLorean, 1957'de tamamladığı İşletme Yüksek Lisans(MBA) derecesi için kredi kazanmak için Michigan Üniversitesi Ross işletme Okulu'nda gece derslerine katılmıştır.

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Packard Motor Şirketi[değiştir | kaynağı değiştir]

Delorean'ın Chrysler'deki kariyeri bir yıldan az sürmüştür. 1953'te mühendis Forest Mcfarland'ın gözetiminde Packard Motor Company'de 14.000 ABD dolar maaş teklif edildiğinde sona ermiştir. DeLorean, Ultramatik otomatik şanzımanı geliştirerek yeni işvereninin dikkatini hızla çekmiştir. Ona geliştirilmiş bir tork konvertörü ve çift tahrikli aralıklar verdi, "İkiz Ultramatik" olarak piyasaya sürülmüştür.^[25]

Packard, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra değişen otomotiv pazarı nedeniyle finansal zorluklar yaşıyordur. Ford, General Motors ve Chrysler, yükselen savaş sonrası orta sınıfa hitap etmek için tasarlanmış uygun fiyatlı araçlar üretmeye başlarken, Packard, İkinci Dünya savaşı öncesi dönemin üst düzey, hassas bir şekilde tasarlanmış lüks otomobil kavramlarına sarılmıştır. Bu özel felsefe, kârlılığı etkilemek ve bununla birlikte, Delorean'ın mühendislik detaylarına olan ilgisi üzerinde olumlu bir etkisi olduğu kanıtlanmıştır. Packard'da dört yıl sonra Mcfarland'ın araştırma ve geliştirme başkanı olarak halefi olmuştur.^[26]

Hala kârlı bir şirket olmasına rağmen, Packard, Ford ve General Motors bir fiyat savaşına girdiğinde rekabet etmek için mücadele ederken diğer bağımsızların yanında acı çekmiştir. Packard'ın Başkanı James Nance, şirketi 1954'te Studebaker Şirketi ile birleştirmeye karar vermiştir. American Motors Şirketi (AMC) ile daha sonra önerilen birleşme, tartışma aşamasını hiç geçmemiştir. Delorean'ın çok hayran olduğu General Motors Mühendislik başkan yardımcısı Oliver Kelley'den bir çağrı aldığında işini sürdürmeyi ve South Bend, Indiana'daki Studebaker karargahına taşınmayı düşünmüştür. Kelley, DeLorean'a GM'nin beş bölümünden herhangi birinde iş seçmesini teklif etmek için aramıştır.^[27]

General Motors[değiştir | kaynağı değiştir]

Pontiac[değiştir | kaynağı değiştir]

1956'da DeLorean, GM'in Pontiac bölümünde baş mühendis Pete Estes ve Genel Müdür Semon "Bunkie" Knudsen'in asistanı olarak çalışmayı seçmiştir. Bonus programı ile 16.000 ABD doları maaş teklifini kabul etmiştir. Knudsen, Başkan Roosevelt'in talebi üzerine savaş seferberliği üretim çabalarına başkanlık etmek üzere görevinden çağrılan eski GM Başkanı William Knudsen'in oğludur.^[27] Knudsen aynı zamanda bir MIT mühendislik mezunuydu ve 42 yaşında GM'nin bir bölümüne başkanlık eden en genç adamdır. DeLorean ve Knudsen hızla yakın arkadaş olmuşlardır. DeLorean sonunda Knudsen'i büyük bir etki ve akıl hocası olarak göstermiştir. Delorean'ın Pontiac'taki mühendislik yılları başarılı oldu, şirket için düzinelerce patentli yenilik üretmiştir. 1961'de bölüm baş mühendisi pozisyonuna terfi etmiştir.^[22]

DeLorean, Ferrari 250 GTO'nun adını taşıyan bir kalıplı araba olan Pontiac GTO (Gran Turismo Omologato) için Pontiac'ta yaygın olarak bilinmektedir. Biraz daha büyük bir Chevrolet olan Pontiac markası, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki toplam yıllık endüstri satışlarında üçüncü sırada yer almıştır. Markanın performans vurgusunu vurgulamak için GTO, 1964'te daha büyük ve daha güçlü bir motora sahip Tempest/LeMans seçenek paketi olarak giriş yapmıştır. Bu, Pontiac'ın değişiminin başlangıcını, net bir marka kimliği olmayan önceki konumu yerine GM'in performans bölümü olarak işaret etmiştir.

Arabanın popülaritesi sonraki yıllarda artmaya devam etti.^[10] DeLorean, Pontiac'ın altın çocuğu olmuştur. Kavramsallaştırma, mühendislik ve pazarlama kredi almıştır. 1965 yılında Pontiac bölümüne başkanlık etmek için getirilmiştir.^[22]

40 yaşındayken DeLorean, GM'deki en genç bölüm başkanı rekorunu kırdı ve başarılarına devam etmeye odaklanmıştır. İcra dairelerinde hayal kırıklıklarına uyum sağlamak onun için zor bir geçiş olmuştur. DeLorean, bölüm başkanları arasında GM'de aşırı miktarda iç çekişme olduğuna inanıyordur. Pontiac'ın reklam kampanyası temalarının birçoğu, 1965 ve 1966'da GTO ve diğer Pontiac modellerini tanıtmak için kullanılan "Kaplan" kampanyası gibi iç direnişle karşılaşmıştır. Buna ek olarak, Ed Cole'un 1956'dan beri Pontiac tarafından kullanılan motor performansını artırma yöntemi olan birden fazla karbüratörü yasaklama kararı vardı, 1957'den beri iki adet 4 namlulu karbüratör ("2x4 bbl") ve Tri-Power ("3x2 bbl")) ile başlamıştır.

Delorean, çok başarılı olan Ford Mustang'ın hakim olduğu "Midilli arabası" pazarına yanıt olarak, GM yöneticilerinden 1966 için Pontiac Banshee show otomobilinin daha küçük bir versiyonunu pazarlamak için izin istemiştir. Delorean'ın versiyonu, GM'in tasarımının amiral gemisi ve performans aracı olan Corvette'nin satışlarını düşürmesi endişesi nedeniyle reddedilmiştir. Onların odak noktası yeni Camaro tasarımıydır. Pontiac versiyonunu geliştirdi ve Firebird 1967 model yılı için tanıtılmıştır.

Firebird'in tanıtımından kısa bir süre sonra DeLorean, dikkatini 1962'den bu yana tam boyutlu Pontiac hattına dayanan bölümün kişisel lüks otomobili olan yepyeni bir Grand Prix'nin geliştirilmesine yöneltmiştir. Bununla birlikte, satışlar sürekli sarkıyordu, ancak 1969 modeli, orta büyüklükteki Pontia'ın gövdesinden (Tempest, LeMans, GTO) aktarma organları ve şasi bileşenleri ile kendi ayrı gövde kabuğuna sahip olacaktır. DeLorean, Pontiac Division'ın yeni arabayı tek başına finanse edemeyeceğini biliyordur. Bu nedenle eski patronu Pete Estes'e gitmiştir. Chevrolet'in 1970 Monte Carlo'yu piyasaya sürmesinden önce bir yıllık bir münhasırlığa sahip olan Pontiac ile iş geliştirme maliyetini paylaşmasını istedi ve anlaşma yapılmıştır. 1969 Pontiac Grand Prix'sinde keskin gövde çizgileri ve 6(1.8m) ayak uzunluğundadır. İç kısımda kokpit tarzı bir gösterge paneli, kepçe koltukları ve orta konsol vardır. Yeni model, Ford Thunderbird, Buick Riviera, Lincoln Continental Mark III ve Oldsmobile Toronado gibi piyasadaki diğer kişisel lüks otomobillere göre daha sportif, yüksek performanslı, biraz daha küçük ve daha düşük fiyatlı bir alternatif sunmuştur. 1969 Grand Prix üretimi, tam boyutlu Pontiac gövdesinden inşa edilen 32.000 1968 Grand Prix ünitesinden çok daha yüksek olan 112.000'den fazla ünitede sona ermiştir.

Pontiac'ta geçirdiği süre boyunca DeLorean, konumuyla gelen özgürlüğün ve ünlünün tadını çıkarmaya başlamıştır. Zamanının çoğunu tanıtım etkinliklerini desteklemek için dünyanın dört bir yanındaki yerlere seyahat ederek geçirmiştir. Sık sık halka açık görünmesi, modaya uygun elbise stili ve rahat şakalaşmasıyla "asi" bir kurumsal iş insanı olarak imajını sağlamlaştırmaya yardımcı oldu.

General Motors gelir düşüşleri yaşarken bile, Pontiac DeLorean’ın başkanlığı altında oldukça kârlı işler yapmıştır. Kurumsal bir başına buyruk biri olarak artan şöhretine rağmen, 15 Şubat 1969'da tekrar terfi etmiştir. Yeni görevi prestijli General Motors'un amiral gemisi olan Chevrolet bölümünün başkanı olmuştur.

Chevrolet[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu zamana kadar, DeLorean yıllık 200.000 ABD Doları ve yıllık bonuslarle birlikte 400.000 ABD Dolarına yakın kazanmıştır. Popüler kültürde her yerde bulunmuştur. İşletme yöneticilerinin tipik olarak muhafazakar, üç parçalı takım elbiseli düşük anahtarlı bireyler olduğu bir dönemde, DeLorean uzun favoriler ve düğmesiz gömlekler giyiyordur.^[11] Ford başkanı Lee Iacocca'yı ikinci düğününde sağdıç olarak hizmet etmesi için davet etmiştir.

DeLorean, bir çift Amerikan profesyonel spor imtiyazında sınırlı bir ortaktır. Bunlardan ilki, Ağustos 1966'da 10 milyon dolarlık kontrol faizi satın alan Gene Klein ve Sam Schulman liderliğindeki bir sendikanın parçası olarak San Diego Chargers'dır.^[28][29] Diğeri, 3 Ocak 1973'te CBS'den 10 milyon dolara satın almayı tamamlayan George Steinbrenner ve Michael Burke liderliğindeki on beş yatırımcıdan biri olan New York Yankees’dir.^[30]

DeLorean jet hızında yaşam tarzına devam etti ve sık sık iş ve eğlence ünlü çevrelerinde takılırken görülmüştür. Metro-Goldwyn-Mayer Stüdyolarının Başkanı James T. Aubrey ile arkadaş olmuştur. Finansör Kirk Kerkorian, Chris-Craft Başkanı Herb Siegel, şovmen Sammy Davis Jr.ve Tonight Show sunucusu Johnny Carson gibi ünlülerle tanışmıştır.

General Motors genel merkezinin icra ofisleri DeLorean'ın uygunsuzluğuyla çatışmaya devam etmiştir. Atandığında, Chevrolet finansal ve organizasyon sorunları yaşıyordu ve GM başkanı Ed Cole'un işleri yoluna almak için bu pozisyonda bir yöneticiye ihtiyacı vardır. Yeni model Camaro, 1970 model yılı için çıkacaktı ve hızla programın gerisinde kalmıştır. Corvette ve Nova için yeniden tasarımlar da ertelenmiştir. Birim satışları, Corvair'i çevreleyen kötü tanıtım ve 1965 ve 1969 yılları arasında inşa edilen 6,7 milyon Chevrolet'nin eşi görülmemiş bir şekilde geri çağrılmasına yol açmıştır. Kusurlu motor montajları da dahil olmak üzere diğer Chevy modellerini etkileyen kamuya açık kalite kontrol sorunları nedeniyle, dört yıllık kargaşadan hala kurtulamamıştır. DeLorean, Camaro'nun piyasaya sürülmesini ertelemiştri. Corvette ve Nova'daki değişiklikleri basitleştirerek üretim sorunlarına yanıt vermiştir. Ekstra zamanı Chevrolet'nin üretim genel giderlerini kolaylaştırmak ve montaj maliyetlerini azaltmak için kullanmıştır. 1971'e gelindiğinde Chevrolet, 3 milyondan fazla araç satarak rekor yaşamıştır. Bu satışlar bile neredeyse tüm Ford Motor Company'in sattığı araçlar ile eşittir.

Vega, DeLorean'ın 1969'da Chevrolet bölümünün genel müdürü olarak gelişinden sadece haftalar önce, GM başkanı Ed Cole tarafından kurumsal yönetim olarak Chevrolet'ye atanmıştır. Ağustos 1970'te yapılan bir Motor Trend röportajında DeLorean, " Vega, Chevrolet tarafından şimdiye kadar yapılmış en kaliteli ürün olacak"^[31] demiştir. Delorean'ın emriyle, Vega montaj hattına düzinelerce ek müfettiş atandı ve ilk iki bin araba yol testine tabi tutulmuştur. Ardından "İlk otomobiller, üretim açısından iyi inşa edildi" demiştir. Ancak 1972'de, General Motors Montaj Bölümü (GMAD), Chevrolet Lordstown montaj tesisini ve bitişik Fisher gövde tesisini devralmıştır. Ana hedefleri maliyetleri düşürmekti ve çoğu ek müfettiş olan 800'den fazla işçi işten çıkarılmıştır. Bu durum montaj hattında vandalizmine yol açtı ve işçiler kasıtlı olarak işlerini yavaşlatmıştır. Parçaları takmayı bıraktı ve bazı parçaları yanlış takmışlardır. Tamamlanmamış ve genellikle çalışmayan arabalar kısa sürede fabrika arsasını doldurmuştur. DeLorean tarafından bir ekip arabaların yeniden işlenilmesi ve onarılması görevine atanmışlardır. İşçiler bir aylık grev yapmıştır. Satıcılar 1972'de talep için yeterli araba alamamışlardır. DeLorean, 1973 model yılı için 395.792 Vega satışıyla yeniden bir araya gelmiştir. Bir milyonuncu Vega, DeLorean'ın GM istifasından bir ay sonra, Mayıs 1973'te üretilmiştir.^[32]

1972'de Delorean, General Motors hattının tamamı için otomobil ve kamyon üretim başkan yardımcısı olarak atanmıştır,^[22] ve başkanlığına yükselişi kaçınılmaz görünmektedir. Ancak, bu pozisyonun GM yöneticileri için neredeyse tahammül edilemez olduğunu varsayması fikri ve 2 Nisan 1973'te şirketten ayrıldığını açıklayarak, basına "Sosyal alanda bir şeyler yapmak istiyorum. Bunları yapmak zorundayım ve ne yazık ki işimizin doğası istediğim kadar yapmama izin vermedi" ancak, kovulduğu söylentileride vardır.^[31] GM ona emeklilik hediyesi olarak Florida Cadillac vermiştir.^[30] DeLorean, Lyndon Johnson ve Henry Ford II tarafından kurulan, ihtiyacı olan Amerikalıları istihdam etme misyonuna sahip bir hayır kurumu olan Ulusal İş Adamları İttifakı'nın başkanlığını devralmıştır. GM gruba büyük katkı sağladı ve NAB başkanı olarak kalırken maaşına devam etmeyi kabul etmiştir.

DeLorean, GM'in 1970'lerin başında aldığı yönü, keskin bir şekilde eleştirdi ve aynı zamanda araba satmak için indirim kullanmama fikrine itiraz etmiştir;

"General Motors'ta halkın bugün ne istediğine dair ileri bir cevap yok...Bir araba, showroom'a adım attıklarında insanların gözlerini aydınlatmalıdır. İndirimler, müşterileri ilgilenmedikleri mülayim arabaları satın almaya ikna etmenin bir yoludur."^[31]

DeLorean Motor Şirketi (DMC)[değiştir | kaynağı değiştir]

Delorean, kendi şirketi olan DeLorean Motor Company'yi kurmak için 1973'te General Motors'dan ayrılmıştır. 1970'lerin ortalarında, Italdesign'dan Giorgetto Giugiaro tarafından tasarlanan gövdesiyle delorean güvenlik aracı (DSV) adı verilen iki koltuklu bir spor otomobil prototipi gösterilmiştir. Araba DeLorean olarak üretime girmiştir. Otomobilin gövdesi belirgin bir şekilde paslanmaz çelik kullanılıp, martı kanatlı kapılara sahiptir. Peugeot, Renault ve Volvo (PRV olarak bilinir) tarafından geliştirilen "Douvrin" V6 motoruyla güçlendirilmiştir

Yeni arabayı inşa etmek için üretim tesisi, Kuzey İrlanda'daki Belfast'ın bir banliyösü olan Dunmurry'de, Kuzey İrlanda Kalkınma Ajansı'ndan yaklaşık 100 milyon sterlinlik önemli mali teşviklerle inşa edilmiştir. Renault, üretim zirvesinde 2.000'den fazla işçi çalıştıran bir fabrika inşa etmek için bir sözleşme imzalamıştır. Motor Renault tarafından üretilirken, Lotus şasi ve karoser detaylarını tasarlamıştır. Dunmurry Fabrikası sonunda 21 aylık operasyon sırasında yaklaşık 9.000 araba^[33] üretmiştir. 1980'de American Express kataloğunda 24 ayar altınla kaplanmış bir DeLorean için bir reklam vermiştir. Reklama göre, sadece 100 adet üretilecek ve 85.000 dolara satılacaktır. Toplamda, sadece 4 tanesi satın alınmıştır.^[34]

Üretim gecikmeleri, Delorean'ın Ocak 1981'e kadar tüketici pazarına ulaşmadığı anlamına gelmekteedir.^[35] Şirketin kurulmasından yaklaşık on yıl sonra, 1980 ABD ekonomik durgunluğu nedeniyle yeni otomobil pazarı önemli ölçüde düşmüştür. Bu, delorean'ın tarzının benzersizliğinin piyasadaki diğer sporar abalarına göre daha yüksek fiyat ve daha düşük beygir gücünü telafi etmediğini hisseden eleştirmenlerden ve halktan beklenmedik bir şekilde ılık eleştirilerle daha da kötüleşmiştir. Delorean'a olan ilgi hızla azalırken, devam eden durgunluğa rağmen 1980-81 yıllarında rekor sayılarda satılan daha düşük fiyat etiketlerine ve daha güçlü motorlara (Chevrolet Corvette gibi) sahip rakip modellerdir. Şubat 1982'ye gelindiğinde, üretilen yaklaşık 7.000 DeLorean'ın yarısından fazlası satılmadı, DMC 175 milyon ABD doları borçlandı ve Dunmurry fabrikası alıcılığa yerleştirilmiştir.^[2]

Şubat 1982'de alıcılığa geçtikten sonra DMC, John DeLorean'ın Ekim ayı sonlarında tutuklanmasına kadar 2.000 araba daha üretmiştir. Bu noktada tasfiye işlemleri yapıldı ve fabrika İngiliz hükûmeti tarafından temelli olarak el konmuştur.

1979 General Motors hakkında kitap[değiştir | kaynağı değiştir]

DeLorean General Motors'dan ayrıldıktan sonra, yazar ve eski İş Haftası muhabiri Patrick Wright, buradaki deneyimlerinden yola çıkarak bir kitap yazma fikriyle ona yaklaşmıştır. DeLorean, kitabı yazan Wright için anılarını dikte etmeyi kabul etmiştir. 1979'da yayınlanan son ürün, ''On a Clear Day You Can See General Motors'', yaklaşık 1.6 milyon kopya satmıştır. Ancak içerik konusundaki anlaşmazlıklar işbirlikçiler arasında bir tartışmaya yol açtı ve Wright sonunda kitabı kendi başına yayınlamıştır.^[36]

Tutuklama ve yargılama[değiştir | kaynağı değiştir]

19 Ekim 1982'de DeLorean, gizli federal ajanlar tarafından kokain kaçakçılığı operasyonunu finanse etmeyi istenmiştir. Kokain kaçırmayı kabul ettiği an FBI tarafından videoya alınmıştır. Operasyonun ardından ABD hükûmeti tarafından kokain kaçakçılığıyla suçlanmıştır. FBI, New York'tan geldikten sonra Los Angeles Uluslararası Havaalanı yakınlarındaki bir otelde 27 kg fazla kokain (yaklaşık 6,5 milyon ABD doları değerinde) ile ona tuzak kurup ve Federal Soruşturma Bürosu, DeLorean'ın mali açıdan azalan şirkete 24 milyon ABD doları değerinde 100 kg satma planında yardımcı olacak "finansör" olduğunu belirtmiştir.^[37] Hükûmet, eski bir komşu olan gizli muhbir James Timothy Hoffman tarafından DeLorean'a bildirilmiştir. FBI üstlerine DeLorean'ın kokain anlaşması yapmak için kendisine yaklaştığını bildirip, Aslında Hoffman, DeLorean'ı aramış ve Hoffman'ın yargılanmayı beklediği 1981 federal kokain kaçakçılığı suçlamasından ceza indirimi alma çabalarının bir parçası olarak anlaşmayı (DeLorean'ın kabul ettiği) önermiştir. Hoffman (orijinal iddianamede adı değiştirilmiş) ayrıca DeLorean'ın mali sıkıntılarından kendisiyle iletişime geçmeden önce haberdar olduğunu ve DMC'nin yaklaşan çözümsüzlüğü önlemek için "aceleyle" 17 milyon ABD dolarına ihtiyacı olduğunu kabul ettiğini duyduğunu belirtmiştir.^[38]

Birlikte ele alındığında, bu iki unsur DeLorean'ın duruşmada polis tuzağının usul savunması ile kendini başarılı bir şekilde savunmasına izin vermiştir. DeLorean'ın avukatları, FBI ve DEA'nın, Hoffman'ın (DeLorean'ı sadece tesadüfen tanıyan aktif bir FBI muhbiri) DeLorean'ı sadece finansal açıdan savunmasız olduğu bilindiği için rastgele bir suç komplosuna teşvik etmesine izin verdiklerinde, DeLorean'ı haksız yere hedef aldığını ve yasadışı olarak tuzağa düşürdüğünü başarılı bir şekilde savunmuştur.^[39] Bir başka faktör de Delorean'ın suç tarihinin olmaması, oysa Hoffman, Delorean'ı kasette kendini suçlamaya ikna edebildiyse doğrudan fayda sağlayan bir kariyer suçlusudur. DeLorean savunma ekibi bir tanık, Delorean'ın idari Asistanı Carol Winkler'ı aramıştır. Arama Kaydı, ilk aramayı Hoffman'ın yaptığını kanıtlamıştır. DeLorean 16 Ağustos 1984'te suçsuz bulunmuştur.^[40] Ancak o zamana kadar DMC zaten iflas etmiştir. Delorean'ın bir iş insanı olarak itibarı geri dönülmez bir şekilde lekelenmiştir. Suçsuz bulunmasının ardından otomobil endüstrisindeki kariyerine devam etmeyi planlayıp planlamadığı sorulduğunda, DeLorean acı bir şekilde şöyle demiştir, "Benden ikinci el araba alır mısın?"

21 Eylül 1985'te DeLorean, şirket için toplanan milyonlarca doları kendisine yönlendirerek yatırımcıları dolandırdığı ve vergi kaçırma suçu işlediği suçlamasıyla suçlanmıştır.^[41] Tüm suçlamalardan beraat etmiştir.^[42]

Mahkemeden sonra iş hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Kasım 1994'te DeLorean, yükseltilmiş bir monoray taşımacılığı için ABD Patent ve Ticari Marka Ofisi'ne 5.359.941 ABD Patenti başvurusunda bulunmuştur.^[43] Nakliye hiç yapılmamıştır.

Ölümünden önceki yıllarda, DeLorean araba şirketini yeniden diriltmeyi planlamıştır. DMC2 adlı yeni bir aracı anlatan röportajlar vermiştir. Ailesine göre, son yıllarında bu yeni girişim üzerinde çok zaman geçirmiştir.^[44] Fon toplamak amacıyla, DeLorean Time adı altında internet üzerinden üst düzey saatler tasarladı ve satmıştır.^[45]

DeLorean Motor Company adı daha sonra DeLorean sahiplerine parça ve profesyonel restorasyon sağlayan Teksas merkezli bir firmaya ait olmuştur. John DeLorean bu işe dahil olmasa bile başkan yardımcısı James Espey ayda bir kez telefon konuşmuştur.^[11] Espey'e göre, son konuşmalarında DeLorean, General Motors'un yönünden duyduğu dehşetini dile getirerek, "Çok fazla fasulye var ve yeterli mühendis yok."^[11] demiştir.

Medyada tasvirler ve yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzun metrajlı sinema filmi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Driven (2018), Aktör Lee Pace, John DeLorean'ı FBI'ın başına buyruk tip araba tasarımcısını tuzağa düşüren operasyonu konusunu içeren bir filmi canlandırmaktadır. Filmin prömiyeri 2018 yılında 75'inci Venedik Uluslararası Film Festivali'nde yapılmıştır. Ağustos 2019'da geniş bir gösterime sahiptir. John DeLorean'ı (2019) çerçeveleyen Aktör Alec Baldwin, John DeLorean'ı canlandırmaktadır. "Tartışmalı otomobil üreticisi John DeLorean'ın olağanüstü hayatı, kariyeri ve General Motors Co.'daki meteorik yükselişinden dünyanın en iyi spor otomobilini yapma takıntılı arayışına kadar" anlatılmaktadır.

Belgesel filmi[değiştir | kaynağı değiştir]

• DeLorean (1981), Akademi Ödüllü film yapımcıları D. A. Pennebaker ve Chris Hegedus tarafından yönetilen bir belgeseldir. Film, John DeLorean'ı 1981'de DeLorean spor otomobilinin lansmanı boyunca kronikleşmiştir.
• DeLorean: Living the Dream (2014), efsanevi otomobil üreticisi John Z. DeLorean'ın yükselişinden düşüşünden, hayali otuz yıldan fazla bir süredir canlı tutan sadık sahiplerin ve sadık hayranların uluslararası fenomenine kadar ikonik DeLorean otomobilinin tarihini anlatılmaktadır.

Televizyon[değiştir | kaynağı değiştir]

• Monkeys (1989), BBC Kuzey İrlanda'da The DeLorean Tapes kitabından uyarlanan bir TV filmidir. Akademi Ödüllü yönetmen Danny Boyle tarafından yönetilen filmin başrolünde John DeLorean rolünde Manning Redwood yer almaktadır.
• Skandal: The Fast Lane (1989) (John DeLorean / Roy Nesseth belgeseli). DeLorean Motor Company, John Z. DeLorean ve Roy Nesseth hakkında yayınlanmamış bir İngiliz televizyon belgeselidir.^[46]
• Car Crash: The DeLorean Story (2004), DeLorean Motor Company'nin yükselişi ve düşüşü hakkında bir BBC televizyon belgeselidir.
• Anything To Win: The Crash of John DeLorean (2006), Game Show Network'te üretilen bir TV dizisidir.
• DeLorean: Back from the Future (2021), John DeLorean ve kısa ömürlü otomobil şirketi hakkında bir BBC Belgeselidir.

Müzik[değiştir | kaynağı değiştir]

• Paslanmaz Stil (2007) Synthpop grubu Neon Neon'un DeLorean hakkında bir konsept albümüdür.

DeLorean Müzesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Humble, Teksas merkezli DeLorean Müzesi, 2006 yılında John Z. DeLorean'ı DeLorean araçlarının, arşivlerinin ve diğer nesnelerin sergilenmesi, yorumlanması, korunması ve korunması yoluyla onurlandırmak için kurulmuştur.^[47]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• DeLorean Müzesi 5 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• DeLorean 13 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• DMC