Varoluşçuluk

Soldan sağa ve yukarıdan aşağıya olacak biçimde: Kierkegaard, Dostoyevski, Nietzsche, Sartre

Varoluşçuluk veya egzistansiyalizm, 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyılda kendi içlerindeki derin öğretisel farklılıklarına karşın^[1]^[2]^[3] felsefi düşüncenin salt düşünen özne ile değil eyleyen, duyumsayan, yaşayan bir birey olarak insan öznesi ile başladığı inancını paylaşan belli başlı Avrupalı filozofların^[4] çalışmalarına karşılık gelen terim. Varoluşçu düşüncede her ne kadar 'özgürlük' yaygın olarak tepe nokta kabul edilse de akımın ilksel erdemi, otantisitedir.^[5] Varoluşçuluğa göre bireyin başlangıç noktası "varoluşsal tutum" olarak adlandırılan tutumla, yani görünürde anlamsız veya absürt bir dünya karşısında bir kopma ve keşmekeşlik duygusu ile nitelenir.^[6] Pek çok Varoluşçu, geleneksel ya da akademik felsefeyi biçim ve biçemsel yönden gerçek insan deneyiminden fazlasıyla soyut ve uzak olarak görmüştür.^[7]^[8] Ruhbilimsel ve kültürel devinimlerin bireysel deneyimlerle birlikte var olabileceğini savunan bu felsefi akımda, erdemlilik ve bilimsel düşünce birlikteliğinin insan var oluşunu anlamlandırmak için yeterli olamayacağını, bundan dolayı mevcut birlikteliğin gerçek değer yargıları içinde yönetilen ileri düzey bir kategori olduğu düşünülmüştür. İnsanın varoluşunu anlamlandırma, kesin olarak bahsedilen bu otantik gerçeklikle mümkündür.^[9]^[10]^[11]^[12]

Varoluşçuluk, 19. yüzyılın ortalarında, baskın sistematik felsefeye karşı bir tepki olarak doğmuştur. Søren Kierkegaard, kendisi terimi hiç kullanmamış olsa da^[13] genel olarak ilk varoluşçu filozof olarak kabul edilir.^[11]^[14]^[15] Kierkegaard hayata bir anlam yükleme sorumluluğunun da bir hayatı tutkuyla, ciddiyetle ve "otantik" yaşama sorumluluğunun da toplumun ya da dinlerin değil, sadece ama sadece bireyin omuzlarında olduğunu düşünür.^[16]^[17] Hegelcilik ve Kantçılığa karşı olarak,^[11]^[15] Kierkegaard bireysel bir bakış açısına sahiptir. Onun oluşturduğu sorumluluk temelindeki görüş; yaşamın anlamına, tutku ve samimiyet ikilisinin gerçekçi çözümlemelerine dayanmaktadır.^[18]^[19] Varoluşçuluk II. Dünya Savaşı'nı izleyen günlerden sonra tanınmaya başlanmıştır. Varoluşçuluk felsefenin yanı sıra, din bilim, sanat, tiyatro, resim, yazın ve ruh bilim dallarını da etkilemiştir.^[20]

Bilim insanları genellikle varoluşçuluk düşünürlerinin kendi aralarındaki bakış açılarında yaşanan farklılığı, diğer filozofların yaşadığından daha fazla bulmaktadır.^[21]^[22]^[23] Varoluşçu felsefecilerin en çok eleştirildikleri konulardan biri kullandıkları terimler olmuştur. Bu terimlerin karışıklık doğurduğu ve tutarlılık sağlanamadığı iddia edilmiştir.^[24]^[25]^[26]

Tanımsal sorunlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Varoluşçu felsefeye ait terimlerin tanımlanmasında genelleşmiş tanımlar bulunmamaktadır. Yarattığı terimlerin kabul gördüğü ilk önemli varoluşçu ise Jean-Paul Sartre'dır. Bu nedenle bu akım, ancak bir terim olarak varoluşçuluğun ortaya çıkmasıyla birlikte filozoflarca kabul görmeye başlamıştır. Düşünür Steven Crowell, bu nedenlerden dolayı varoluşçuluğun tanımlanmasının nispeten zor olduğunu söylemiştir. O sistematik felsefeyi tamamen reddetmek yerine, gerçek bir sistematiği olan genel yaklaşım çerçevesinde akımın en güzel tanımının yapılabileceğini söylemiştir.^[21]

Kavramlar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Varoluş özden önce gelir" ilkesi[değiştir | kaynağı değiştir]

"Varoluş özden önce gelir." önermesi varoluşçuluğun merkezini oluşturur. Bu, bireysel anlayışın en anlamlı bütünü olarak görülmüştür. Önermeye göre önce insan var olur, sonrasında kendi özünü ve amacını özgürce belirler. Kişinin varoluşu dışında gelişen bireysel yapı "o" ile ifade edilmektedir. Bu durumda diğerlik ifade eden bu yapı; bağımsız edimler ve sorumluluk bilincini kapsayarak varoluş olarak tanımlanmaktadır. Yaftalar, roller, kalıplaşmış davranışlar, tanımlar veya diğer önyargılar kişi bazında toplumsal bir maske görevi görmektedir. İşte bu yapının içindeki dışa vurulamayan temel, "öz"ü oluşturmaktadır. Bireyin yaşantısının ne olduğu ve nasıl adlandırılması gerektiği "gerçek öz"ü oluşturmaktadır. Bunun yerine keyfiyet addedilen öz, "onun" tabiriyle diğer tanımlamalarda kullanılmıştır. Böylece insan varlığı, kendi değerlerine ve yaşamının anlamına karar veren ve bunları yaparken ortaya irade koyan bir üçüncü kişi olarak algılanmıştır.^[27] Bu kavramın ortaya atılması her ne kadar Sartre'ye dayandırılsa da, bu tür görüşler Kierkegaard ve Heidegger gibi düşünürlerde de bulunabilir.

İnsan ve insan dışı evren sık sık mevcut şartlar ekseninde açıklanmıştır. Bu algı ekseninde açıklanmaya çalışılan bir olgudur. Öyle ki bir kuş veya herhangi bir varlığın var olan algı ile değerlendirilmesi gerektiği ortak bir görüştür. Yine de birçok varoluşçu düşünüre göre, bu pek de gerçekçi olmayan bir var oluşu teşkil edecektir. Bunun yerine, insanın tanımlanmasındaki ölçütün bireysel devinim (1) ve bireyin kendi hareketleri için edindiği sorumluluk (2) olduğu, bazı düşünürler tarafından dile getirilmektedir. Örneğin, insanlara karşı acımasızca davranışlarda bulunan kişiler, bu davranışları ile bir zalim olarak tanımlanır. Ayrıca, acımasızca davranışlarda bulunan bu tür insanlar kendilerini yeni bir kimlikten sorumlu tutar (acımasız bir insan). Bu da insan doğasının aksine suça tahammül etmek biçiminde ortaya çıkar.

Sartre "Varoluşçuluk ve Hümanizm" adlı konferansında der ki: "Tüm var oluşun başlangıcı insandır, insan kendi ile yüzleştiğinde, dünyadaki varlık hissi insanın içini kaplar ve daha sonra birey bu algının içerisinde kendini tanımlar. Tabii ki, bu iyimser düşünüşü kastettiğimizde: Birey, zalim bir insan olmak yerine birçok farklı yol içinde hareket etmeyi seçebilir. Burada açık olan şudur ki, insanların iyi veya kötü olmayı seçebilmeleri için, aslında onların elinde zoraki bir esas olabilecek hiçbir şey yoktur".^[28]

Gerçeğin yitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Absürt içeriklerdeki kavramlar, bizim onlara vermiş olduğumuz anlamların ötesinde, dünyada mevcut olabilecek bir anlama sahip değildir. Bu anlamsızlık da dünya üzerindeki "ahlaksızlık" veya "adaletsizliği" kapsamaktadır. Bu "Kötü şeyler iyi insanların başına gelmez." biçimindeki "karmik" düşünce ile çelişmektedir. Çünkü dünyada ve imgesel algılarda; belirli paradigmaları oluşmuş bir iyilik veya kötülük algısı yoktur. Bunun için diyebiliriz ki, iyi bir insandan bahsedilemez. Burada "diğerlerine göre" daha iyi bir insandan bahsedilebilir.

Dünyadaki anlam yitimi nedeni ile, herhangi bir zamanda, her şey herkes için geçerli olabilir. Bu kaybolan gerçeğin içinde birey; hiç hesapta olmayan trajik bir olay ile karşı karşıya kalabilir. Absürt kavramı tarih boyunca edebiyatta önemli bir yerde olmuştur. Søren Kierkegaard, Franz Kafka, Fyodor Dostoyevski, Jean-Paul Sartre ve Albert Camus'a kadar birçok kişi, dünyadaki belirsizleşen gerçeği tanımlayan edebî çalışmalarda bulunmuştur.

Anlamsızlığın insan yaşamındaki yıkıcı etkileri, "anlamsızlık" sorunu ile paralel olacaktır. Nitekim Albert Camus, yaşamın temel sorununu intihar olarak göstererek Sisifos Söyleni adlı yapıtında: "Felsefenin gerçekten ciddi olan yegâne sorunu intihardır." demiştir. Bu düşünceye karşı olarak, insan yaşamında rastlanılan yıkıcı sonuçların birçok biçimiyle yüzleşmesi intihar ile ilişkilendirilir. Varoluşçu düşünürlerin birçoğu "anlamlılık" kavramının yıkıldığı ve bu durumda her şeyin tehlikeli bir korku hâline geldiğini savunmuştur. Böylece varoluşçu düşüncenin temellerinde var olan anlamsızlık yani absürt yapı ortaya çıkmıştır. Her şeyin anlamlılığının çözülmesi olasılığı varoluşçuluğa tabiatı itibarıyla karşıt olan dinginciliğe/kabulleniciliğe bir tehdittir.^[29] İntiharın mümkünlüğünün bütün insanları varoluşçu yaptığı da söylenir.^[30]

Olgusal gerçeklik[değiştir | kaynağı değiştir]

Olgusal gerçeklik Sartre'nin "Varlık ve Hiçlik" olarak tanımladığı bir kavramdır. Ancak bu kavramın içine insanın kendi özvarlığı dâhil değildir. Geçmişin birçok zamansal boyutu dikkate alındığında bu kavram daha kolay anlamlandırılır.

Varoluşçu etik[değiştir | kaynağı değiştir]

Varoluşçu etik için söylenebilecek en önemli özellik onun bir özgürlük etiği olduğudur. Günümüz insanın içinde bulunduğu şartları tanımladıktan sonra insanların aslında bu ortamda sahip oldukları en önemli duygu olan özgürlük duygusunun üzerine eğilen, uygulamaya yönelik bir etik anlayışıdır. Bunun birincil nedeni, varoluşçu filozofların özgürlük kavramını sadece bir felsefe içindeki kavramsal bir problem olarak görmeyip uygulamaya yönelik bir problem olarak görmesidir.

Felsefesinin temellerini doğrudan yaşanan deneyimlerin oluşturduğu Simone de Beauvoir için etik, pratik anlamda özgürlüğü gerçekleştirmektir. Çünkü özgürlük, tüm insani değerlerin temelidir. Özgürlük Tanrı’nın verdiği bir şey değildir. İnsanın her gün kendisi için yeniden savaşmak zorunda olduğu bir olanaktır. İnsan var olduğuna göre, onun kendisini sürekli olarak yeniden yapması gerekir. Onun eylemleri daima bir amaca doğru hareket eder. Bu amaç özgürlüktür. Etik, insanların karşılaştıkları sorunlara çözüm bulmak amacıyla vardır. Beauvoir etiğin bu amacını, bireyi her türlü otoriteden kurtarmakla, onu özgür kılmakla gerçekleştireceğine inanır.^[31]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Crowell, Steven (October 2010). "Existentialism".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
^ John Macquarrie, Existentialism, New York (1972), pp. 18–21.
^ Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.
^ John Macquarrie, Existentialism, New York (1972), pp. 14–15.
^ Flynn, Thomas (2006). Existentialism - A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press Inc. p. xi.ISBN 0-19-280428-6.
^ Robert C. Solomon, Existentialism (McGraw-Hill, 1974, pp. 1–2).
^ Ernst Breisach, Introduction to Modern Existentialism, New York (1962), p. 5.
^ Walter Kaufmann, Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre, New York (1956) p. 12.
^ Mullarkey, John, and Beth Lord (düz.). The Continuum Companion to Continental Philosophy. Londra, 2009, s. 309
^ Stewart, Jon. Kierkegaard ve Varoluşçuluk. Farnham, İngiltere, 2010, s. ix
^ ^a ^b ^c (Gerçeklik - Var oluş bağlamında, bireysel gerçekliğin oluşması: ruh veya mizaç.)
^ Merriam Webster entry for "authentic". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
^ However he did title his 1846 book Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments, (Subtitle) A Mimical-Pathetic-Dialectical Compilation an Existential Contribution, and mentioned the term on pages 121-122, 191, 350-351, 387ff of that book. and he did, in fact, use it like this:
^ Marino, Gordon. Varoluşçuluğun Yazınsal Temelleri (Modern Kütüphane, 2004, s. ix, 3).
^ ^a ^b McDonald, William. "Søren Kierkegaard". Edward N. Zalta (Ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy (2009 Yaz Dönemi Baskısı). 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
^ Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, pp.4-6).
^ Lowrie, Walter. Kierkegaard's attack upon "Christendom"(Princeton, 1969, pp. 37-40).
^ Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, sn.4-6).
^ Lowrie, Walter. Kierkegaard'ın Hristiyanlık Üzerine Eleştirileri (Princeton, 1969, sn. 37-40).
^ Guignon and Pereboom, Derk, Charles B. (2001). Existentialism: basic writings. Hackett Publishing. ss. xiii. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
^ ^a ^b Crowell, Steven (Ekim 2010). Existentialism. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
^ John Macquarrie, Varoluşçuluk, New York (1972), sn. 14–21.
^ Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), s. 259.
^ Carnap, Rudolf, Uberwindung der Metaphysik durch logische Analyse der Sprache [Overcoming Metaphysics by the Logical Analysis of Speech], Erkenntnis (1932), sn.219–241. Carnap's critique of Heidegger's "What is Metaphysics".
^ Marcuse, Herbert. "Sartre's Existentialism". Studies in Critical Philosophy baskısı. Londra: NLB, 1972. s. 161
^ Martin Heidegger, "Letter on Humanism", Basic Writings: Nine Key Essays, plus the Introduction to Being and Time , çevirmen: David Farrell Krell (Londra, Routledge; 1978), 208. GoogleBooks 12 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ (Fransızca) (Dictionary) "L'existencialisme" - see "l'identité de la personne"
^ Baird, Forrest E. (2008). From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-158591-6.
^ Jean-Paul Sartre. "Existentialism is a Humanism, Jean-Paul Sartre 1946". Marxists Internet Archive. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2010.
^ E Keen (1973). "Suicide and Self-Deception". Psychoanalytic Review. 18 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
^ Filiz Bayoğlu. "Simone De Beauvoir Yaşama Sanatı Olarak Etik, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı" (PDF). 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Razavi, Mehdi Amin (1997). Suhrawardi and the School of Illumination. Routledge. ISBN 0-7007-0412-4.
Albert Camus Lyrical and Critical essays. Edited by Philip Thody (interviev with Jeanie Delpech, in Les Nouvelles litteraires, November 15, 1945). pg 345

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Appignanesi, Richard (2001). Introducing Existentialism. Cambridge, UK: Icon. ISBN 1-84046-266-3.
Appignanesi, Richard (2006). Introducing Existentialism (3. bas.). Thriplow, Cambridge: Icon Books (UK), Totem Books (USA). ISBN 1-84046-717-7.
Cooper, David E. (1999). Existentialism: A Reconstruction (2. bas.). Oxford, UK: Blackwell. ISBN 0-631-21322-8.
Deurzen, Emmy van (2010). Everyday Mysteries: a Handbook of Existential Psychotherapy (2. bas.). Londra: Routledge. ISBN 978-0-415-37643-3.
Kierkegaard, Søren (1855). Attack Upon Christendom.
Kierkegaard, Søren (1843). The Concept of Anxiety.
Kierkegaard, Søren (1846). Concluding Unscientific Postscript.
Kierkegaard, Søren (1843). Either/Or.
Kierkegaard, Søren (1843). Fear and Trembling.
Kierkegaard, Søren (1849). The Sickness Unto Death.
Kierkegaard, Søren (1847). Works of Love.
Luper, Steven (ed.) (2000). Existing: An Introduction to Existential Thought. Mountain View, California: Mayfield. ISBN 0-7674-0587-0.
Marino, Gordon (ed.) (2004). Basic Writings of Existentialism. New York: Modern Library. ISBN 0-375-75989-1.
Merleau-Ponty, M. (1962). Phenomenology of Perception. New York: Routledge and Kegan Paul.
Rose, Eugene (Fr. Seraphim) (1994). Nihilism: The Root of the Revolution of the Modern Age. Saint Herman Press (1 September 1994). ISBN 0-938635-15-8. 2 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
Sartre, Jean-Paul (1943). Being and Nothingness.
Sartre, Jean-Paul (1945). Existentialism and Humanism.
Stewart, Jon (ed.) (2011). Kierkegaard and Existentialism. Farnham, England: Ashgate. ISBN 978-1-4094-2641-7.
Solomon, Robert C. (ed.) (2005). Existentialism (2. bas.). New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-517463-1.
Wartenberg, Thomas E. (2008). Existentialism: A Beginner's Guide.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Giriş

Existentialism – In Our Time, BBC. (şimdi dinle)
Friesian interpretation of Existentialism29 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"Existentialism is a Humanism", a lecture given by Jean-Paul Sartre14 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Marxists Internet Archive
The Existential Primer21 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Buddhists, Existentialists and Situationists: Waking up in Waking Life25 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dergiler ve makaleler

Stirrings Still: The International Journal of Existential Literature
Existential Analysis27 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. published by The Society for Existential Analysis

Existential psychotherapy

International Society for Existential Therapy14 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
HPSY.RU — Existential & humanistic psychology History of existential psychology's development in former Soviet nations

Videolar

Existential Theory of Quality Teaching and Learning22 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Crowell, Steven (October 2010). "Existentialism".Stanford Encyclopedia of Philosophy.

[2] John Macquarrie, Existentialism, New York (1972), pp. 18–21.

[3] Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.

[4] John Macquarrie, Existentialism, New York (1972), pp. 14–15.

[5] Flynn, Thomas (2006). Existentialism - A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press Inc. p. xi.ISBN 0-19-280428-6.

[6] Robert C. Solomon, Existentialism (McGraw-Hill, 1974, pp. 1–2).

[7] Ernst Breisach, Introduction to Modern Existentialism, New York (1962), p. 5.

[8] Walter Kaufmann, Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre, New York (1956) p. 12.

[9] Mullarkey, John, and Beth Lord (düz.). The Continuum Companion to Continental Philosophy. Londra, 2009, s. 309

[10] Stewart, Jon. Kierkegaard ve Varoluşçuluk. Farnham, İngiltere, 2010, s. ix

[Crowell2010Stanford-11] (Gerçeklik - Var oluş bağlamında, bireysel gerçekliğin oluşması: ruh veya mizaç.)

[12] Merriam Webster entry for "authentic". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.

[13] However he did title his 1846 book Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments, (Subtitle) A Mimical-Pathetic-Dialectical Compilation an Existential Contribution, and mentioned the term on pages 121-122, 191, 350-351, 387ff of that book. and he did, in fact, use it like this:

[14] Marino, Gordon. Varoluşçuluğun Yazınsal Temelleri (Modern Kütüphane, 2004, s. ix, 3).

[McDonald2009Stanford-15] McDonald, William. "Søren Kierkegaard". Edward N. Zalta (Ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy (2009 Yaz Dönemi Baskısı). 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.

[16] Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, pp.4-6).

[17] Lowrie, Walter. Kierkegaard's attack upon "Christendom"(Princeton, 1969, pp. 37-40).

[18] Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, sn.4-6).

[19] Lowrie, Walter. Kierkegaard'ın Hristiyanlık Üzerine Eleştirileri (Princeton, 1969, sn. 37-40).

[20] Guignon and Pereboom, Derk, Charles B. (2001). Existentialism: basic writings. Hackett Publishing. ss. xiii. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.

[Crowell2010Stanford-exist-21] Crowell, Steven (Ekim 2010). Existentialism. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.

[22] John Macquarrie, Varoluşçuluk, New York (1972), sn. 14–21.

[23] Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), s. 259.

[Carnap,_Rudolf_1932_pp.219-24] Carnap, Rudolf, Uberwindung der Metaphysik durch logische Analyse der Sprache [Overcoming Metaphysics by the Logical Analysis of Speech], Erkenntnis (1932), sn.219–241. Carnap's critique of Heidegger's "What is Metaphysics".

[Marcuse1972-25] Marcuse, Herbert. "Sartre's Existentialism". Studies in Critical Philosophy baskısı. Londra: NLB, 1972. s. 161

[26] Martin Heidegger, "Letter on Humanism", Basic Writings: Nine Key Essays, plus the Introduction to Being and Time , çevirmen: David Farrell Krell (Londra, Routledge; 1978), 208. GoogleBooks 12 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[27] (Fransızca) (Dictionary) "L'existencialisme" - see "l'identité de la personne"

[28] Baird, Forrest E. (2008). From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-158591-6.

[29] Jean-Paul Sartre. "Existentialism is a Humanism, Jean-Paul Sartre 1946". Marxists Internet Archive. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2010.

[30] E Keen (1973). "Suicide and Self-Deception". Psychoanalytic Review. 18 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.

[31] Filiz Bayoğlu. "Simone De Beauvoir Yaşama Sanatı Olarak Etik, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı" (PDF). 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

g t d Etik
Kavramlar	Adalet Ahlaksızlık Ahlak Aksiyoloji Azap ya da Acı Değer Dünya görüşü Erdem Eşitlik Güven İdeal İlke İnanç İyi ve kötü İyi Kötü (Şer) Mutluluk Norm Özerklik Özgür irade Özgürlük Teslimiyet Sempati Siyasi özgürlük Vicdan
Teoriler	Bakım/özen etiği Biyosentrizm Deontoloji Erdem etiği Meta-etik Partikülarizm Pragmatik etik Rol etiği Sonuççuluk Varoluşçu etik
Filozoflar	Laozi Sokrates Platon Aristoteles Diyojen Valluvar Cicero Konfüçyüs Augustinus Mensiyüs Mozi Xun Kuang Thomas Aquinas Baruch Spinoza David Hume Immanuel Kant Hegel Arthur Schopenhauer Jeremy Bentham John Stuart Mill Søren Kierkegaard Henry Sidgwick Friedrich Nietzsche G. E. Moore Karl Barth Paul Tillich Dietrich Bonhoeffer Philippa Foot John Rawls John Dewey Bernard Williams J. L. Mackie Elizabeth Anscombe William Frankena Alasdair MacIntyre Richard Mervyn Hare Peter Singer Derek Parfit Thomas Nagel Robert Merrihew Adams Charles Taylor Joxe Azurmendi Christine Korsgaard Martha Nussbaum
Uygulamalı etik	Biyoetik İş etiği Söylem etiği Mühendislik etiği Çevre etiği Hukuk etiği Yapay zekâ etiği Medya etiği Tıp etiği Hemşirelik etiği Meslek etiği Cinsel etik Et yeme etiği Teknoloji etiği
Meta-etik	Bilişselcilik Öznelcilik Evrenselcilik Görecelik Nihilizm Deneycilik Akılcılık Sezgicilik Kuşkuculuk Gerçekçilik Kuşkuculuk
İlgili maddeler	Dinde etik Tanımlayıcı etik Evrimsel etik Feminist etik İdeoloji Ahlak psikolojisi Normatif etik Hukuk felsefesi Siyaset felsefesi Toplum felsefesi
Listeler	Ahlâkî konular listesi Ahlâkçılar listesi
Kategori

g t d Felsefe konuları
Genel	Felsefe tarihi (Antik Çağ · Orta Çağ · Rönesans · 17. yüzyıl · Aydınlanma · 19. yüzyıl · 20. yüzyıl) · Batı felsefesi (Kıta felsefesi) · Doğu felsefesi (Afrika · Çin · Hint · İran · İslam · Japon · Kore)
Dallar	Estetik · Etik · Epistemoloji · Mantık · Metafizik · Felsefe tarihi · Bilim felsefesi (Coğrafya · Tarih · Matematik · Fizik · Biyoloji · Tıp) · Felsefe ve edebiyat · Eğitim felsefesi · Felsefi antropoloji · Dil felsefesi · Hukuk felsefesi · Zihin felsefesi · Meta-felsefe · Siyaset felsefesi · Din felsefesi · Postmodern felsefe · Teknoloji felsefesi · Savaş felsefesi · Çevre felsefesi · Yaşam felsefesi
Ekoller (Akımlar)	Ampirizm · Ateizm · Atomculuk · Aristotelesçilik · Analitik felsefe · Anarşizm · Antagonizm · Determinizm · Deizm · Dogmatizm · Eleştiri · Egoizm · Fenomenoloji · Yeni Platonculuk · Anakronizm · Rölativizm · Fatalizm · Hedonizm · İndeterminizm · İdealizm · Kuşkuculuk · Liberteryanizm · Monoteizm · Nihilizm · Otodeterminizm · Pozitivizm · Pragmatizm · Politeizm · Panteizm · Panenteizm · Platonculuk · Realizm · Rasyonalizm · Senkretizm · Taoizm · Klerikalizm · Sansüalizm · Neopozitivizm · Sofizm · Septisizm · Redüksiyonizm · İmmoralizm · Doğrulamacılık · Düalizm · Teizm · Agnostisizm · Stoacılık · Hümanizm · Atomizm · Paternalizm · Sezgicilik · Skolastisizm · İzolasyonizm · Nedencilik · Varoluşçuluk · Yararcılık · Yeni Platonculuk · Desizyonizm · Evrimcilik · Kapitalizm · Gestalt psikolojisi · Davranışçılık

Varoluşçuluk anlamı nedir