Dadaizm

Dada, Dadaizm veya Dadacılık, I. Dünya Savaşı yıllarında Avrupa'da başlamış kültürel ve sanatsal bir akımdır. Dada, Dünya Savaşı’nın barbarlığına, sanat alanındaki ve gündelik hayattaki entelektüel katılığa ve erotizme bir protesto olarak ortaya çıkmıştır. Mantıksızlık ve var olan sanatsal düzenlerin reddedilmesi Dada’nın ana karakteridir.^[2]

İlk Dada merkezi İsviçre'nin Zürih kentinde 1916'da kuruldu. Hugo Ball tarafından arkadaşı Emmy Hennings ile birlikte 1917'de de Berlin'de kuruldu.^[3] Amerika'da 1915; Fransa'da 1920 yılları civarında yaygınlaştı^[4]^[5] ve Dadaist faaliyetler 1920'lerin ortalarına kadar sürdü.

Dada isminin nereden geldiği konusunda kesin bilgi olmamakla beraber Fransızcada oyuncak tahta at anlamına gelen "Dada"nın, bu kişilerin yarattığı edebî akımın ismi olarak seçildiği yönünde bir görüş vardır.

Bu akım, dünyanın, insanların yıkılışından umutsuzluğa düşmüş, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan bir felsefi yapıdan etkilenir. Birinci Dünya Savaşı'nın ardından gelen boğuntu ve dengesizliğin akımıdır.

Dadacı yazarlar, kamuoyunu şaşkınlığa düşürmek ve sarsmak istiyorlardı. Yapıtlarında alışılagelmiş olan estetikçiliğe karşı çıkıyor, burjuva değerlerinin tiksinçliğini, pisliğini, iğrençliğini, berbatlığını, rezilliğini vurguluyorlardı.

Toplumda yerleşmiş anlam ve düzen kavramlarına karşı çıkarak dil ve biçimde yeni deneylere giriştiler. Çıkardıkları çok sayıda derginin içinde en önemlisi 1919-1924 arasında yayınlanan ve Andre Breton, Louis Aragon, Philippe Soupault, Paul Eluard ile Georges Ribemont-Dessaignes'in yazılarının yer aldığı "De Litterature"dü (dö Literatür). Dadacılık 1922 sonrasında etkinliğini yitirmeye başladı ve Dadaistler sürrealizm akımına yöneldiler.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Dadaizm akımının yaratıcıları akımın ismini koymakta sözlükten yararlanmışlardır. Rastgele bir sayfa açan ve Fransızca çocuk dilinde "tahta at" anlamına gelen bu kelimeyle karşılaşan sanatçılar da akıma Dadaizm, Dadacılık adını vermiştir. Akımları edebiyatımızla karşılaştırıldığında Cumhuriyet Sonrası Edebiyat Döneminde ortaya çıkan 'Garip' topluluğuyla normları tanımamak, tabuları yıkmak gibi benzerlikler göstermektedir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "World War I and Dada". Museum of Modern Art (MoMA). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Dickerson, Madelynn. "Dada ve Gerçeküstücülük". A'dan Z'ye Sanat Tarihi. Orhan Düz tarafından çevrildi. Say Yayınları. s. 270. ISBN 978-605-02-0625-8.
^ "Dadaism in Berlin. The radical opponents of the establishment and their (Un)organised contradictions". 15 Mart 2013. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024.
^ Francis M. Naumann, New York Dada, 1915–23 28 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Abrams, 1994, 0-81093676-3
^ Mario de Micheli (2006). Las vanguardias artísticas del siglo XX. Alianza Forma. ss. 135–137.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dada Manifestosu Hugo Ball (1916) 24 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tristan Tzara'nın Dada Manifestosu (1918) ve Dada Dersi (1922)9 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dada Manifestosu Tristan Tzara (1918) 26 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dada Manifestos (1921) 24 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Uluslararası Dada Arşivi.23 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yayınlanmış birçok Dada eserinin taratılmış görsellerini içerir.
Dada Manifestosu 2001
Dada Online 13 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dadaizmin tanımı 25 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dadaizm Kronolojisi 25 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dada Sanatçıları 24 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dada art.10 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dada'nın karakterlerini gösteren görseller içerir.
Kes & Yapıştır - Fotomontaj Tarihi
Bilgisayar üretimi rastgele metin.5 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "World War I and Dada". Museum of Modern Art (MoMA). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[ana-2] Dickerson, Madelynn. "Dada ve Gerçeküstücülük". A'dan Z'ye Sanat Tarihi. Orhan Düz tarafından çevrildi. Say Yayınları. s. 270. ISBN 978-605-02-0625-8.

[3] "Dadaism in Berlin. The radical opponents of the establishment and their (Un)organised contradictions". 15 Mart 2013. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024.

[4] Francis M. Naumann, New York Dada, 1915–23 28 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Abrams, 1994, 0-81093676-3

[5] Mario de Micheli (2006). Las vanguardias artísticas del siglo XX. Alianza Forma. ss. 135–137.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Batı sanat akımları
Orta Çağ	Bizans · Gotik · Karolenj · Merovenj · Otto · Romanesk
Rönesans	Erken Flaman · Maniyerizm · Yüksek Rönesans
17. yüzyıl	Barok · Hollanda Altın Çağı · İtalyan Rönesansı · Klasisizm · Venedik ekolü
18. yüzyıl	Neoklasisizm · Rokoko · Romantizm ·
19. yüzyıl	Akademik · Ard-İzlenimcilik · Art Nouveau · Barbizon ekolü · Biedermeier · Bölmecilik · Dekadan · Gerçekçilik · Geziciler · Gründerzeit · Estetik · Historisizm · Hudson Nehri Ekolü · İzlenimcilik · Kalighat resmi · Kluazonizm · Macchiaioli · Nabiler · Noktacılık · Ön Raffaelocular · Sentetizm · Sembolizm · Yeni izlenimcilik
20. yüzyıl	Art deco · Aksiyon resmi · Arazi sanatı · Art & Language · Art brut · Arte povera · Art pop · Arts and Crafts · Bauhaus · COBRA · Dadaizm · De Stijl · Die Brücke · Durumcu Enternasyonal · Dışavurumculuk · Fluxus · Fotorealizm · Fovizm · Fütürizm · Gerçeküstücülük · Harfçilik · Kavramsal sanat · Kinetik sanat · Kübizm · Lowbrow · Mavi Süvari · Minimalizm · Müzikalizm · Neo-dada · Neue Künstlervereinigung München · Nouveau réalisme · Op sanatı · Orfizm · Performans sanatı · Pop sanatı · Presizyonizm · Pürizm · Rayonizm · Renk alanı resmi · Scuola Romana · Sinkromizm · Soyut dışavurumculuk · Süprematizm · Taşizm · Toplumcu gerçekçilik · Uluslararası tipografik stil · Video sanatı · Vortisizm · Yeni-dışavurumculuk · Yeni-Fovizm · Yeni medya sanatı · Yeni Nesnellik · Yerleştirme sanatı
21. yüzyıl	Sanat müdahalesi · Hiperrealizm · Neo-fütürizm · Stuckizm · Remodernizm · Müzik · Superstroke · Superflat · Göreceli sanat · Video oyunu sanatı
İlgili maddeler	Avangart · Feminist sanat hareketi · Geç modernizm · Modern sanat · Modernizm · Postmodern sanat · Sanat akımları listesi

g t d Avangart akımları
Görsel sanat	Soyut Dışavurumculuk Art Nouveau Kavramsal sanat Konstrüktivizm Kübizm Proto-Kübizm Kübo-Fütürizm De Stijl Devětsil Bölmecilik Fovizm İzlenimcilik Ard-İzlenimcilik Yeni İzlenimcilik Renk alanı resmi Tutarsızlar Lirik Soyutlama Posta sanatı Minimalizm Mir iskusstva Neue Slowenische Kunst Nonkonformizm Pop sanatı Rayonizm Süprematizm Vortisizm Yeni gerçekçilik
Müzik	Aleatorik müzik Ars subtilior Atonal müzik Avangart caz Avangart metal Avant-prog Drone müziği Elektroakustik müzik Elektronik müzik Deneysel pop Deneysel rock Free jazz Fütürizm (müzik) Endüstriyel müzik Krautrock Mikrotonal müzik Minimal müzik Musique concrète Yeni karmaşıklık No wave Noise müzik Post-rock Progresif rock Rock in Opposition İkinci Viyana Ekolü Serializm Spektral müzik Stokastik müzik Dokusal müzik Totalizm On iki ton tekniği
Şiir ve edebiyat	Akmeizm Angry Penguins Asemik yazı Siberpunk Ego-Fütürizm Deneysel edebiyat Flarf Hungryalizm İmacinizm Language poets Neoterik Nouveau roman Oberiu Oulipo Ultraísmo Görsel şiir Zaum
Sinema ve tiyatro	Cinéma pur Dogma 95 Drop Art Epik tiyatro Remodernist film Yapısal film Uyumsuz tiyatro Vahşet tiyatrosu
Genel	Art & Language Bauhaus Konstrüktivizm Dada Dışavurumculuk Fluxus Fütürizm Harfçilik Modernizm Minimalizm Postminimalizm Neo-minimalizm Neo-dada Neoizm Postmodernizm Geç modernizm İlkelcilik Rus Fütürizmi Rus sembolizmi Durumcu Enternasyonal Toplumcu gerçekçilik Sosyalist gerçekçilik Gerçeküstücülük Sembolizm

Dadaizm nedir?, Dadaizm anlamı nedir?, Dadaizm ne demektir?