Simpatrik türleşme

Simpatrik türleşme, aynı coğrafi bölgede yaşayan tek bir atasal türden yeni türlerin evrilerek oluştuğu süreçtir. Simpatrik ve simpatri terimleri, evrimsel biyolojide ve biyocoğrafyada yaşam alanlarının birbirleriyle örtüştüğü, hatta aynı olduğu, en azından bu yaşam alanlarının bazı yerlerinde birlikte var olabildikleri organizmaları tanımlar. Bu organizmalar birbirleriyle yakından akraba olduğu durumlarda (örneğin kardeş türler), böyle bir dağılım simpatrik türleşmenin bir sonucu olabilir. Etimolojik olarak simpatri kelimesinin kökeni Yunanca olup συν (birlikte) ve πατρίς (vatan veya anavatan) kelimelerinden türetilmiştir.^[1] Bu kavram ilk olarak, türemeyi açıklayan İngiliz evrimsel biyolog Sir Edward Bagnall Poulton tarafından, 1904 yılında icat edilmiştir.^[2]

Simpatrik türleşme, türleşme olaylarını kategorilendirmede kullanılan üç geleneksel coğrafi sınıftan birisidir.^[3]^[4] Allopatrik türleşme, coğrafi olarak yalıtılmış olan popülasyonların farklı türlere evrilmesidir. Bu modelde ıraksama (diverjans), gen alış verişi yoluyla popülasyonları genetik olarak birbirine benzer tutma eğiliminde olan gen akışının olmaması nedeniyle kolaylaşır. Parapatrik türleşme, coğrafi olarak birbirleriyle komşu olan bitişik popülasyonların farklı türlere evrilmesidir. Bu modelde ıraksama, birbirinden uzaklaşmaya başlayan grupların temas etme olanaklarının gitgide azalması ve ancak sınırlı bir şekilde eşleşerek melezleşebildiği durumlar nedeniyle ortaya çıkar. Simpatrik türleşmede, eşleşme ve melezleşme önünde herhangi coğrafi bir kısıt veya engel bulunmaz. Yukarıda sayılan bu kategoriler, ıraksayan grupların sıfırdan (simpatrik) yüzde yüze (allopatrik) kadar olan mekansal ayrılık derecelerinin bütünlüğüne dair her birisinin özel durumlarını tanımlamada kullanılır.^[4]

Simpatrik türleşme çok hücreli ökaryot organizmalarda nadir olarak görülen, ancak tek bir ana türden (üreme yalıtımı yoluyla) çeşitli popülasyonların genetik ıraksamalarına yol açan ve aynı coğrafi bölgede yaşayan yeni türlerin meydana çıkmasına neden olan mantıklı bir süreç olduğu düşünülür.^[5] Bakterilerde buna paralel olarak gerçekleşen simpatrik türleşme süreçleri ise (belirlenmiş ekolojik nişleri işgal eden yeni bakteri türlerinin oluşma nedeni olarak tanımlanır) daha yaygın olarak görülebilir. Bunun nedeni eşeyli üremenin bakterilerde daha az homojenleştirici etkilere sahip olması ve yatay gen transferi yoluyla bakterilerde daha hızlı genetik değişimlerin yaşanmasıdır.^[6]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011.
^ Poulton, E. B. 1904. What is a species? Proceedings of the Entomological Society of London 1903:lxxvii-cxvi.
^ Futuyma, D. J. 2009. Evolution (2nd edition). Sinauer Associates, Inc.
^ ^a ^b Fitzpatrick, B. M., J. A. Fordyce, and S. Gavrilets. 2008. What, if anything, is sympatric speciation? Journal of Evolutionary Biology 21: 1452-1459.
^ Bolnick, D. I. and B. M. Fitzpatrick. 2007. Sympatric speciation: Models and empirical evidence. Annual Review of Ecology, Evolution and Systematics 38: 459-487.
^ Dictionary of Genetics (7. bas.). Oxford University Press, King, Stansfield, Mulligan, 2006. 2006. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Berkeley evolution 101 (İngilizce)

[1] "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011.

[2] Poulton, E. B. 1904. What is a species? Proceedings of the Entomological Society of London 1903:lxxvii-cxvi.

[Futuyma_2009-3] Futuyma, D. J. 2009. Evolution (2nd edition). Sinauer Associates, Inc.

[Fitzpatrick_et_al._2008-4] Fitzpatrick, B. M., J. A. Fordyce, and S. Gavrilets. 2008. What, if anything, is sympatric speciation? Journal of Evolutionary Biology 21: 1452-1459.

[Bolnick_and_Fitzpatrick_2007-5] Bolnick, D. I. and B. M. Fitzpatrick. 2007. Sympatric speciation: Models and empirical evidence. Annual Review of Ecology, Evolution and Systematics 38: 459-487.

[King,_Stansfield,_Mulligan-6] Dictionary of Genetics (7. bas.). Oxford University Press, King, Stansfield, Mulligan, 2006. 2006. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Türleşme
Temel kavramlar	Tür · Ekoton · Kronotür · Türleşme
Türleşme şekilleri	Allopatrik · Heteropatrik · Peripatrik · Parapatrik · Simpatrik · Poliploitlik · Paleopoliploid
Etki eden mekanizmalar	Cinsel seçilim · Sınıflandırıcı eşleşme · Sıçramalı evrim · Hibrit türleşmesi
Ara aşamalar	Melez · Özdeşik türler öbeği · Halka tür · Haldane kuralı

g t d Evrimsel biyoloji
Giriş Ana hatlar Evrimsel tarih kronolojisi Yaşamın evrimsel tarihi Dizin
Evrim	Abiyogenez Adaptasyon Adaptif radyasyon Diğerkâmlık Hile yapmak Karşılıklı Baldwin etkisi Kladistik Birlikte evrim Mutualizm Ortak ata Yakınsak evrim Iraksak evrim Yeryüzündeki ilk yaşam Evrimin kanıtları Evrimsel silahlanma yarışı Evrimsel baskı Eksaptasyon Soy tükenmesi Yok oluş Homoloji Son evrensel ortak ata Makro evrim Mikro evrim Uyumsuzluk Adaptif olmayan radyasyon Panspermia Paralel evrim Sinyalizasyon teorisi Handikap ilkesi Türleşme Tür Tür kompleksi Türler sorunu Taksonomi Seçilim birimleri Gen merkezli evrim görüşü
Popülasyon genetiği	Yapay seçilim Biyoçeşitlilik Evrimsel olarak istikrarlı strateji Fisher prensibi Seçilim değeri Kapsayıcı Gen akışı Genetik sürüklenme Akraba seçilimi Ebeveyn yatırımı Ebeveyn-yavru çatışması Mutasyon Popülasyon Doğal seçilim Eşeysel dimorfizm Cinsel seçilim Eş seçimi Sosyal seçilim Trivers-Willard hipotezi Varyasyon
Gelişim	Kanalizasyon Evrimsel gelişim biyolojisi Genetik asimilasyon İnversiyon Modülerlik Fenotipik plastisite
Taksonlara göre evrim	Bakteriler Kuşlar köken Brachiopodalar Yumuşakçalar Kafadan bacaklılar Dinozorlar Balıklar Mantarlar Böcekler Kelebekler Memeliler kediler köpekgiller kurtlar köpekler sırtlangiller yunuslar ve balinalar atlar kangurugiller primatlar insanlar lemurlar deniz inekleri Bitkiler tozlayıcı aracılı Sürüngenler Örümcekler Dört üyeliler Virüsler
Organlara göre evrim	Hücreler DNA Kamçı Ökaryotlar simbiyogenez kromozom endomembran sistemi mitokondri çekirdek plastitler Hayvanlarda göz kıl kulak kemikleri sinir sistemleri beyin
Sürece göre evrim	Yaşlanma ölüm programlanmış hücre ölümü Kuşların uçuşu Biyolojik karmaşıklık Karşılıklı yardımlaşma Renkli görme primatlarda Duygular Empati Etik Gerçek sosyal yaşam Bağışıklık sistemi Metabolizma Tek eşlilik Ahlak Mozaik evrim Çok hücrelilik Eşeyli üreme Gamet farklılaşması/cinsiyetler Yaşam döngüleri/nükleer evreler Çiftleşme tipleri Mayoz Biyolojik cinsiyet belirleme Yılan zehri
Tempo ve biçimler	Tedricilik/Sıçramalı evrim/Sıçramacılık Mikromutasyon/Makromutasyon Üniformitaryanizm/Katastrofizm
Türleşme	Allopatrik Anagenez Katagenez Kladogenez Ortak türleşme Ekolojik Hibrit Ekolojik olmayan Parapatrik Peripatrik Takviye Simpatrik
Tarih	Rönesans ve Aydınlanma Çağı Türlerin transmutasyonu David Hume Tabiî Din Üzerine Diyaloglar Charles Darwin Türlerin Kökeni Paleontoloji tarihi Geçiş fosili Karışmalı kalıtım Mendel genetiği Darwinizmin tutulması Modern evrimsel sentez Moleküler evrimin tarihçesi Genişletilmiş evrimsel sentez
Felsefe	Darwinizm Alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Ortogenez Mutasyonizm Sıçramacılık Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Biyolojide teleoloji
Alakalı	Biyocoğrafya Ekolojik genetik Grup seçilimi Kültürel evrim Kültürel grup seçimi İkili kalıtım teorisi Hologenom evrimi teorisi Kayıp kalıtım problemi Moleküler evrim Astrobiyoloji Filogenetik Ağaç Polimorfizm Eobiont Sistematik Transgenerasyonel epigenetik kalıtım
Kategori Commons Vikiproje

Simpatrik türleşme nedir?, Simpatrik türleşme anlamı nedir?, Simpatrik türleşme ne demektir?

Simpatrik türleşme nedir?, Simpatrik türleşme anlamı nedir?, Simpatrik türleşme ne demektir?

Simpatrik türleşme

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]