Monako

Monako
*Principatu de Múnegu* (Monakoca)
*Principauté de Monaco* (Fransızca)
*Monako Prensliği*
Monako Principatu de Múnegu (Monakoca) ; Principauté de Monaco (Fransızca); Monako Prensliği
	Bayrak Arma
	Slogan; "Deo Juvante" (Latin); "With God's Help" "Tanrı'nın Yardımı İle"
	Millî marş; Hymne Monégasque;
Başkent	Monaco-Ville
Resmî dil(ler)	Fransızca
Demonim	Monakolu
Hükûmet	Monarşi
• Prens
• Prens	II. Albert
• Başbakan	Pierre Dartout
• Ulusal Başkanlık Konseyi	Stéphane Valeri
Tarihçe
• Grimaldi Meclisi
• Grimaldi Meclisi	1297
• Anayasa	1911
• Su (%)	0,0
Nüfus
• 2019 tahminî	38,300
• 2017 sayımı	38.695
GSYİH (SAGP)	2015 tahminî
• Toplam	7,672 milyar $ (158.)
• Kişi başına	115.700 (3..)
GSYİH (nominal)	2018 tahminî
• Toplam	7,185 milyar $ (145.)
• Kişi başına	185.741 $ (1.)
Para birimi	Euro (EUR)
Zaman dilimi	UTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+2 (OAYS)
Telefon kodu	+377
İnternet alan adı	.mc

Monako veya resmî adı Monako Prensliği (Fransızca: Principauté de Monaco veya Monaco; Monakoca: Munegu veya Principatu de Munegu), 1297 yılında kurulmuş, Avrupa'da Kuzeybatı Akdeniz kıyılarında yer alan bağımsız bir şehir devleti ve prensliktir.^[4] Vatikan'dan sonra Avrupa'daki en küçük bağımsız ülke olan mikrodevlet, Fransa tarafından kuzey, batı ve doğu yönlerinde çevrelenmişken, ülkenin güney ve güneydoğu kısımları Akdeniz ile komşudur.^[4] Monako ayrıca İtalya sınırından yaklaşık 15 km uzaklıkta yer almaktadır.^[4]

Ülke Monte Carlo semtindeki gösterişli kumarhaneleri, içinde barındırdığı limanları ve kraliyet ailesi ile ünlüdür.^[4]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Monako 1191 yılında Kutsal Roma İmparatoru VI. Heinrich'in izniyle 1228 yılında bir Ceneviz Cumhuriyeti kolonisi olarak kuruldu. 1297 yılında François Grimaldi ve askerleri Monako Kayası'nı ele geçirdiler. O zamandan beri Monako toprakları Grimaldi ailesi tarafından yönetilmektedir.

1793-1814 yılları arasında Monako, Fransa'nın egemenliği altında var. Viyana Kongresi'nde Monako'nun Sardinya-Piemonte Krallığı'na bağlanması kararlaştırıldı. 1861 yılından sonra Monako bağımsız bir prenslik haline geldi. 1911 yılında kabul edilen yeni anayasaya kadar Monako Prensi Monako'nun mutlaki hükümdarı sayılıyordu.

II. Dünya Savaşı'nda, 1943 yılında, İtalyan Ordusu Monako'yu işgale başladı ve faşist bir yönetim oluşturarak işgal etti. Kısa bir süre sonra, Mussolini'nin çökmesinin ardından, Nazi Wehrmacht orduları Monako'yu işgal etti. Çok sayıda Monakolu Yahudi toplama kamplarına gönderildi. Savaştan sonra Monako Prensi III. Rainier 1949 yılında dedesinin ölümü üzerine tahta çıktı. Prens Rainier kadınlara oy hakkını kabul etti ve idam cezasını kaldırdı. 1993 yılında Monako Birleşmiş Milletlere üye oldu. 31 Mart 2005 tarihinde prens Rainier hastalanarak görevi oğluna devretti. 6 Nisan 2005 tarihinde ölünce oğlu II. Albert Monako Prensi olarak tahta çıktı.

Haritalar
Monako, İtalya (Roma eyaleti) MÖ 1. yüzyıl.
Monako, Ceneviz Cumhuriyeti 1494.
Monako, Ceneviz Cumhuriyeti 1796.
1860 yılında Fransız işgali.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Monako'nun uzunluğu 3.350 m'dir. Genişliği en geniş yerde 1.000 m'yi bulurken en dar yerde 245 m'dir. Fontvieille semti de dahil olmak üzere ülkedeki pek çok kıyı bölgesi sonradan denize beton doldurularak oluşturulmuştur. Günümüzde de buna benzer projeler vardır; fakat hayata geçirilememiştir.

Semtler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara sınırları Fransa ile çevrili olan ülke, eski Monako şehri ve sonradan inşa edilen alanlardan oluşur. Monako'nun başlıca yerleşim birimleri (semtleri) nüfusları ile şunlardır:

Yerleşim birimi	Nüfusu
Monako (Monaco Ville)	2.000
Monte Carlo	25.000
La Condamine	7.000
Fontvieille	1.500
Toplam	35.500

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Monako, 185.742 ABD Doları ile dünyanın en yüksek kişi başına GSYİH nominal değerine, 132.571 ABD Doları ile kişi başına düşen GSYİH'ye ve 183.150 ABD Doları ile kişi başına düşen GSYİH'ye sahiptir.^[5]^[6]^[7] Ayrıca her gün Fransa ve İtalya'dan yola çıkan 48.000'den fazla işçiyle %2'lik bir işsizlik oranına sahiptir.^[8] CIA The World Factbook'a göre Monako, dünyanın en düşük yoksulluk oranına^[9] ve kişi başına düşen en yüksek milyoner ve milyarder sayısına sahiptir.^[10] Monako, 2012'de art arda dördüncü kez metrekare başına 58.300 dolarla dünyanın en pahalı emlak piyasasına sahip olmuştur.^[11]^[12]^[13] Dünyanın en pahalı dairesi, 2016 yılında Forbes'a göre 335 milyon dolar değerinde olan Odeon Kulesi'ndeki bir çatı katı olan Monako'da bulunmaktadır.^[14]

Monaco'nun ana gelir kaynaklarından biri turizmdir. Kumarhanesi ve iklimi her yıl birçok yabancıyı cezbetmektedir.^[15]^[16] Aynı zamanda 100 milyar Euro'nun üzerinde fon bulunduran büyük bir bankacılık merkezi haline gelmiştir.^[17] Monako'daki bankalar özel bankacılık, varlık ve varlık yönetimi hizmetleri sağlama konusunda uzmanlaşmıştır.^[18] Monako, Avrupa'da kredi kartı puanlarının kullanılamadığı tek yerdir. Otel puanları biriktirilemez veya işlemler kaydedilemez, bu da yerel halkın çoğu tarafından aranan mahremiyetin artmasına izin verir. Prenslik, ekonomik temelini hizmetler ve kozmetik ve biyotermik gibi küçük, yüksek katma değerli, kirletici olmayan endüstriler şeklinde başarıyla çeşitlendirmeye çalışmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Devlet, tütün ve posta hizmeti de dahil olmak üzere birçok sektörde tekelleri elinde tutuyor. Telefon şebekesinin (Monaco Telecom) tamamı devlete aitti; şu anda yalnızca %45'ine sahipken, kalan %55'lik kısım hem Kablolu ve Kablosuz İletişim (%49) hem de Compagnie Monégasque de Banque'ye (%6) aittir. Ancak yine de tekel konumundadır. Yaşam standartları yüksektir, kabaca müreffeh Fransız metropol alanlarındakilerle karşılaştırılabilir.^[19]

Monako, Avrupa Birliği üyesi değildir. Bununla birlikte, Fransa ile bir gümrük birliği yoluyla çok yakından bağlantılıdır ve bu nedenle para birimi Fransa'nınkiyle aynıdır, Euro, 2002'den önce Monako, Monegasque frangı olan kendi madeni paralarını bastı . Monako, ulusal tarafında Monegasque tasarımlarıyla euro madeni para basma hakkını elde etti.^{[kaynak belirtilmeli]}

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Monako nüfusu

Fransızlar (%28.4)

Monakolular (%21.6)

İtalyanlar (%18.7)

Britanyalılar (%7.5)

Belçikalılar (%2.8)

Almanlar (%2.5)

İsviçreliler (%2.5)

Amerikalılar (%1.2)

Diğer (%14.8)

Monako'da etnik açıdan Fransızların sayısı Monakolulardan daha fazladır. Fransızlar %28,4 ile ülkenin en büyük etnik grubudur. Monakolular %21,6 ile onları takip eder. Diğer etnik gruplar ise şöyledir: İtalyanlar (%18,7), İngilizler (%7,5), Belçikalılar (%2,8), Almanlar (%2,5), İsviçreliler (%2,5) ve Amerikalılar (%1,2).

Monako dünyanın en yüksek beklenen yaşam süresi sahiptir. 2017 verilerine göre bir Monakolunun ortalama olarak beklenen yaşam süresi 89.4 yıldır.^[20]

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Monako'nun resmi dili Fransızcadır; fakat İtalyanca, İtalya'dan gelen kişilerce ana dil olarak konuşulmaktadır. İngilizce ise Monako'daki Amerikalılar, İngilizler, Kanadalılar ve İrlandalılar tarafından konuşulur. Ulusal dil Monako dilidir; fakat bu dil küçük bir topluluk tarafından konuşulmaktadır. Monaco Ville bölgesinde tabelalar Fransızca ve Monako dili olarak yazılmıştır.

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu mikro ülkede resmi din Hristiyanlığın Katoliklik mezhebidir. Fakat Monako'da inanç konusunda özgürlük vardır. Hristiyan toplum Monako nüfusunun %83,2'sini oluşturmaktadır. Monako'da beş Katolik kilisesi ve bir de katedral bulunmaktadır. Koruyucu aziz Devota'dır.

Monako'da yalnızca bir Anglikan kilisesi bulunmaktadır. Bu kilise Monte Carlo'da yer almaktadır. 2007 itibarıyla bu kiliseye bağlılığı bulunan 135 Anglikan vardır. Bu kilisenin kütüphanesinde yaklaşık 3000 İngilizce kitap bulunmaktadır.

1948 yılında kurulan "Association Culturelle Israélite de Monaco" sayesinde Monakolu Yahudiler bir sinagog, İbrani okulu ve koşer ürünler satan bir gıda mağazası kazanmıştır. Yaklaşık bin kişilik Yahudi cemaatinin %40'ını Birleşik Krallık'tan gelenler oluşturmaktadır. Geri kalan kısım ise Kuzey Afrika'dan gelmiştir. Buradaki Yahudi nüfusunun üçte ikisini Kuzey Afrika'dan gelen Sefarad Yahudileri oluşturur. Üçte biriyse Aşkenaz Yahudisidir.

Altyapı ve ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüzölçümü bu kadar küçük olmasına rağmen ülkede bir stadyum bulunur. Havaalanı yerine heliportu ve tren istasyonu bulunmaktadır ve Fransa demiryolunun küçük bir parçası geçmektedir. Karayolu ve denizyolu gelişmiştir.

Fontvieille semti ile Monaco Ville'in bulunduğu yarımadanın arasında küçük, Monte Carlo ile Monaco Ville'in arasında ise büyük bir yat limanı bulunmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "EUROPE :: MONACO". CIA.gov. Central Intelligence Agency. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
^ "GDP (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. 14 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
^ "GDP per capita (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
^ ^a ^b ^c ^d Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
^ "Monaco | Data". data.worldbank.org. 24 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2 Nisan 2012. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "BUSINESS AND ECONOMY". monacodc.org. 23 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". web.archive.org. 21 Ağustos 2016. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "Monaco Economy 2020, CIA World Factbook". www.theodora.com. 13 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "Prince Albert: We want more for Monaco". www.telegraph.co.uk. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ ""Zenginlik Raporu 2012"" (PDF). 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ Frank, Robert (28 Mart 2012). "The Most Expensive Real-Estate in the World". Wall Street Journal (İngilizce). ISSN 0099-9660. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ Zeveloff, Julie. "Here Are The World's Most Expensive Real Estate Markets". Business Insider (İngilizce). 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ Martin, Guy. "Inside the World's Most Expensive Apartment: A $335 Million Penthouse in Monaco's Tour Odeon". Forbes (İngilizce). 12 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "Monaco - Monaco's Areas / Geography / About Monaco / Monaco Official Site". web.archive.org. 16 Ocak 2013. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "Monaco: Economy". globaledge.msu.edu (İngilizce). 16 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "Home > Files and Reports > Economy(Gb)". archive.ph. 11 Temmuz 2012. 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "Banks in Monaco". TheBanks.eu (İngilizce). 30 Eylül 2017. 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ ""CIA – The World Factbook"". 6 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Monako şehir devletidir.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Monaco21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[WF-2] "EUROPE :: MONACO". CIA.gov. Central Intelligence Agency. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.

[3] "GDP (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. 14 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.

[4] "GDP per capita (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.

[coğ1-5] Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.

[6] "Monaco | Data". data.worldbank.org. 24 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[7] "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2 Nisan 2012. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[8] "BUSINESS AND ECONOMY". monacodc.org. 23 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[9] "The World Factbook — Central Intelligence Agency". web.archive.org. 21 Ağustos 2016. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[10] "Monaco Economy 2020, CIA World Factbook". www.theodora.com. 13 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[11] "Prince Albert: We want more for Monaco". www.telegraph.co.uk. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[12] ""Zenginlik Raporu 2012"" (PDF). 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[13] Frank, Robert (28 Mart 2012). "The Most Expensive Real-Estate in the World". Wall Street Journal (İngilizce). ISSN 0099-9660. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[14] Zeveloff, Julie. "Here Are The World's Most Expensive Real Estate Markets". Business Insider (İngilizce). 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[15] Martin, Guy. "Inside the World's Most Expensive Apartment: A $335 Million Penthouse in Monaco's Tour Odeon". Forbes (İngilizce). 12 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[16] "Monaco - Monaco's Areas / Geography / About Monaco / Monaco Official Site". web.archive.org. 16 Ocak 2013. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[17] "Monaco: Economy". globaledge.msu.edu (İngilizce). 16 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[18] "Home > Files and Reports > Economy(Gb)". archive.ph. 11 Temmuz 2012. 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[19] "Banks in Monaco". TheBanks.eu (İngilizce). 30 Eylül 2017. 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[20] ""CIA – The World Factbook"". 6 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.

[cia.gov-21] "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

[1] Monako şehir devletidir.

[a]

[1]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

g t d Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler
Egemen devletler	Arnavutluk Bosna-Hersek Cezayir Fas Fransa Hırvatistan İspanya İsrail İtalya Karadağ Kıbrıs Mısır Lübnan Libya Malta Monako Slovenya Suriye Tunus Türkiye Yunanistan
Sınırlı tanınan devletler	Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Filistin
Bağımlı topraklar	Ağrotur ve Dikelya (BK) Cebelitarık (BK)

g t d Uluslararası Frankofoni Örgütü'ne üye ve gözlemci ülkeler
Üyeler	Arnavutluk Andorra Belçika Fransız Topluluğu Benin Bulgaristan Burkina Faso Burundi Cibuti Çad Kongo Demokratik Cumhuriyeti Dominika Ekvator Ginesi Ermenistan Fas Fildişi Sahili Fransa Fransız Guyanası Guadeloupe Martinik St. Pierre ve Miquelon Gabon Gana¹ Gine Gine-Bissau Haiti İsviçre Kanada New Brunswick Québec Kamboçya Kamerun Kıbrıs Cumhuriyeti¹ Komorlar Kongo Cumhuriyeti Kuzey Makedonya Laos Lüksemburg Lübnan Madagaskar Mali Mauritius Mısır Moritanya Moldova Monako Nijer Orta Afrika Cumhuriyeti Romanya Ruanda St. Lucia São Tomé ve Príncipe Senegal Seyşeller Togo Tunus Vanuatu Vietnam Yeşil Burun Adaları Yunanistan
Gözlemciler	Avusturya Çekya Gürcistan Hırvatistan Letonya Litvanya Macaristan Mozambik Polonya Sırbistan Slovakya Slovenya Tayland Ukrayna
¹ Ortak üye.

Monako nedir?, Monako anlamı nedir?, Monako ne demektir?