Gustaf Dalén
Doğum	30 Kasım 1869 Stenstorp, Västergötland, İsveç
Ölüm	9 Aralık 1937 (68 yaşında) Lidingö, Stockholm, İsveç
Milliyet	İsveç
Ödüller	Nobel Fizik Ödülü (1912)
Kariyeri
Dalı	Fizik, Mekanik Mühendisliği
Çalıştığı kurumlar	AGA
İmza

Nils Gustaf Dalén (d. 30 Kasım 1869 - ö. 9 Aralık 1937) AGA cooker ve dalén light'ın mucidi, AGA şirketinin kurucusu Nobel Fizik Ödülü sahibi fizikçi İsveçli mucittir. 1912 yılında fenerlerin ve şamandıraların aydınlatılmasında kullanılan gaz akümülatörleri ile beraber kullanılan otomatik regülatörleri icat etmesi sayesinde Nobel Fizik Ödülü kazanmıştır.

Gençlik yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Dalén Västra Götaland ilinin küçük bir köyü olan Stanstop’ta doğdu. Ailesinin çiftliğini yönetiyordu, sonrasında çiftliği bostan, süt ürünleri ve tohum tüccarlığı alanlarında genişletti. 1892 yılında süt yağını test edip sütün kalitesini ortaya koyan bir alet icat etti ve bu yeni icadını Gustaf de Laval’a göstermek için stockholm’e gitti. De laval icattan etkinlendi ve kendi kendini eğiten Dalén’i basit teknik eğitim alması için cesaretlendirdi. Dalén Chalmers Teknik Üniversitesi’ne kabul edildi. 1896 yılında master ve doktorasını tamamlamış olarak Chalmers Teknik Üniversitesini bıraktı.  Dalén tam Gustaf de Laval’in tipinde bir mucitti.İmkânsız şeyleri denemekten korkmazdı, fakat şirket ekonomisi yönetiminde oldukça dikkatli davranırdı. Bir ürünü piyasaya sürmeden önce pazarda yer edineceğinden emin olurdu.

AGA kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1906 yılında Dalén bir asetilen üreticisi ve dağıtıcısı olan Gaz Akümülatör şirketinde baş mühendis olarak görev almaya başladı. 1909 yılında bu şirkette müdürlük statüsüne yükseldi ve şiketin adını Svenska Aktiebolaget Gasaccumulator olarak değiştirdi. AGA Dalén’sin ürünlerini kullanan denizfenerleri geliştirmeye başladı. 1910 yılında şirket Lidingö’den büyük bir arsa aldı ve 1912 yılında üretim tesisinin tamamlanmasıyla Stockholm'den buraya taşındılar.

Hayatı boyunca AGA İsveç’te en yenilikçi ve en büyük üretime sahip olan şirket oldu. Nihayet 1970’li yılların başlarında AGA şirketi dahil olduğu piyasaların azalması nedeniyle endüstriyel alanda kullanılan  gazların üretimi üzerinde yoğunlaştı.

Dalen ışığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Dalén başlarda çok yanıcı hidrokarbon türevi bir gaz olan asetilen ile çalışıyordu. Dalén Agamassan (Aga) isminde bir kaplama malzemesi icat etti. Bu malzeme gazı emip güvenli bir şekilde saklanması ve dolayısıyla ticari olarak kullanmaya olanak sağlıyordu.

Asetilen aşırı parlak beyaz bir ışık üretiyordu. Sonuç olarak LPG'nin sağladığı donuk ışığı kullanan deniz fenerleri, asetilen kullanmaya başladılar.  Dalén yeni yakıtının kullanımında işe yarayacak Güneş vanası adında yeni bir icat geliştirdi. Bu alet ışığın sadece gece yanmasını sağlayıp enerji tasarrufu yapıyor ve fenerlerin kullanım ömürlerini uzatıyordu.

Dalen Flasher isimli cihaz, pilot alevden farklı olarak, sadece fener ışık yayacağı zaman çalışıyordu. Cihaz gaz tüketimini yüzde doksan oranda azaltıyordu. AGA deniz feneri donanımları elektrik kaynağı kullanmadan çalışıyordu ve bu yüzden oldukça emniyetliydiler.

Bu seri üretim, sağlam ve küçük şamandıralar İskandinavya gibi dalgalı bir kıyıyı daha yaşanılabilir ve güvenli kılıyordu. AGA deniz fenerleri bütün Panama Kanalını aydınlatmaktaydı.

AGA Cooker[değiştir | kaynağı değiştir]

Dalen 1922 yılında AGA cooker isimli bir tür fırın olan icadının patentini almıştır. Fırın üzerindeki deneylerini, 1912 de AGA Lidingö’ye taşıdığı sırada inşa ettiği Villa Ekbacken’deki kişisel mutfağında gerçekleştirmiştir. Fakat icadını kendi gözlerinle görememiştir. Bunun nedeni ise 1912 yılında bir test sırasında olan patlamada gözlerini kaybetmesidir. Fırın’ı geliştirmeyi ailesin yardımları ile gerçekleştirmiştir.

Kişisel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Dalén’in ebeveynleri Anders ve Lovisa Dalén dir. 1901 yılında Elma Persson ile evlenmiştir. İkisi erkek ikisi kız olmak üzere 4 çocukları olmuştur.

• Maja, Silfverstolpe ile evlenmiştir. (1904-1995)
• Gunnar (1905-1970)
• Anders(1907-1994)
• Inga-lisa, Keen ile evlenmiştir. (1910-2006)

1912 yılındaki kaza[değiştir | kaynağı değiştir]

1912 yılında, Dalén akümülatörlerin maksimum basınçlarda ki tepkilerini ölçerken asetilenden ötürü oluşan patlamada gözlerini kaybetmiştir. Aynı yılın devamında Nobel Fizik Ödülünü kazanmıştır. Çok hasta olduğu için Dalén’in yerine törene Karolinska Enstitüsü’nde göz hastalıkları profesörlüğü yapan kardeşi Albin Dalén katılmıştır.

Tanıtma sunumu, bilimin gelişmesi için kendi kişisel güvenliğini tehlikeye atmış Dalén’e iltifat niteliğindeydi. Kör olmasına rağmen Dalén AGA şirketini 1937 yılında ölene dek yönetti. Yaşamı boyunca 100 patente sahip olmuştur.

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1912 Nobel Fizik Ödülü
• İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi üyeliği
• Bilim ve Mühendislik Akademisi üyeliği

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gustaf Dalén biography AGA şirketinden.
• (İsveççe) The Dalén Museum 22 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
• nobelprize.org: Gustaf Dalén biography 22 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.