İgor Tamm

İgor Tamm
İgor Tamm
	İgor Yevgenyeviç Tamm
Doğum	8 Temmuz 1895; Vladivostok, Rus İmparatorluğu
Ölüm	12 Nisan 1971; Moskova, SSCB
Vatandaşlık	Rus İmparatorluğu; SSCB
Mezun olduğu okul(lar)	Moskova Devlet Üniversitesi
Ödüller	Nobel Fizik Ödülü (1958); Lomonosov Altın Madalyası (1967); Sosyalist Emek Kahramanı Nişanı (1953); Stalin Ödülü (1946); Stalin Ödülü (1953)
Kariyeri
Dalı	Fizik

İgor Yevgenyeviç Tamm (Ru. И́горь Евге́ньевич Тамм) (d. 8 Temmuz 1895, Vladivostok, Rus İmparatorluğu - ö. 12 Nisan 1971, Moskova, SSCB), Rus fizikçi.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Alman kökenli mühendis Yevgeni Tamm'ın oğlu olarak doğdu. 3 yaşındayken ailesi Ukrayna'ya taşındı. Liseyi Yelisavetgrad (bugün Kirovograd) kentinde bitirdi. Üniversite eğitimine 1913 yılında Edinburgh Üniversitesi'nde başladıysa da, daha sonra Moskova Üniversitesi Fizik-Matematik Fakültesi'ne geçti. 1918'de üniversiteden fizik diplomasıyla mezun oldu.

Kısa bir süre politikayla ilgilendi ve Menşevik Partisi'nden 1. Sovyetler Kurultayı delegesi oldu. Daha sonra akademik kariyeri tercih etti. 1919 - 1922 yılları arasında Simferopol ve Odessa'da üniversitelerde ders verdi.

1922'den itibaren (iki kısa arayla beraber) Moskova'da çalıştı. Moskova Devlet Üniversitesi Fizik Fakültesi'nde doçent ve profesör oldu. Üniversitedeki çalışmalarıyla beraber, 1934'ten itibaren SSCB Bilimler Akademisi Fizik Enstitüsünde de çalışmaya başladı.

1939'da kardeşinin hapsedilmesi ve yakın bir arkadaşının tutuklanarak kurşuna dizilmesi üzerine sıkıntılı bir döneme girdi. Fakat savaş yıllarında tekrar hükûmet nezdinde itibar kazandı, öyle ki savaşın ardından 1946'da Stalin Ödülü'ne layık bulundu. 1953'te SSCB Bilimler Akademisi Gerçek Azalığına seçildi ve ikinci kez Stalin Ödülü'nü bizzat Stalin'in elinden aldı.

Tamm 12 Nisan 1971'de öldü ve Novodeviçye Mezarlığı'a defnedildi.

Bilimsel çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Tamm'ın ilgilendiği konuların başında kuantum mekaniği, katı hal fiziği, nükleer fizik, parçacık fiziği ve ışıma gelir.

1937'de İlya Frank'la beraber parçacıkların hareketinin Frank-Tamm Formülü'nü tanımladı. Çalışmaları daha önceki bazı deneylerin sonuçlarını (Çerenkov ışıması) açıklar mahiyetteydi. Bu yöndeki çalışmalarıysa 1958 yılında Pavel Çerenkov ve İlya Frank'la beraber Nobel Fizik Ödülü'nü aldı.

Kuantum alanına ilişkin çalışmaları 1945'te Tamm-Dankov Yöntemi'nin geliştirilmesiyle sonuçlandı.

Andrey Saharov'la beraber plazmanın tokamakta hapsedilmesi prensiplerini öğrendi.

Tamm SSCB Bilimler Akademisi dışında bazı yabancı akademilerin de onur üyesiydi:

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi (1959)
Polonya Bilimler Akademisi (1959)
Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi (1961)
Leopoldina Alman Doğa Bilimleri Akademisi (1964)

Tamm'ın öğrencileri arasında Vitali Ginzburg, Andrey Saharov gibi ünlü isimler bulunuyor.

Toplumsal çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

1955'te SSCB'de biyoloji biliminin durumunu sert bir şekilde eleştiren Üçyüzler Mektubu'nu imzalayan bilim insanları arasında yerini aldı.^[1] Mektup SSCB çapında büyük yankı uyandırmış ve Ziraat Bilimleri Akademisi Başkanı'nın istifasına neden olmuştu.

Tamm 1960'larda Bilim ve Dünya İlişkileri üzerine Pugwash Konferansı'nın aktif katılımcılarındandı.^[2]

1966'da Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Brejnev'e gönderilen ve Stalin'in aklanması çabalarını kınayan Yirmibeşler Mektubu'nu imzalayanlar arasında Tamm da vardır.^[3]

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Stalin Ödülü (1946)
Stalin Ödülü (1953)
Sosyalist Emek Kahramanı Nişanı (1953)
Nobel Fizik Ödülü (1958)
Lomonosov Altın Madalyası (1967)

Hatırası[değiştir | kaynağı değiştir]

Tamm'ın Vladivostok ve Kirovograd kentlerinde heykeli dikilmiş, adı Moskova'da bir meydana verilmiştir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Dubinina L., Jimulyov İ., "Üçyüzler Mektubu'nun 50. Yılı Dolayısıyla" (Rusça), Genetikçiler ve Seleksiyonerler Cemiyeti Haberleri, 2005, cilt 9, nu. 1, s. 12-33" (PDF). 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
^ "Pugwash Konferansı Tarihi (Rusça), Rusya Bilimler Akademisi Pugwash Komitesi resmi sitesi". 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
^ "Yirmibeşler Mektubu (Rusça), Rusya Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü resmi sitesi". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[1] "Dubinina L., Jimulyov İ., "Üçyüzler Mektubu'nun 50. Yılı Dolayısıyla" (Rusça), Genetikçiler ve Seleksiyonerler Cemiyeti Haberleri, 2005, cilt 9, nu. 1, s. 12-33" (PDF). 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[2] "Pugwash Konferansı Tarihi (Rusça), Rusya Bilimler Akademisi Pugwash Komitesi resmi sitesi". 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[3] "Yirmibeşler Mektubu (Rusça), Rusya Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü resmi sitesi". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[1]

[2]

[3]

g t d Nobel Fizik Ödülü sahipleri
1901-1925	Wilhelm Röntgen (1901) Hendrik Lorentz / Pieter Zeeman (1902) Henri Becquerel / Pierre Curie / Marie Curie (1903) John William Strutt (1904) Philipp Lenard (1905) J. J. Thomson (1906) Albert Michelson (1907) Gabriel Lippmann (1908) Guglielmo Marconi / Ferdinand Braun (1909) Johannes Diderik van der Waals (1910) Wilhelm Wien (1911) Gustaf Dalén (1912) Heike Kamerlingh Onnes (1913) Max von Laue (1914) Lawrence Bragg / William Bragg (1915) Charles Barkla (1917) Max Planck (1918) Johannes Stark (1919) Charles Édouard Guillaume (1920) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1922) Robert A. Millikan (1923) Manne Siegbahn (1924) James Franck / Gustav Hertz (1925)
1926-1950	Jean Perrin (1926) Arthur Compton / Charles Wilson (1927) Owen Richardson (1928) Louis de Broglie (1929) C. V. Raman (1930) Werner Heisenberg (1932) Erwin Schrödinger / Paul Dirac (1933) James Chadwick (1935) Victor Hess / Carl Anderson (1936) Clinton Davisson / George Thomson (1937) Enrico Fermi (1938) Ernest Lawrence (1939) Otto Stern (1943) Isidor Isaac Rabi (1944) Wolfgang Pauli (1945) Percy Bridgman (1946) Edward Appleton (1947) Patrick Blackett (1948) Hideki Yukava (1949) C. F. Powell (1950)
1951-1975	John Cockcroft / Ernest Walton (1951) Felix Bloch / Edward Purcell (1952) Frits Zernike (1953) Max Born / Walther Bothe (1954) Willis Lamb / Polykarp Kusch (1955) William Shockley / John Bardeen / Walter Brattain (1956) Chen Ning Yang / Tsung-Dao Lee (1957) Pavel Çerenkov / İlya Frank / İgor Tamm (1958) Emilio Segrè / Owen Chamberlain (1959) Donald A. Glaser (1960) Robert Hofstadter / Rudolf Mössbauer (1961) Lev Landau (1962) Eugene Wigner / Maria Goeppert-Mayer / Hans Jensen (1963) Charles Townes / Nikolay Basov / Aleksandr Prohorov (1964) Shin'ichirō Tomonaga / Julian Schwinger / Richard Feynman (1965) Alfred Kastler (1966) Hans Bethe (1967) Luis Alvarez (1968) Murray Gell-Mann (1969) Hannes Alfvén / Louis Néel (1970) Dennis Gabor (1971) John Bardeen / Leon Cooper / Robert Schrieffer (1972) Leo Esaki / Ivar Giaever / Brian Josephson (1973) Martin Ryle / Antony Hewish (1974) Aage Niels Bohr / Ben R. Mottelson / James Rainwater (1975)
1976-2000	Burton Richter / Samuel C. C. Ting (1976) Philip Anderson / Nevill Mott / John Van Vleck (1977) Pyotr Kapitsa / Arno Penzias / Robert Wilson (1978) Sheldon Glashow / Muhammed Abdüsselam / Steven Weinberg (1979) James Cronin / Val Fitch (1980) Nicolaas Bloembergen / Arthur Schawlow / Kai Siegbahn (1981) Kenneth Wilson (1982) Subrahmanyan Chandrasekhar / William Fowler (1983) Carlo Rubbia / Simon van der Meer (1984) Klaus von Klitzing (1985) Ernst Ruska / Gerd Binnig / Heinrich Rohrer (1986) Georg Bednorz / Alex Müller (1987) Leon Lederman / Melvin Schwartz / Jack Steinberger (1988) Norman Ramsey / Hans Dehmelt / Wolfgang Paul (1989) Jerome Friedman / Henry Kendall / Richard Taylor (1990) Pierre-Gilles de Gennes (1991) Georges Charpak (1992) Russell Hulse / Joseph Taylor (1993) Bertram Brockhouse / Clifford Shull (1994) Martin Perl / Frederick Reines (1995) David Lee / Douglas Osheroff / Robert Richardson (1996) Steven Chu / Claude Cohen-Tannoudji / William Phillips (1997) Robert Laughlin / Horst Störmer / Daniel Tsui (1998) Gerard 't Hooft / Martinus Veltman (1999) Jores Alfyorov / Herbert Kroemer / Jack Kilby (2000)
2001-günümüz	Eric Cornell / Wolfgang Ketterle / Carl Wieman (2001) Raymond Davis / Masatoshi Koshiba / Riccardo Giacconi (2002) Aleksey Abrikosov / Vitali Ginzburg / Anthony Leggett (2003) David Gross / David Politzer / Frank Wilczek (2004) Roy Glauber / John Hall / Theodor W. Hänsch (2005) John Mather / George Smoot (2006) Albert Fert / Peter Grünberg (2007) Yoichiro Nambu / Makoto Kobayashi / Toshihide Maskawa (2008) Charles Kao / Willard Boyle / George Smith (2009) Andre Geim / Konstantin Novoselov (2010) Saul Perlmutter / Adam Riess / Brian Schmidt (2011) David Wineland / Serge Haroche (2012) François Englert / Peter Higgs (2013) Isamu Akasaki / Hiroshi Amano / Shuji Nakamura (2014) Takaaki Kajita / Arthur B. McDonald (2015) David Thouless / Duncan Haldane / Michael Kosterlitz (2016) Rainer Weiss / Barry Barish / Kip Thorne (2017) Arthur Ashkin / Gérard Mourou / Donna Strickland (2018) Jim Peebles / Michel Mayor / Didier Queloz (2019) Roger Penrose / Reinhard Genzel / Andrea Ghez (2020) Giorgio Parisi / Klaus Hasselmann / Syukuro Manabe (2021) Alain Aspect / John Clauser / Anton Zeilinger (2022) Pierre Agostini / Ferenc Krausz / Anne L'Huillier (2023)

İgor Tamm nedir?, İgor Tamm anlamı nedir?, İgor Tamm ne demektir?