Asi Nehri

Asi Nehri
	Antakya içinden geçen Asi Nehri
Konum
Ülke(ler)	Lübnan, Suriye ve Türkiye
Genel bilgiler
Kaynak	Lübnan
Ağız	Akdeniz
Uzunluk	386 km
Havza alanı	21.743 km²
Debi	3.399,3 milyon m³

Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur.^[1] Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.

Genel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Orontes olarak da adlandırılan Asi Nehri Lübnan'da Baalbek yakınında El-Bika kısmından dağlardan inen sellerin birleşmesiyle doğar sonra Suriye'ye girer. Humus yöresindeki bazaltı lav akıntıları etkisiyle yolunu saparak Hama kireçtaşı platolarına yönelir ve Gab sazlığına girer. Oradan çıktıktan sonra bir süre Suriye-Türkiye sınırında akar ve Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Nehrin havzasını Büyük Rift Vadisinin parçası olan Ölüdeniz Fayı belirler.

Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 386 km olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 88 km'dir. Havzasının ülkelere dağılımı şöyledir: %7 Lübnan, %67 Suriye, %26 Türkiye. Suriye-Türkiye sınırının 52 km'si Asi Nehri tarafından oluşturulur.^[1] Asi Nehri'nin 1950 yılında taşıdığı su miktarı 3.399,3 milyon m³'tür. Bu suyun %50'si Suriye, %41'i Türkiye, %9'u Lübnan'dan kaynaklanır^[1]

Asi Nehri Lübnan'dan Suriye'ye, Oradan da Türkiye topraklarına aktığı için sınır aşan akarsu, Türkiye-Suriye sınırını oluşturduğu için sınır oluşturan akarsudur.^[1]

Havzası[değiştir | kaynağı değiştir]

Humus şehri yakınlarında geniş bir göl ve bataklık meydana getirir. Amik Ovası'nın sularını boşaltan Karasu (Küçük Asi), Harbiye Çağlayanının suları ile beslenir. Karasu'yu alan Asi Irmağı, dar bir boğazdan geçerek Antakya'dan geçer. Burada ünlü Harbiye Çağlayanlarını meydana getiren ve gür kaynaklarla beslenen Defne Suyu'nu alır. Daha sonra genişliği 30-40 metreyi bulur ve Samandağ'ın güneyinde Akdeniz'e dökülür. Asi nehri hemen bütün yatağı boyunca yer yer ova ve tekne şekilli geniş vadiler, zaman zaman da dar ve derin boğazlar oluşturur, denize döküldüğü yerde geniş bir delta meydana getirmiştir.

Asi Nehri havzasında genel olarak Akdeniz iklimi görülür. Genelde yazlar kurak, kışlar yağışlıdır. Nehir de bu düzene uyar, kışın suları artar, yazın ise azalır. Yağış miktarı Lübnan'da 950–1270 mm, Suriye'de 760–1015 mm, Türkiye kısmında ise 505–1095 mm arasındadır. Akarsu Lübnan'da doğup Türkiye'de denize dökülmesine rağmen en fazla Suriye yararlanmaktadır.^[2]

Asi Deltası[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzeyinde Amanosların güney ucunu oluşturan Musa Dağı, güneyinde Kuseyr Platosu ve Keldağ, doğuda Saman Dağı, Ziriye (Samandağ) Boğazı ve Ziyaret Dağı ile çevrilidir.

Deltanın yüzölçümü 40 km², kıyı uzunluğu 15 km, D-B genişliği kuş uçumu 5,69 km'dir. Delta sınıflandırmalarına göre; Karışık (akıntı ve dalga etkisinde), tortul yapısı "çeşitli" (killi, çakıllı, kumlu), geometrisine göre "küt şekilli" delta sınıfında yer alır. Ortalama yükseltisi 10 m olan deltada Asi Nehri menderesler çizerek akar. Akarsuyun getirdiği sediment miktarı ile dalga ve akıntıların kıyıdan uzaklaştırdığı malzeme eşit olduğundan delta denize doğru çıkıntı yapamaz, küt bir şekil alır.^[3]

Asi Nehri, Akdeniz'e döküldüğü alanda büyük olmayan bir delta oluşturur. Delta üzerinde; Samandağ ilçesi, Çevlik mahallesi, Gözene, Çöğürlü, Karşıyaka, Yeşilyazı, Yeşilköy, Mızraklı, Meydan, Tekebaşı, Yoğunoluk, Hıdırbey, Kapısuyu Vakıflı, Mağaracık gibi köyler, Sebenoba, Aknehir ve Koyunoğlu gibi beldeler bulunur.^[3]

Ters akması[değiştir | kaynağı değiştir]

Lübnan’ın orta kesimindeki arazi yapısına karşılık, Batı Bikâ Vadisi Bölgesi alçakta yer alır. Türkiye’de ters akan nehir olarak kabul edilmesinin nedeni de hemen hemen aynıdır. Nehrin geldiği yer olan Amik Ovası alçak bir sahayken akım yönü (Samandağ Yönü) yüksektir. Ancak nehir yüksek arazi içinde açılmış bir boğazdan yani aslında aşağıdan akar.^[4]

Sorunlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır. Taşkınların sebebi çoğunlukla yağışlı dönemde Suriye'nin habersiz veya geç haber vererek barajlardan su bırakmasıdır.^[5]

Hatayı kendi toprağı olarak kabul eden Suriye yönetimi Asi Nehri'ni de sınır aşan su olarak görmemektedir. Böylece suyun büyük bölümünden yararlanmaktadır. 1950'li yıllarda Asi'de 3 milyar 399 milyon m³ akım gerçekleşirken, günümüzde %30 azalma ile 2 milyar 400 milyon m³ akım gerçekleşmektedir. 1939 yılında Türkiye'ye bırakılan su 1 milyar 670 milyon m³ iken %67 azalma ile 529 milyon m³'e düşmüştür. 1950 yılında Türkiye'ye girişte yapılan ölçümde yıllık ortalama akım 50,5 m³/sn iken, 2005'te 16,8 m³/sn'ye düşmüştür. 1975 yılında Asi'nin suları tarımsal sulamaya uygun iken günümüzde ağır metaller ve amonyak kirliliği görülmektedir.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e KORKMAZ, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin; KARATAŞ, Atilla (2009). "ASİ NEHRİ'NDE SU YÖNETİMİ VE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR". MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
^ ATASOY, Ahmet; GEÇEN,, Reşat; KORKMAZ, Hüseyin. "Siyasi Coğrafya Açısından Türkiye (Hatay) – Suriye Sınırı" (PDF). www.mku.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
^ ^a ^b ÖZŞAHİN, Emre (2010). "ASİ (ORONTES) NEHRİ DELTASINDAKİ (HATAY/TÜRKİYE) DOĞAL ÇEVRE SORUNLARINA COĞRAFİ BİR YAKLAŞIM". Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2020.
^ "Dursun YILDIZ "Türkiye'ye Ters Akan Nehir" 2008 Cumhuriyet Strateji Dergisi Nisan 2008". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Hatay Havaalanı'nı su bastı". sabah.com.tr. 30 Ocak 2012. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.

[korkmaz-1] KORKMAZ, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin; KARATAŞ, Atilla (2009). "ASİ NEHRİ'NDE SU YÖNETİMİ VE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR". MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.

[atasoy-2] ATASOY, Ahmet; GEÇEN,, Reşat; KORKMAZ, Hüseyin. "Siyasi Coğrafya Açısından Türkiye (Hatay) – Suriye Sınırı" (PDF). www.mku.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.

[emre-3] ÖZŞAHİN, Emre (2010). "ASİ (ORONTES) NEHRİ DELTASINDAKİ (HATAY/TÜRKİYE) DOĞAL ÇEVRE SORUNLARINA COĞRAFİ BİR YAKLAŞIM". Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2020.

[4] "Dursun YILDIZ "Türkiye'ye Ters Akan Nehir" 2008 Cumhuriyet Strateji Dergisi Nisan 2008". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] "Hatay Havaalanı'nı su bastı". sabah.com.tr. 30 Ocak 2012. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Türkiye'deki akarsular listesi (Havzalarına göre)
Karadeniz	Sakarya (Ankara • Porsuk) • Filyos • Bartın • Kızılırmak (Delice • Devrez • Gökırmak • Meydan) • Terme • Yeşilırmak (Kelkit Çayı • Çekerek) • Harşit • Yağlıdere • Gelevara • Çoruh Nehri
Marmara	Biga • Susurluk • Nilüfer Çayı
Ege	Meriç (Tunca • Ergene) • Karamenderes Nehri • Bakırçay Nehri • Gediz Nehri • Küçük Menderes Nehri • Büyük Menderes Nehri (Banaz • Akçay • Çine • Azmak Çayı
Akdeniz	Dalaman • Aksu • Manavgat • Köprüçay • Kaledran Çayı • Anamur Çayı • Sini Çayı • Göksu • Şeytanderesi • Limonlu Çayı • Alata Çayı • Tömük Çayı •Karacaoğlan Çayı • Tece Çayı • Mezitli Çayı • Efrenk Çayı • Deliçay • Berdan • Seyhan (Zamantı • Göksu) • Ceyhan • Asi
Basra Körfezi	Fırat (Murat • Karasu) • Dicle (Habur • Zap)
Hazar Denizi	Aras (Arpaçay) • Kura Nehri

Asi Nehri nedir?, Asi Nehri anlamı nedir?, Asi Nehri ne demektir?