Aksu Çayı

Aksu Çayı
	Aksu Çayı'nın Akdeniz'e döküldüğü alan
Genel bilgiler
Kaynak	Göller Yöresi
Ağız	Akdeniz
Ağız rakımı	0 m
Uzunluk	145 km
Havza alanı	3386 km²
Debi	140 m³/sn

Aksu Çayı (Hititçe: 𒁉𒋻𒀀𒅀 Kaştaraya), Akdeniz Bölgesi'nin Göller Yöresi'nden doğarak Antalya yakınlarında denize dökülen akarsudur. Aksu Çayı, Büyük Hitit Kralı IV. Tuthaliya'nın vasalı olan Tarhuntaşşa kralıyla yaptığı antlaşmaya göre bugünkü Teke yarımadasında yer alan Lukka diyarıyla Orta Toroslar'da yer alan Tarhuntaşşa bölgesini birbirinden ayıran sınır olarak belirlenmiştir.^[3]^[4]

Coğrafi konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Havzanın şekil itibarıyla kuzeyden güneye doğru daraldığı görülmektedir. Aksu çayı havzasının en dar kesimi çayın Akdeniz’e kavuştuğu kıyı kesimidir. Aksu Çayı havzası matematiksel konum itibarıyla 36-38 kuzey enlemleriyle 30-31 doğu boylamları arasında yer almaktadır. Aksu Çayı havzasının orta çığırının bir kısmı Burdur ili sınırları içerisinde yer almakta olup, esas itibarıyla havzanın büyük kısmı Isparta ve Antalya illeri sınırları içerisinde yer almaktadır. Su toplama havzası 8000 km² kadar olan Aksu, Isparta yakınlarındaki Akdağ ile Davraz Dağı'ndan gelen suların birleşmesiyle oluşur. Bu dağlar kalker ve flişlerden bir yapıya sahiptir; her ikisinin yüksekliği 2235 ve 2635 metredir. Aksu önce güneydoğu doğrultusunda akar; Kovada Gölü'ne girer; yer altı sularına karışarak ilerler aşağı Gökdere Köyü'nün güneyine Eğirdir Gölü'nün sularıyla birleşir. Daha sonra güneye doğru akıp kendinden daha çok akımlı Göksu ile güçlenerek, süratli akışlı bir ırmak özellliği kazanarak güneye doğru akar ve Antalya Körfezi'ne erişir.

Drenaj tipi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aksu Çayı havzasının drene eden akarsularda değişik drenaj tipleri göze çarpmakla özellikle Aksu çayı aşağı vadisinde örgülü drenaj tipine sıkça rastlanmaktadır.

İklim özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalker katmanlarda bol miktarda su veren birçok voklüz kaynakları ırmağı besler, ancak su düzeyi yazın ve güzün düşer, fakat vadide her zaman bol su vardır. Kışın ve ilkbaharda akım 140 ölçülmüştür. Yüksek dağlara yağan karlar eridikçe, Aksu'ya düzenli olarak su verir, ancak sağanakların ardından su düzeyinde birden yükselmeler görülür. Aksu aşağı kesiminde düzlüklerde akar. Sulamada bol miktarda kullanılmaktadır.

Havzada yağış ortalaması 500–800 mm arasındadır.

Toprak çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Akarsuyun taşıdığı alüvyal maddeler toprağın verimlileşmesinin sağlar. Bu alüvyonlar doğal gübre değerindedir. Aksu Çayı havzasında zonal ve azonal toprak grupları içerisine giren toprak çeşitleri yer almaktadır. Polye tabanları, ormanlık sahalar ve aşınımdan korunmuş sahalarda zonal topraklar, daha çok taşınmış materyallerin bulunduğu sahalarda ise azonal topraklar gözlenmektedir.

Aksu Çayı havzasındaki toprakların tamamına yakını başkalaşım, sedimanter ve ofiolitik nitelikteki malzemelerin değişik şekillerde parçalanması neticesinde oluşmuşlardır. Aksu çayı havzasında sekiz büyük topak grubu yer almaktadır. Bunlar;

Kırmızı Akdeniz toprakları
Kırmızı-Kahverengi Akdeniz toprakları
Kestane rengi topraklar
Kahverengi orman toprakları
Kolüviyal topraklar
Alüvyal topraklar
Regosoller
Rendzinalar

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Aksu çayı havzasında doğal bitki örtüsünü etkileyecek iklim, toprak, rüzgâr, bakı, nem gibi birçok coğrafi faktörün etkisiyle havzada çok sayıda bitki türüne rastlanmaktadır. Hakim bitki örtüsü maki formasyonları ve onun üyeleridir. Havzada 0-600 metre yükseltiler arasında; Akdeniz iklimine özgü maki üyeleri yer almaktadır. Burada en çok rastlanan türler; kermez meşesi, pırnal meşe, funda, sakız, tespih, defne, yabani zeytin, menengiç, akçakesme, sandal ve kıyı kesimlerde keçiboynuzudur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ KALYONCU, Hasan ve diğ. "Aksu Çayı'nda (Isparta-Antalya) Epilitik Alg Çeşitliliği ve Akarsuyun Fizikokimyasal Yapısı Arasındaki İlişki". 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018.
^ İLHAN, Şeyhmuz. "AKSU HAVZASI ENVANTERİ" (PDF). sdu.edu.tr. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018.
^ Metin Alparslan ve Meltem Doğan-Alparslan (2015). "The Hittites and their Geography: Problems of Hittite Historical Geography". European Journal of Archaeology 18(1):90-110. s. 100. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
^ Gary Beckman (1996). Hittite Diplomatic Texts (İngilizce). s. No. 18C. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[kalyoncu-1] KALYONCU, Hasan ve diğ. "Aksu Çayı'nda (Isparta-Antalya) Epilitik Alg Çeşitliliği ve Akarsuyun Fizikokimyasal Yapısı Arasındaki İlişki". 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018.

[2] İLHAN, Şeyhmuz. "AKSU HAVZASI ENVANTERİ" (PDF). sdu.edu.tr. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018.

[3] Metin Alparslan ve Meltem Doğan-Alparslan (2015). "The Hittites and their Geography: Problems of Hittite Historical Geography". European Journal of Archaeology 18(1):90-110. s. 100. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[4] Gary Beckman (1996). Hittite Diplomatic Texts (İngilizce). s. No. 18C. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

Aksu Çayı
Aksu Çayı'nın Akdeniz'e döküldüğü alan

Genel bilgiler
Kaynak	Göller Yöresi
Ağız	Akdeniz
Ağız rakımı	0 m
Uzunluk	145 km^[1]
Havza alanı	3386 km²^[2]
Debi	140 m³/sn

g t d Türkiye'deki akarsular listesi (Havzalarına göre)
Karadeniz	Sakarya (Ankara • Porsuk) • Filyos • Bartın • Kızılırmak (Delice • Devrez • Gökırmak • Meydan) • Terme • Yeşilırmak (Kelkit Çayı • Çekerek) • Harşit • Yağlıdere • Gelevara • Çoruh Nehri
Marmara	Biga • Susurluk • Nilüfer Çayı
Ege	Meriç (Tunca • Ergene) • Karamenderes Nehri • Bakırçay Nehri • Gediz Nehri • Küçük Menderes Nehri • Büyük Menderes Nehri (Banaz • Akçay • Çine • Azmak Çayı
Akdeniz	Dalaman • Aksu • Manavgat • Köprüçay • Kaledran Çayı • Anamur Çayı • Sini Çayı • Göksu • Şeytanderesi • Limonlu Çayı • Alata Çayı • Tömük Çayı •Karacaoğlan Çayı • Tece Çayı • Mezitli Çayı • Efrenk Çayı • Deliçay • Berdan • Seyhan (Zamantı • Göksu) • Ceyhan • Asi
Basra Körfezi	Fırat (Murat • Karasu) • Dicle (Habur • Zap)
Hazar Denizi	Aras (Arpaçay) • Kura Nehri

Aksu Çayı nedir?, Aksu Çayı anlamı nedir?, Aksu Çayı ne demektir?