Adalet ve Kalkınma Partisi

Adalet ve Kalkınma Partisi
Adalet ve Kalkınma Partisi
Kısaltma	AK PARTİ (resmî); AKP (gayriresmî)
Genel başkan	Recep Tayyip Erdoğan
Genel sekreter	Fatih Şahin
Kurucu	Recep Tayyip Erdoğan; Abdullah Gül; Bülent Arınç
Genel başkan vekilleri	Mustafa Elitaş; Efkan lâ
Parti sözcüsü	Ömer Çelik
TBMM Grubu Başkanı	Abdullah Güler
Slogan(lar)	Türkiye Yüzyılı Şehirleri İçin Gerçek Belediyecilik
Kuruluş tarihi	14 Ağustos 2001 (22 yıl önce)
Birleşme	Halkın Sesi Partisi (2012)
Bölünme	Türkiye Partisi; (2009-2012); Demokratik Gelişim Partisi; (2014-2015); Millet ve Adalet Partisi; (2014-2015); Gelecek Partisi; (2019-günümüz); Demokrasi ve Atılım Partisi; (2020-günümüz)
Önceli	Fazilet Partisi (1997-2001)
Merkez	Söğütözü, Çankaya, Ankara
Gençlik kolu	AK Gençlik
Üyelik (2024)	11.041.464
İdeoloji	Muhafazakâr demokrasi; Muhafazakârlık; Sağ popülizm; Yeni Osmanlıcılık; Erdoğancılık; Ilımlı Avrupa şüpheciliği; İlliberalizm; Tarihsel: Liberal muhafazakârlık ; Muhafazakâr liberalizm ; Neoliberalizm ; Ekonomik liberalizm ; Pro-Avrupacılık ; Atlantikçilik ;
Siyasi pozisyon	Sağ; Tarihsel:; Merkez sağ;
Ulusal üyelik	Cumhur İttifakı
Avrupa üyeliği	Avrupa Halk Partisi; (2005-2013, gözlemci); Avrupa Muhafazakârlar ve Reformcular Partisi; (2013-2018)
Resmî renkler	Turuncu, beyaz ve mavi
TBMM	265 / 600
Büyükşehir Belediye Başkanlığı	12 / 30
İl Belediye Başkanlığı	12 / 51
İlçe Belediye Başkanlığı	344 / 922
Belde Belediye Başkanlığı	169 / 388
İnternet sitesi
	akparti.org.tr
Parti bayrağı
	Türkiye

Adalet ve Kalkınma Partisi, 14 Ağustos 2001 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren bir siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "AK PARTİ" şeklindedir. Simgesi ampuldür.^[36] TBMM'de 265 milletvekili ile temsil edilmektedir. Genel başkanı Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dır.

Parti, siyasi ideolojisini muhafazakâr demokrasi olarak tanımlar.^[37]^[38] Üçüncü taraf kaynaklar genellikle partiyi millî muhafazakârlık, sosyal muhafazakârlık ve Yeni Osmanlıcılık ideolojilerini benimseyen bir parti olarak tanımlamaktadır.^[33]^[39]^[40]^[41] Partinin genellikle siyasi yelpazede sağ kanatta yer aldığı kabul edilir, ancak bazı kaynaklar 2021'den bu yana partiyi aşırı sağ olarak tanımlamıştır.^[42]^[43]^[44]^[45]

Kurucuları ve önde gelen isimlerinden bir bölümü, eski Fazilet Partisi'ne (FP) yakın ya da FP kadrosundan olup FP'nin kapatılmasından sonra devamı olan Saadet Partisi'ne (SP) katılmayanlardır. Kuruluşunda ve sonraki dönemlerdeki kadroları farklı siyasi görüşlerden isimler barındırmıştır. Fazilet Partisi'nin veya ilgili siyasi geleneğin bir uzantısı olarak gösterilmesi partililer tarafından kabul görmemektedir.^[46] Ayrıca Anavatan Partisi'nin (ANAP) devamı olduğu da iddia edilmiştir.^[47]

Adalet ve Kalkınma Partisi, kurulduğu günden 2024'e dek katıldığı seçimlerin tamamında birinci parti olmuş ve katıldığı yedi genel seçimin dördünde (2002, 2007, 2011 ve Kasım 2015) tek başına iktidar olmuştur. Partinin 2001'deki kuruluşundan itibaren genel başkanlık görevini sürdüren Erdoğan'ın, 2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından bu göreve eski dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu getirildi. Parti, Davutoğlu liderliğinde katıldığı Haziran 2015 Türkiye genel seçimlerinde %8,96 oy kaybederek %40,87'ye geriledi. Kasım 2015 genel seçimlerindeyse tarihindeki en büyük oy sayısı ve %49,5^[48]^[49] ile 2011'den sonra en büyük oy oranına sahip olarak, 317 milletvekili elde etti ve TBMM'de tek başına iktidar olabilecek çoğunluğa ulaştı.^[50] Ahmet Davutoğlu'nun istifa etmesinin ardından gerçekleştirilen kongrede Binali Yıldırım partinin genel başkanlık görevine seçildi. Yıldırım 24 Mayıs 2016 tarihinde 65. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak başbakanlık görevine başladı. 24 Haziran 2018 Genel seçimlerinde %42.56 oy alan AK Parti iktidarını devam ettirdi. 10 Temmuz 2018 tarihinde 66. Türkiye Hükûmeti kuruldu.

AK Parti, 2002 yılından bu yana Türk siyasetinde önemli bir yer almaktadır. Üye sayısı açısından dünyanın en büyük altıncı siyasi partisidir ve Hindistan, Çin ve ABD'de bulunan siyasi partiler dışında dünyanın en çok üyeye sahip siyasi partisidir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluşu: 1998–2001[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Ocak 1998'de Refah Partisi'nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasıyla Millî Görüş geleneğinden gelen siyasiler Fazilet Partisi altında tekrar birleşti. Ancak değişmeyen politikalar ve değişmeyen yaşlı lider kadro sebebiyle partinin halk tabanında karşılık bulamadığını düşünen^{[kaynak belirtilmeli]} Abdullah Gül liderliğindeki Yenilikçiler, Gelenekçiler ile Fazilet Partisi kongresinde başkanlık yarışına girdiler ancak kaybettiler. Haziran 2001'de ise Fazilet Partisi AYM kararıyla kapatıldı. Erdoğan'ın da aralarına katılması ile Yenilikçiler yeni parti çalışmalarına başladı. 14 Ağustos 2001 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi kuruldu.

Partinin kuruluşunda Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Bülent Arınç ve Ali Babacan'ın da aralarında bulunduğu toplam 74 Kurucular Kurulu üyesi yer aldı.^[51] Bünyesinde Millî Görüş, merkez sağ ve diğer görüşlerden oluşan isimler bulunuyordu. Parti isminin bulunması, logosu ve sloganlarının belirlenmesinde reklamcı Erol Olçok'un etkisinin olduğu kaynaklarda bahsedilmektedir.^[52]^[53]

İlk dönemi: 2002–2007[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti, 14 Ağustos 2001 yılında kurulduktan yaklaşık 1 yıl sonra Recep Tayyip Erdoğan önderliğinde 2002 genel seçimleri yapıldı. AK Parti 365 milletvekili çıkararak tek başına iktidara geldi.^[54] Erdoğan, siyasi yasağı bulunduğu için seçimlere giremeyerek milletvekili seçilemedi. Seçim sonrasında 58. Türkiye Hükûmeti, Abdullah Gül başbakanlığında kuruldu.^[55] Hükûmet döneminde Erdoğan'ın siyasi yasağının kaldırılması için Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yasa teklifi sunuldu. Değişiklik Cumhurbaşkanı Sezer tarafından veto edildi. Daha sonra aynı yasa değiştirilmeden mecliste tekrar kabul edildi. Sezer yasa değişikliğini bu kez onayladı.^[56] Siirt'teki seçimlerin tekrar edilmesine karar verilerek 2003 ara seçimlerine gidildi. Seçimlerde AK Parti'nin ilk sıra adayı Mervan Gül'ün adaylıktan çekilmesi ile Erdoğan partinin birinci sıra adayı olarak Siirt seçimlerine girdi ve oyların %85'ini alarak milletvekili oldu.^[57]

Erdoğan'ın milletvekili seçilmesinin ardından başbakan Abdullah Gül ve kabine istifasını verdi. Ahmet Necdet Sezer hükûmeti kurma görevini Erdoğan'a verdi ve genel seçimlerden yaklaşık dört ay sonra Erdoğan başbakanlığında 59. hükûmet kuruldu.^[58] Bu seçimin ardından 2004 yerel seçimleri yapıldı. AK Parti 1750 belediye almaya hak kazandı.^[59] 2003-2009 yılları arasında, Türkiye'nin GSMH'si dünya toplamının %1,11'inden %1,37'sine yükselmiştir.^[60]

İkinci dönemi: 2007–2014[değiştir | kaynağı değiştir]


Başbakan Erdoğan (sol) ve Cumhurbaşkanı Gül (sağ)

2007 cumhurbaşkanlığı seçimleri, CHP'li ve AK Partili politikacılar arasındaki gerilimlerin doruğa çıkmasıyla bir siyasi krize dönüştü. Baykal döneminde CHP, ordu ve yargının "demokratik olmayan" girişimlerine destek verdi.^{[kaynak belirtilmeli]} Cumhurbaşkanı adayı Abdullah Gül'e karşı ortaya çıkan protestolar; Gül'ün İslamcı siyaset geçmişi ve eşinin başörtüsü takması gibi popüler nedenlerle^[kim?] düzenlendi.CHP'nin seçimi boykot etmesiyle beraber 367 Krizi çıktı. E-muhtıra yayınlandı. Olayların ardından erken seçim kararı alındı ve Anayasa'da bazı değişiklikler yapıldı. Cumhurbaşkanının meclis tarafından değil, halk tarafından iki turlu oylamayla seçilmesi kararlaştırıldı; yedi yıl olan görev süresi beş yıla düşürülerek, iki kez seçilebilmesinin önü açıldı.^[61] Anayasa değişiklikleri, 21 Ekim 2007 tarihinde yapılan halk oylamasında, %68,95'lik kabul oyuyla yürürlüğe girdi.^[62]^[63] 28 Ağustos 2007 tarihinde Abdullah Gül Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanı seçildi. Yemin töreni CHP ve Genelkurmay Başkanı Yaşar Büyükanıt tarafından boykot edildi.^[64]

2008 yılında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Yalçınkaya, "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin laikliğe aykırı eylemlerin odağı durumuna geldiği" savıyla, Anayasa Mahkemesi'nde "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin temelli kapatılma davasını" açtı.^[65] 30 Temmuz 2008'de açıklanan kararla, 10 üyenin 6'sının kapatılması yönünde, 4'ünün hazine yardımının kesilmesi yönünde tercihi oldu. AYM Başkanı Haşim Kılıç'ın ret oyuyla parti kapatılmadı ancak hazine yardımlarının yarısının kesilmesi kararı alındı.

Parti, 2009 yerel seçimlerinde 1442 belediye başkanlığı kazandı. Ayrıca 16 büyükşehir belediye başkanlığından 10 tanesini kazandı.^[66]

2009'da İsrail'in Filistin'e saldırısının ardından Davos'taki Dünya Ekonomik Forumu toplantısında, Şimon Peres'in uzun süre konuşmasına karşılık Erdoğan "Benim için de bundan böyle Davos bitmiştir. Daha Davos'a gelmem." diyerek podyumu terk etmiştir. ^[67] Erdoğan Davos dönüşü büyük bir kutlamayla karşılanmıştır.^[68] Ayrıca Gazze Savaşı'ndaki diplomatik çabaları nedeniyle Ahmet Davutoğlu dışişleri bakanlığına getirilmiştir.^[69]

Parti 2011 genel seçimlerinde %49,8'lik bir oy oranıyla üçüncü kez tek başına iktidar olmayı başardı.^[70]

Erdoğansız dönem: 2014–2017[değiştir | kaynağı değiştir]

2014 yerel seçimlerinde AK Parti %43.4 oy alarak birinci parti oldu. Parti, bu seçimlerde 30 büyükşehir belediye başkanlığından 18 tanesini kazandı. 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mehmet Ali Şahin Erdoğan'ın adaylığını ''İstanbul milletvekilimiz, Genel Başkanımız, Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan'dır.'' şeklinde açıklamıştır.^[71] 10 Ağustos 2014 tarihinde Erdoğan'ın %51,8 oy oranıyla 12. Türkiye cumhurbaşkanı olarak seçilmesinin ardından 27 Ağustos'ta düzenlenen kongrede AK Parti genel başkanlığına Ahmet Davutoğlu seçilmiştir.^[72]

Parti, Ahmet Davutoğlu liderliğinde katıldığı 2015 genel seçimlerinde tarihinde ilk kez meclis çoğunluğunu kaybetti.^[73] Seçimlerin ardından koalisyon görüşmeleri başarısız oldu. MHP, CHP liderliğindeki bir hükümette HDP ile birlikte yer almayı reddetti. CHP ise haftalar süren müzakerelerin ardından AK Parti ile hükümet kurmayı reddetti. Kasım ayında yapılan erken seçimde AK Parti meclis çoğunluğunu yeniden kazandı. Bu tarihten sonraki seçimlerde Adalet ve Kalkınma Partisi meclisin salt çoğunluğunu elde edemedi.

2015 yılında Ahmet Davutoğlu, partinin 5. Olağan Kongresinde ikinci kez genel başkan seçildi.^[74] Kamuoyunda ilk olarak, Ocak 2015'te Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklanan ancak hayata geçirilemeyen 'şeffaflık paketi' Davutoğlu-Erdoğan arasında gerginlik çıktığı iddia edildi.^[75] Ardından MKYK'da alınan kararla, genel başkana "il ve il başkanı atama yetkisi" verildi. Kararın toplantıdan önce Erdoğan'a yakın üyeler tarafından alındığı ve toplantı sırasında Davutoğlu'na imzalatıldığı iddia edildi.^[75] 2016'da 'Pelikan Dosyası' adı altında anonim bir blogda Davutoğlu'nun Erdoğan'a ihanet ettiği ve istifa etmesi gerektiği savunuldu. Bu blog medyada büyük yankı uyandırdı.^[76]^[77]^[78] 4 Mayıs 2016'da iddialara göre Külliyede Erdoğan ve Davutoğlu arasında yapılan ikili toplantıda, Davutoğlu'nun doğrudan istifa etmemesi, ancak AK Parti'yi kongreye götürmesi ve yeniden genel başkan adayı olmaması konusunda anlaştılar.^[79]^[80] Davutoğlu, toplantının ardından bir gün sonra yaptığı açıklamada, "4 yıllık sürenin daha kısa sürmesi benim tercihim değildir. Zarurettir" diyerek partiyi yeni genel başkan seçimi için 2. Olağanüstü Büyük Kongre'ye çağırdı.^[80]

22 Mayıs 2016 tarihinde düzenlenen kongrede Binali Yıldırım AK Parti'nin 3. genel başkanı seçildi.^[81] Yıldırım, yeni hükûmetin öncelikli konusunun yeni anayasa başkanlık sistemi de dahil olmak üzere yeni yönetim sistemini belirleyecek değişikliğin olduğunu^[82] ve yeni anayasayı gerçekleştirmek için çalışmalara hemen başlanacağını açıkladı.^[83] Ayrıca 12 Eylül Darbesi sırasında yazılmış mevcut anayasayla 2023 Hedeflerine ulaşamayacağını belirterek muhalefet partilerine yeni anayasa çağrısı yaptı.^[84] 2017 anayasa değişikliği referandumunda sunulan değişiklikler %51,41 oranında evet oyuyla kabul edildi. Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, resmi sonuçlar açıklandıktan sonra AK Parti'ye döneceğini açıkladı.^[85]

Cumhurbaşkanlığı sistemi: 2017–günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

Erdoğan, 2 Mayıs 2017 tarihinde tekrar AK Parti üyesi oldu.^[86] 21 Mayıs 2017'de yapılan olağanüstü kongreyle yeniden genel başkan seçildi.^[87] Böylece cumhuriyet tarihinde Celâl Bayar'ın ardından siyasi parti üyeliği olan ilk cumhurbaşkanı oldu.

2018 genel seçimlerinde partilerin ittifak yapması için seçim kanunu değiştirildi.^[88] AK Parti ve MHP'den oluşan Cumhur İttifakı ve CHP ve diğer dört partiden oluşan Millet İttifakı kuruldu. Parti, 2018 genel seçimlerinde ikinci kez TBMM'deki çoğunluğunu kaybetti. Bu durum, MHP ve BBP'nin desteğiyle meclis çoğunluğunun sağlanmasına neden oldu.^[89] 24 Haziran'da Erdoğan %52,59 ile birinci turda cumhurbaşkanı seçildi. 9 Temmuz'da başbakanlık makamı kaldırıldı. Son başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 2018'de yeni dönemin TBMM başkanı seçildi.^[90]

2019 yerel seçimlerinde muhalefet uzun bir süre sonra AK Parti'ye karşı bir başarı elde etti.^[91] AK Parti tarafından yapılan itirazlar sonucu Millet İttifakı'nın kazandığı İBB seçimleri, YSK tarafından iptal edildi^[92] ve seçimler 23 Haziran 2019 tarihinde yeniden yapıldı. Yenilenen seçimde de Millet İttifakının adayı Ekrem İmamoğlu, AK Parti adayı Binali Yıldırım'a karşı kazandı ve büyükşehir belediye başkanı oldu.^[93] Bu dönemin ardından İmamoğlu, çeşitli anketlerde, kamuoyu tartışmalarında ve siyaset gündeminde Erdoğan'ın muhtemel rakibi olarak değerlendirilmeye başlandı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Partinin kurucularından ve en uzun süre görev yapmış bakanı olan Ali Babacan, yaptığı açıklamada "Aklen ve kalben bir ayrışma yaşadım" diyerek Temmuz 2019'da parti üyeliğinden istifa etti.^[94] Ardından 2020 yılında Babacan liderliğinde Demokrasi ve Atılım Partisi kuruldu.^[95]^[96] Kurucuları arasında uzun yıllar AK Parti kabinelerinde bulunan Sadullah Ergin, Nihat Ergün, Selma Aliye Kavaf ve Ahmet Edip Uğur yer aldı.^[97] Kurulan yeni parti hakkında Abdullah Gül'ün desteğini aldığı yönünde spekülasyonlar yapılmaktadır.^[kim?]^{[kaynak belirtilmeli]}

Partinin eski genel başkanı Davutoğlu, 2019 yerel seçimleri sonrasında partisine yönelik eleştirilerde bulundu ve Eylül 2019'da partiden istifa etti.^[98] Aralık 2019'da Davutoğlu liderliğinde Gelecek Partisi kuruldu.

Partinin 2021 yılında düzenlenen 7. Olağan Büyük Kongresinde Erdoğan yeniden genel başkan seçildi.^[99]

2023 genel seçimlerinde Erdoğan, seçimlerin CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs 1950 seçimlerine atfen 14 Mayıs'ta yapılacağını belirtti.^[100] 10 Mart'ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs'ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete'de yayımlandı.^[101] "Türkiye Yüzyılı" ve "Türkiye için hemen şimdi" sloganları kampanyanın temasını oluşturdu.^[102] Erdoğan, seçimleri ikinci turda %52,18'lik bir oy oranı ile kazandı. Yeni döneminin başlamasının ardından Külliye'de yaptığı açılış konuşmasında, mevcut anayasanın 1980 darbesinin ürünü olduğunu ve demokrasiyi güçlendirecek "özgürlükçü, sivil ve kapsayıcı" bir anayasa ile değiştirilmesi gerektiğini söyledi.^[103] Ekim 2023'te partinin 4. Olağanüstü Büyük Kongresi yapıldı. Erdoğan yeniden genel başkan olarak seçildi.^[4]

2024 yerel seçimlerinde 22 yılın ardından parti ilk kez Türkiye genelinde ikinci parti konumuna geldi. Erdoğan, "Partimizin organlarında 31 Mart neticelerini değerlendireceğiz, özeleştirimizi yapacağız. Sandık sonuçları irtifa kaybı yaşadığımızı gösteriyor." dedi.^[104]

İdeoloji ve politikalar[değiştir | kaynağı değiştir]

2023 hedefleri[değiştir | kaynağı değiştir]

AK Parti'nin Türkiye'yi ekonomi, adalet, sağlık, ulaşım, turizm, sanat alanında ilerletmek ve 2023 yılında dünyada ekonomisi gelişmiş ilk 10 ülke arasına girmesini sağlamak olarak koyduğu hedef "Hedef 2023" olarak slogan haline getirilmiştir. Kişi başına millî geliri artırmak, işsizliği düşük rakamlara indirmek, ekonomik sıkıntılardan tamamen uzaklaşmak, Türkiye'ye ait yerli tank, uçak,araba ve silahlı aletler yapmak gibi hedefler 2011 ve 2015 genel seçimlerinde partinin temel söylemleri arasında yer almıştır. Başkanlık sistemi de 2015 Seçim Beyannamesi'nde "Hedef 2023" arasında yer almıştır.

Ekonomi politikaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti; ekonomik liberalizmi benimsemiş, parti programının 3. maddesindeki "Özelleştirme" başlığı altında "Özelleştirme daha rasyonel bir ekonomik yapının oluşması için önemlidir. Özelleştirme, ekonomide verimi artırmayı, devleti tam rekabet ortamını bozabilecek faaliyetlerden çıkarmayı sağlayacak bir uygulamadır."^[105] şeklinde belirttiği özelleştirme işini çokça uygulamış, birçok devlet kurumunu özelleştirmiştir.

Muhafazakârlık[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Ağustos 2001 tarihinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulan AK Parti, kendisini “muhafazakâr demokrat” kimliğe ve siyasal vizyona sahip bir kitle partisi olarak tanımlamaktadır.^[106] Recep Tayyip Erdoğan, partinin siyasi yelpazedeki yerinin muhafazakâr demokratlık olduğunu özellikle Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik sürecinde sık sık belirtmiştir.

İslamcılık tartışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı medya grupları tarafından İslamcı bir parti olarak nitelendirilse de parti yetkilileri bu iddiaları reddetmektedir.^[107] AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Çelik, "Batı basınında, AK Parti yönetimi isimlendirilirken, bazen maalesef 'İslamcı', 'Ilımlı İslamcı' ve bunun gibi bir dil kullanılmakta. Bu tanımlamalar gerçeği yansıtmamakta ve bizi üzmektedir. AK Parti muhafazakâr demokrat bir partidir. AK Parti'nin muhafazakârlığı ahlaki ve sosyal konular ile sınırlıdır" demiştir.^[108]

Erdoğan, 2001'de “AK Parti'ye İslamcı parti yakıştırması hem İslam'a saygısızlıktır hem de partimize saygısızlıktır” demiş,^[109] 2005 yılında yapılan başka bir konuşmada "Biz İslamcı bir parti değiliz ve aynı zamanda 'Müslüman-demokrat' gibi etiketleri de kabul etmiyoruz" demiştir. Erdoğan, AK Parti'nin gündeminin "muhafazakâr demokrasi" olduğunu belirtmiş,^[110] 2006'da yaptığı başka bir konuşmada “Biz din eksenli bir parti değiliz. Biz laik, demokratik, sosyal bir hukuk devletinin mensubuyuz ve bütün çalışmalarımızı bu çerçeve içerisinde yürütüyoruz. Bireysel olarak durumumu sorarsan dindar olmaya çalışan bir Müslümanım, ama bunun derecesini takdir etme yetkim yok." demiştir.^[111]

Parti, Ocak 2016 tüzüğünün 129. sayfasında ve parti programının 2. maddesindeki "Temel Hak ve Özgürlükler" başlığı altında laiklik hakkındaki fikirlerini "Partimiz, dini insanlığın en önemli kurumlarından biri, laikliği ise demokrasinin vazgeçilmez şartı, din ve vicdan hürriyetinin teminatı olarak görür. Laikliğin, din düşmanlığı şeklinde yorumlanmasına ve örselenmesine karşıdır. Esasen laiklik her türlü din ve inanç mensuplarının ibadetlerini rahatça icra etmelerini, dini kanaatlerini açıklayıp bu doğrultuda yaşamalarını ancak inançsız insanların da hayatlarını tanzim etmelerini sağlar. Bu bakımdan laiklik, özgürlük ve toplumsal barış ilkesidir." şeklinde belirtmiştir.^[105]^[112]

Nisan 2016'da TBMM Başkanı İsmail Kahraman, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü'nde, İslam Ülkeleri Akademisyen ve Yazarlar Birliğince düzenlenen “Yeni Türkiye ve Yeni Anayasa” başlıklı konferansta, "Yeni anayasada Laiklik maddesi olmamalı, dindar bir anayasa olmalı" diyerek pek çok kesimden, muhalefet partilerinden ve AK Parti'den tepki almış, daha sonra yanlış anlaşıldığını belirtmiştir.^[113]^[114] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu tartışmalar üzerine "...benim düşüncem AK Parti'yi kurduğum dönemden itibaren belli. Laiklikle ilgili düşüncemizin ne olduğu, kurucusu olduğum AK Parti'nin programında kayıtlı. Kaldı ki İsmail Bey de AK Parti'nin mensubu olarak Parlamento Başkanı seçildi. Bu da onun, AK Parti programında belirtilenleri kabul ederek oraya gelmiş olduğunu gösterir. Ama ne yapmış? Yeni hazırlanmakta olan anayasa ile ilgili bir bilimsel toplantıda kendine göre, dünyadan bazı örnekler vererek bazı şahsi kanaatlerini paylaşmış. Ben bu konudaki görüşümü, Mısır'da Kahire'de o dev opera binasındaki konuşmamda da söyledim. Laikliğin, devletin tüm farklı inanç grupları için bir güvence olduğunu, bütün farklı inanç gruplarına eşit mesafede durması olduğunu anlattım. Hatta o zaman, şimdi hapiste olan Müslüman Kardeşler yetkilisi Muhammed Bedii, ‘Bu dediğiniz nasıl bir şey' diyerek şaşkınlığını dile getirmişti. Kendisine anlatınca, ‘Böyle olduktan sonra ben de bunu tasvip ediyorum' demişti. Laikliği, ladinilik, din karşıtlığı gibi sunar ya da uygularsanız, elbette itirazlarla karşılaşırsınız. Oysa laiklik, devletin, tüm inançlara, ateistler dahil tüm gruplara eşit mesafede olması; tüm inanç gruplarının devletin güvencesi altında olmasıdır..." demiştir.^[115]

Ancak partinin; bu konulardaki samimiyeti ve icraatları zaman zaman tartışma konusu olmuştur.^[116]^[117]^[118] Partiye ayrıca "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin laikliğe aykırı eylemlerin odağı durumuna geldiği" gerekçesiyle 2008 yılında kapatma davası açılmış, dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanının ret oyu ile kapatılmamıştır.^[65] Partinin İslamcı bir örgüt olan Müslüman Kardeşler ile ilişkileri vardır.^[119]

Avrupa Birliği üyeliği[değiştir | kaynağı değiştir]

2005 yılında, partiye Avrupa Halk Partisi'nde gözlemci üyelik verildi. Ancak Kasım 2013'te, parti AHP'den ayrılarak onun yerine Avrupa Muhafazakârlar ve Reformcular İttifakı'na katıldı. Bu hamle, AK Parti'nin AHP'ye tam üyeliğinin henüz verilmemesinden kaynaklanan bir hayal kırıklığının ve AMRİ'de tam üyeliğe kabul edilmesinin bir sonucu olabileceği olarak yorumlandı. Ayrıca Türkiye ve Avrupa açısından; Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyelik isteğinde sürücü güç olan iktidar partisinin Avrupa Birliği karşıtı ve Avrupa Birliği'nde fazla gücü olmayan bir birlik olan AMRİ'ye katılması ve daha etkili Avrupa Birliği yanlısı bir muhafazakâr birlik olan AHP'den ayrılması, AK Parti'nin Avrupa Birliği üyelik sürecini sulandırdığını düşündürdü ve fazlaca tepki çekti.^[120]^[121]

Yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Partinin ekonomisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Partinin kendi web sitesinde yayınladığına göre 1 Ocak 2019 tarihinde partiye yapılan devletçe yardımlar 335.533.239 Türk lirasıdır parti gelirinin %87,5'luk bir oranını oluşturmaktadır. Ayrıca 2018, 2017, 2016 yılları devletçe yapılan yardımlar sırasıyla şu şekildedir: 2018 yılı için 417.050.988, 2017 yılı için 119.170.658, 2016 yılı için 104.678.215 Türk lirasıdır. AK Parti'nin 4 yıllık devlet yardımı 976.433.100 Türk lirasıdır. Partinin 2019 yılında bankalarda bulunan parası 137.096.716 Türk lirasıdır.^[122] 2023 genel seçimlerinde, daha önceki seçimlerde en yüksek oyu alan AK Parti, Hazine yardımlarında öne çıktı. 10 Ocak 2023 tarihinde, partiye Hazine'den gelen yardım nedeniyle 653.8 milyon TL gelir verildi.^[123] 2024 yerel seçimlerinde, hazine yardımı, seçimde seçim barajını aşan partilerin oy oranlarına göre dağıtıldığı için AK Parti'nin oy oranı nedeniyle Hazine yardımından en yüksek miktarı alması bekleniyor. 2024 yılının Ocak ayında, AK Parti'ye 1 milyar 329 milyon lira Hazine yardımı verilmesi planlandığı güncel bilgiler arasında yer aldı.^[124]

Genel başkanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

#	İsim	Görev Başlangıcı	Görev Bitişi	Görev Süresi
1	Recep Tayyip Erdoğan 26 Şubat 1954 (70 yaşında)	14 Ağustos 2001	27 Ağustos 2014	13 yıl, 13 gün
2	Ahmet Davutoğlu 26 Şubat 1959 (65 yaşında)	27 Ağustos 2014	22 Mayıs 2016	1 yıl, 269 gün
3	Binali Yıldırım 20 Aralık 1955 (68 yaşında)	22 Mayıs 2016	21 Mayıs 2017	364 gün
(1)	Recep Tayyip Erdoğan 26 Şubat 1954 (70 yaşında)	21 Mayıs 2017	Görevde	6 yıl, 349 gün

Mevcut Merkez Yürütme Kurulu üyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

2024'te AK Parti'nin Merkez Yürütme Kurulu'nu (MYK) oluşturan üyeleri:^[125]

#	Adı	Görevi
1	Recep Tayyip Erdoğan	Genel Başkan
2	Efkan lâ	Genel Başkan Vekili
3	Mustafa Elitaş	Genel Başkan Vekili
4	Hayati Yazıcı	Genel Başkan Yardımcısı (Siyasi ve Hukuki İşler)
5	Erkan Kandemir	Genel Başkan Yardımcısı (Teşkilat İşleri)
6	Ali İhsan Yavuz	Genel Başkan Yardımcısı (Seçim İşleri)
7	Hamza Dağ	Genel Başkan Yardımcısı (Tanıtım ve Medya)
8	Zafer Sarıkaya	Genel Başkan Yardımcısı (Dış İlişkiler)
9	Fatma Betül Sayan Kaya	Genel Başkan Yardımcısı (Sosyal Politikalar)
10	Belgin Uygur	Genel Başkan Yardımcısı (Sivil Toplum ve Halkla İlişkiler)
11	Yusuf Ziya Yılmaz	Genel Başkan Yardımcısı (Yerel Yönetimler)
12	Nihat Zeybekci	Genel Başkan Yardımcısı (Ekonomi İşleri)
13	Vedat Demiröz	Genel Başkan Yardımcısı (Mali ve İdari İşler)
14	Mustafa Şen	Genel Başkan Yardımcısı (Ar-Ge)
15	Hasan Basri Yalçın	Genel Başkan Yardımcısı (İnsan Hakları)
16	Ömer İleri	Genel Başkan Yardımcısı (Bilgi ve İletişim Teknolojileri)
17	Çiğdem Karaaslan	Genel Başkan Yardımcısı (Çevre, Şehir ve Kültür)
18	Fatih Şahin	Genel Sekreter
19	Ömer Çelik	Parti Sözcüsü
20	Abdullah Güler	TBMM Grup Başkanı
21	Özlem Zengin	TBMM Grup Başkan Vekili
22	Abdülhamit Gül
23	Leyla Şahin Usta
24	Muhammet Emin Akbaşoğlu
25	Bahadır Yenişehirlioğlu
26	Ayşe Keşir	Kadın Kolları Başkanı
27	Eyyüp Kadir İnan	Gençlik Kolları Başkanı

Kurucu üyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Adalet ve Kalkınma Partisi'nin kurucu üyeleri:^[126]

Parti içi gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı iddialara göre parti aşağıdaki gruplardan oluşmaktadır:

Tayyipçiler grubu, Recep Tayyip Erdoğan'ı destekleyenleri oluşturan yapılanma. Grup parti içinde Erdoğanizm görüşünü temsil etmektedir.^[127]
Pelikancılar, Berat Albayrak ve Recep Tayyip Erdoğan'a yakın olan, partinin ana çizgisine uymayanların tasfiyesini destekleyen bir grup. Pelikan grubunun varlığı Redhack aracılığıyla ortaya çıkmıştır. Ahmet Davutoğlu'nun istifasında bu grubun rolü olduğu düşünülmektedir.^[128]
Soylucular, eski Demokrat Parti başkanı Süleyman Soylu'nun AK Parti'ye entrizmini ve İçişleri Bakanlığı görevini destekleyen gruptur.
Bilalciler, parti içinde Recep Tayyip Erdoğan'ın oğlu Bilal Erdoğan'ın başını çektiği Erdoğanizm yanlısı gruptur.^[129]
Küskünler grubu, partinin son dönem politikalarını onaylamayanları tanımlayan gruptur. İdeolojik olarak AK Parti'nin ilk yıllarındaki liberal muhafazakâr ve Avrupa Birliği yanlısı görüşleri desteklemektedir. Eski cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Bülent Arınç ve AK Parti'den ayrılan Demokrasi ve Atılım Partisi kurucusu Ali Babacan ile Gelecek Partisi kurucusu Ahmet Davutoğlu'nun bu grubun başını çektiği söylenmektedir.^[130]
Davutoğlucular, Ahmet Davutoğlu'nun başbakanlığını ve görüşlerini destekleyen grup. Görüş olarak daha İslamcı olması ve milliyetçilik yerine ümmetçiliği savunması üzerine partinin ana akım siyasetinden farklıdır. Son dönemlerde popülerliği biten grup Davutoğlu'nun partiden ayrılması ve Gelecek Partisi'ni kurmasıyla dağılmıştır.^[131]

Gençlik kolları[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Ağustos 2001 tarihinde, AK Parti'nin kuruluşuyla birlikte kurulmuştur. Türkiye'nin 81 ilinde ve illere bağlı ilçelerde teşkilatları bulunmaktadır. AK Parti Gençlik Kolları İl veya İlçe Başkanları, AK Parti parti tüzüğüne göre bulunduğu teşkilat kademesi ana kademe Yönetim ve Yürütme Kurulları'nın doğal üyesidir. Ayrıca Genel Merkez Gençlik Kolları Başkanı da hem MYK hem de MKYK tabii üyesidir. Mevcut genel başkan Eyyüp Kadir İnan'dır.

Gençlik kolları, parti yönetimi ile eşgüdüm hâlinde çalışır, gençlik kolu başkanları aynı zamanda parti yönetim ve yürütme kurullarının doğal üyesidir. Bir üye parti üyeliğinden çıktığı zaman otomatik olarak gençlik kolu üyeliğinden de çıkar ayrıca gençlik kolu yönetiminde görev almayanların üyeliği 30 yaşını doldurduklarında sona erer.

Genel merkez gençlik kolları başkanlığı yapmış olanlar, AK Parti MKYK'sı kararıyla toplanan büyük kongrenin onur konuğu sayılırlar.^[36]

Kongreler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kongre	Tarih	Seçilen başkan	Aday	Seçim Nedeni
1. Olağan Kongre	12 Ekim 2003	Recep Tayyip Erdoğan	Recep Tayyip Erdoğan (Tek aday)	Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
2. Olağan Kongre	11 Kasım 2006
3. Olağan Kongre	9 Ekim 2009
4. Olağan Kongre	30 Eylül 2012
1. Olağanüstü Kongre	27 Ağustos 2014	Ahmet Davutoğlu	Ahmet Davutoğlu (Tek aday)	Erdoğan'ın cumhurbaşkanı seçilmesi
5. Olağan Kongre	12 Eylül 2015	Ahmet Davutoğlu	Ahmet Davutoğlu (Tek aday)	Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
2. Olağanüstü Kongre	22 Mayıs 2016	Binali Yıldırım	Binali Yıldırım (Tek aday)	Davutoğlu'nun genel başkanlıktan ayrılması
3. Olağanüstü Kongre	21 Mayıs 2017	Recep Tayyip Erdoğan	Recep Tayyip Erdoğan (Tek aday)	Yıldırım'ın genel başkanlıktan ayrılması
6. Olağan Kongre	18 Ağustos 2018			Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
7. Olağan Kongre	24 Mart 2021			Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
4. Olağanüstü Kongre	7 Ekim 2023			Erdoğan'ın kongre çağrısı

Belediye başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

#	İl	Başkan	Büyükşehir
1	Bingöl	Erdal Arıkan
2	Bitlis	Nesrullah Tanğlay
3	Çorum	Halil İbrahim Aşkın
4	Elazığ	Şahin Şerifoğulları
5	Erzurum	Mehmet Sekmen	✓
6	Gaziantep	Fatma Şahin	✓
7	Hatay	Mehmet Öntürk	✓
8	Isparta	Şükrü Başdeğirmen
9	Kahramanmaraş	Fırat Görgel	✓
10	Kayseri	Memduh Büyükkılıç	✓
11	Kocaeli	Tahir Büyükakın	✓
12	Konya	Uğur İbrahim Altay	✓
13	Malatya	Sami Er	✓
14	Niğde	Emrah Özdemir
15	Ordu	Mehmet Hilmi Güler	✓
16	Rize	Rahmi Metin
17	Sakarya	Yusuf Alemdar	✓
18	Samsun	Halit Doğan	✓
19	Trabzon	Ahmet Metin Genç	✓
20	Aksaray	Evren Dinçer
21	Bayburt	Mete Memiş
22	Şırnak	Mehmet Yarka
23	Karabük	Özkan Çetinkaya
24	Düzce	Faruk Özlü