Erdoğanizm veya Tayyipçilik,^[1] 2003'te Türkiye Başbakanı ve 2014'te Cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan'ın siyasi idealleri ve gündemi için kullanılan bir terimdir.^[2][3] Karizmatik otoriteden önemli derecede türetildiği ifade edilen destekle Erdoğanizm'in, Kemalizm'i tehdit ettiği ve Erdoğan'ın, Atatürk'ten sonra Türkiye tarihindeki en güçlü kişilik olduğu belirtilmektedir.^[4]

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Erdoğanizm, muhafazakâr demokrasinin kişiselleştirilmiş bir türü olarak, temel idealleri arasında öncelikle seçimsel onaya dayanan, daha az olarak ise güçler ayrılığı ve kurumsal denge ve denetim ilkelerine dayanan güçlü bir merkezi liderliğe, dinin ilham kaynağı olduğuna dair bir anlayışa sahiptir. Eleştirmenler, Erdoğan'ın siyasi bakış açısını sıklıkla otoriter veya seçimle iş başına gelen bir otoriterlik olarak nitelendirmektedirler. Erdoğanizm'in seçim odaklı bakış açısı, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán gibi yabancı liderler tarafından sıklıkla illiberal demokrasi olarak tanımlanmıştır.

Erdoğanizmin, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda temel olan Kemalist ilkelerden uzaklaşmayı ve Erdoğan'ın vizyonuyla uyuşmayan katı laiklik gibi idealleri ortadan kaldırmayı amaçlayan 'Yeni Türkiye'yi kurma arzusundan da güçlü bir şekilde etkilenmekte olduğu iddia ediliyor. Erdoğanizm destekçileri, genellikle Osmanlı İmparatorluğu'ndan gelen kültürel ve geleneksel değerlerin yeniden canlanmasını talep etmekte ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından başlatılan Batı yanlısı sosyal reformları ve modernleşmeyi eleştirmektedirler. Erdoğanizm'e yönelik temel destek, çoğunlukla Erdoğan etrafında bir kişilik kültü gelişmesi ve karizmatik liderliğin baskınlığından kaynaklanmaktadır. Türk muhafazakâr değerlerinin bireysel bir temsilcisi olarak kişiselleşen Erdoğan'ın rolü, 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimleri için "Milletin Adamı" şeklinde çevrilebilecek, "man of the nation" gibi önemli seçim sloganları şeklinde kendini göstermiştir.^[5][6][7][8]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

'Erdoğanizm' terimi, ilk olarak Erdoğan'ın 2011 genel seçim zaferinden kısa bir süre sonra ortaya çıktı ve genellikle AK Parti'nin muhafazakâr demokratik ideallerinin Erdoğan'ın demagoji ve kişilik kültüyle birleştiği şekliyde tanımlandı. Terimin kullanımı, Erdoğan'ın küresel sahnede daha fazla tanınmasına paralel olarak artmıştır, bunun başlıca nedeni Neo-Osmanlıcılığa dayanan proaktif dış politika ideallerine dayanan Erdoğanizm'in kapsadığı bir temel faktördür.^[9][10]

Temel değerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mustafa Akyol, Erdoğanizm'i temel olarak Erdoğan etrafında oluşturulan bir kişilik kültüne dayanan bir ideoloji olarak tanımlamış ve ona Rusya'daki Putinizm'e benzer bir popülist otoriterlik şekli olarak atıfta bulunmuştur. Akyol ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'nun yüceltilmesini, İslamcılığı, Türk milliyetçiliğini, Orta Doğu'da Batılı siyasi müdahalelere duyulan şüpheyi, Kemalizm'in reddedilmesini ve demokratik sürecin ve seçimlerin belli algılar altında yapılmasını Erdoğanizm'in temel özellikleri olarak açıklamıştır.^[11]

İslamcılık tartışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Erdoğanizm'in bazı unsurları, özellikle destekçileri tarafından kullanılan siyasi retorik, İslamcılıktan ilham alsa da, Erdoğan etrafında oluşturulan yoğun kişilik kültünün, devlet politikasındaki egemenliği konusunda şüpheci olan sert çizgili İslamcıları izole ettiği iddia edilmektedir. Erdoğanizmin merkezi ve baskın otoritesi, takipçilerin bir lider yerine Allah'a ve İslam'ın öğretilerine bağlı olmaları gerektiğine inanan İslamcılar tarafından eleştirilmiştir. Bu nedenle, Erdoğan'ın baskın egemenliği, özellikle Saadet Partisi (SP) gibi İslamcı partiler tarafından İslamcılığa dayanmadığı, ancak muhafazakâr destekçiler arasında halk desteğini sürdürmek için dini retorik kullanan otoriterlik temelinde olduğu iddia edilen Erdoğanizm'e yönelik İslamcı eleştirileri artırmıştır.^[12][13]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Muhafazakâr demokrasi
• Totaliter demokrasi
• Avrupa şüpheciliği
• Batı karşıtlığı
• Türk modeli

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]