Sağ popülizm, sağ siyaseti popülist retorik ve temalarla birleştiren bir siyasi ideolojidir. Popülizm, politikacıların elitlerden ziyade sıradan insanlara hitap etmesi gerektiği fikridir. Sağ kanat popülistler genellikle düzene karşı konuşurlar ve halktan destek almak için elitizm karşıtı duyguları kullanırlar. Genellikle ülkelerinin kültürünü, kimliğini ve ekonomisini yabancılardan gelen tehditlere karşı savunurlar. Bu ideoloji sağcı siyaset, sosyal muhafazakârlık, ekonomik milliyetçilik ve mali muhafazakârlık ile ilişkilidir.

Avrupa'da sağ popülistler genellikle göç karşıtlığı ve Avrupa şüpheciliği ile ilişkilendirilir. Refah devletinin yalnızca buna layık gördükleri kişiler için genişletilmesini destekleyebilirler. Sağ popülist partiler 1990'lardan bu yana çeşitli demokrasilerin yasama organlarında yer almaya başlamıştır.

Sağ popülizm son yıllarda, özellikle Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde, artan göç karşıtlığı, yükselen Avrupa şüpheciliği ve ekonomi politikalarından duyulan hoşnutsuzluk nedeniyle popülerlik kazanmıştır. 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde sağ popülist temaları içeren bir program yürüten Donald Trump seçilmiştir.^[1][2][3][4]

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağ popülizm, neo-milliyetçilik, ekonomik milliyetçilik ve sosyal muhafazakârlığı merkeze alan bir siyasi ideolojidir. Çekirdek kavram ulus olmak üzere hem maksimum hem de minimum terimlerle tanımlanabilir. Sağ popülizm, devletlerde yalnızca yerli grup üyelerinin yaşaması gerektiğini savunan yabancı düşmanı ve nativist tutumlarla belirginleşir. Yerlicilik ırkçılık içerebilse de, ırkçı olmayan ve kültür veya dine dayalı da olabilir. Sağ kanat popülizm, popülizm, otoriterlik ve yerlicilik arasındaki "mantık evliliğinden" kaynaklanan yabancı düşmanı bir doğaya sahiptir. Popülizm, faşizm gibi, muhalefet için meşru bir siyasi yer tanımaz ve her ikisi de otoriter ve dışlayıcı siyasete dönüşebilir. Ancak akademisyenler faşizm ile modern ulusal-popülizm arasında güçlü bir ayrım olduğunu belirtmektedir. Sağ popülist partileri kategorize etmek için "radikal sağ", "yeni milliyetçilik" ve "ulusal popülist" gibi çeşitli etiketler tutarsız bir şekilde kullanılmaktadır.^{[5][6][7][8][9]}

Motivasyonlar ve yöntemler[değiştir | kaynağı değiştir]

Roger Eatwell ve Matthew Goodwin'e göre, "milli popülistler ulusa ait kültürü ve çıkarları önceliklendirir ve uzak ve sıklıkla yozlaşmış elitler tarafından ihmal edildiklerini, hatta küçümsendiklerini hisseden insanlara ses vermeyi vaat eder." Onlara göre, bu, "ana akım siyasete ve liberal değerlere karşı büyüyen bir isyandır. Genel olarak bu meydan okuma anti-demokratik değildir. Tam aksine, milli popülistler Batı'da gelişen liberal demokrasinin belirli yönlerine karşıdır. [...] Onların "doğrudan" demokrasi anlayışı, faşizmin yenilgisini takiben Batı'da yaygınlaşan "liberal" demokrasiden farklıdır ve zamanla daha elitist bir karakter kazanmıştır." Ayrıca, milli popülistler "ulus devletin erozyonu", "aşırı etnik değişim" ve "hızla yüksek oranda göçmen alabilme kapasitesi", Batı'nın mevcut ekonomik düzenindeki "yüksek eşitsiz toplumları" sorgularlar. "Kozmopolit ve küreselleşme ajandalarına" şüpheyle yaklaşırlar.^[10] Popülist partiler, yerel hükümetlerindeki krizleri anti-küreselci tepkileri güçlendirmek için kullanır; bunlar arasında ticarete karşı çekingenlik ve göçmen karşıtı politikalar yer alır. Bu ideolojilere olan destek genellikle mesleki hareketliliği düşük olan insanlardan gelir. Bu durum, onların göçmen karşıtı ve küreselleşmeye karşı bir zihniyet geliştirme olasılığını artırır ve bu da popülist partinin idealleriyle uyumlu hale gelir.^[11]

Jean-Yves Camus ve Nicolas Lebourg, "ulusal popülizm"i solun sosyo-ekonomik değerleriyle sağın siyasi değerlerini birleştirmeye ve geleneksel siyasi ayrımları ve kurumları geçecek bir referandum cumhuriyetine olan destekle birlikte, "halk"ın (demos), etnik (etnos) ve sosyal (çalışan sınıf) yorumlarının birliğini hedefleyen bir yaklaşım olarak görüyorlar. Ulusal popülistler, "ortalama vatandaşı" ve "sağduyu"yu "kaçınılmaz olarak yozlaşmış elitlerin ihanetine karşı" savunmak iddiasındadır.^[12] Fransız Milliyetçi Cephe ideologu François Duprat'ın 1970'lerde ifade ettiği gibi, o dönemin Latin Amerika sağının etkisiyle, sağ popülizm bir "ulusal, sosyal ve halk" ideolojisi oluşturmayı hedeflemektedir. Sol ve sağ partiler popülizmi paylaşsalar da, temelleri farklıdır; çünkü sağ popülistler toplumu bir çürüme halinde görürler ve "yalnızca sağlıklı halk kitleleri, farklı sosyal sınıflardan bir ulusal sınıf oluşturarak ve yozlaşmış elitleri bir kenara atarak ulusu özgürleştirebilir" düşüncesine sahiptirler.^[13]

Yöntem olarak, sağ popülistler, solun çoğulcu bir toplumda azınlık etnik kültürlerini koruma amacıyla benimsediği çokkültürlülük ve etnopluralizm gibi kavramları benimseyerek ve bu kavramların hiyerarşik olmayan özünü atarak, sosyolog Jens Rydgren'in deyimiyle "ırkçı olarak damgalanmadan ırkçı ve yabancı düşmanı halk görüşlerini harekete geçirebilirler".^[14] Sosyolog Hande Eslen-Ziya, sağ popülist hareketlerin "troll bilimi"ne dayandığını, yani "halkçı söyleme şekil verilen (bozulmuş) bilimsel argümanları" kullandığını ve alternatif bir anlatı oluşturduğunu savunmaktadır.^[15] Retorik yöntemlerin yanı sıra, sağ popülist hareketler aynı zamanda web siteleri ve bültenler, sosyal medya grupları ve sayfaları, Youtube kanalları ve mesajlaşma sohbet grupları gibi dijital medya araçlarını kullanarak da gelişmiştir.^[16][17][18]

Kültürel sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çok sayıda ulusal sağ popülist hareketin merkezinde göçmenlik olsa da, bu tema genellikle din, cinsiyet rolleri ve cinsellik gibi kültürel konular etrafında kristalleşir, bunun örneği uluslararası anti-cinsiyet kuramı hareketleridir.^[18][19] Bir akademik çalışmalar da popülist hareketlerin komplo teorileri, söylentiler ve yanlış bilgilere başvurduğunu veya bunlar etrafında şekillendiğini bulmuştur.^[20][21][22] Bazı akademisyenler, sağ popülizmin komplo, söylenti ve yanlış bilgiyle ilişkisinin, içerik üretimi ve yayılımının geniş erişilebilirliği sayesinde dijital çağda daha yaygın olabileceğini savunmaktadır.^[23] Bu medya ve iletişim gelişmeleri, göç ve kültürel siyasetteki belirli tarihsel değişimler bağlamında sağ popülizmin post-gerçek siyasetle ilişkilendirilmesine yol açmıştır.^[18] Amerikalı işadamı ve medya kişiliği Donald Trump, sağ popülist temaları içeren bir platform üzerinden yürüterek 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerini kazandı.^[24]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa'da sağ popülizm, 1870-1900 dönemine, Fransız-Prusya Savaşı'nın ardından, Almanya ve Fransa'da iki farklı eğilimin ortaya çıkmasıyla izlenebilir: Völkisch hareketi ve Boulangism.^[25] Völkischler, Alman toplumunda romantik milliyetçi, ırkçı ve 1900'lerden itibaren antisemitik bir eğilimi temsil etti; kırsal bölgelerde hala bulunduğuna inandıkları biyo-mistik bir "özgün ulus" idealize ediyorlardı ve "doğal elitlerine tabi olan bir tür ilkel demokrasi" formunu savunuyorlardı.^[25][26] Fransa'da, Boulanger, Déroulède ve Barrès önderliğindeki anti-parlamenter Ligue des Patriotes, "plebisiter cumhuriyet" çağrısında bulundu. Bu çağrıda, cumhurbaşkanının evrensel oy hakkıyla seçilmesi ve halk iradesinin seçilmiş temsilciler aracılığıyla değil ("yozlaşmış elitler"), "yasama plebisitleri" olarak adlandırılan referandumlar aracılığıyla ifade edilmesi öngörülüyordu. Dreyfus davasının ardından (1894) antisemitizme dönüştü.^[27]

Modern sağ popülizm, Pierro Ignazi'nin "post-sanayi partileri" olarak adlandırdığı, 1970'lerde ortaya çıktı. Bu dinamik, seçmenlerin refah devleti ve vergi sistemine karşı reddedişleriyle, her ikisinin de "el konulan" olarak kabul edildiği bir atmosferde sürdürüldü. Ayrıca, Avrupa dışından gelen göç karşısında artan yabancı düşmanlığı ve nihayetinde II. Dünya Savaşı sonrası dönemden beri hüküm süren refahın sona ermesi, 1973 petrol krizi ile simgelenen bir dönemi kapsıyordu. Sonuç olarak, 1970'lerin başında iki öncü parti ortaya çıktı: Danimarka Halk Partisi'nin atası olan İlerleme Partisi ve Norveç'teki Anders Lange Partisi.^[28][29]

11 Eylül saldırılarından sonra yeni bir dalga sağ popülizm ortaya çıktı. "Neo-popülistler", milliyetçi ve İslamofobik politikacılar olup, "azınlıkların özgürlüklerinin (eşcinseller, Yahudiler, kadınlar) Arap-Müslüman kitlelere karşı şampiyonları olmayı" hedefler. Bu eğilim öncelikle Hollandalı Pim Fortuyn Listesi tarafından temsil edildi ve daha sonra Geert Wilders'ın

Özgürlük Partisi ve Marine Le Pen'in Milli Cephe partisi tarafından takip edildi. Jean-Yves Camus ve Nicolas Lebourg'a göre, bu partiler gerçek anlamda sol ve sağın bir sentezi değildir, çünkü ideolojileri ve seçmen tabanları sınıf aşırıcıdır. Ayrıca, neo-popülist partiler refah devletinin eleştirisinden çok kültürel çeşitliliğin eleştirisine geçtiler ve öncelikli talepleri göçün azaltılması olmuştur.^[30][31][32]

Matthew Goodwin, Avrupa'daki sağ popülist partilerin büyümesinin bazen kuruldukları ülke veya bölgeye ve bu ülkelerdeki tartışmalara bağlı olduğunu savunmuştur. İkinci Dünya Savaşı'na ilişkin siyasi tarihleri, daha önce diktatörlükler tarafından yönetilmeleri, tarafsızlık politikaları veya diğer ülkelere göre daha iyi ekonomik istikrarı olan İspanya, Almanya, İtalya ve İsveç gibi bazı Avrupa ülkelerinde çoğu seçmen başlangıçta milliyetçi güçlere karşı bir tiksinme yaşadığını belirtmektedir. Ancak, yirminci yüzyılın başından bu yana kurulan veya önceden radikal ideolojilerinden uzaklaşan populist partiler, geçmişte faşist ve antisemitik inançlarla ilişkilendirilen bir stigmaya sahip olmadıkları ve bu ülkelerin son yıllarda Batı dışı göçün hızla arttığına tanık olmaları nedeniyle seçimlerde iyi performans göstermişlerdir. Goodwin, bu ülkelerdeki populist partilerin, göç, İslam, suç, terörizm ve toplumsal dışlanma konularında yapılan tartışmalara dayanarak mobilize olduğunu ve politika yapma sürecindeki dışlama yanlılığının, seçmenlerin göçle ilgili endişelerini görmezden gelme veya reddetme eğiliminde olduğunu yazmaktadır. Goodwin ayrıca siyasi yorumcuların popülist hareketlere olan seçmen desteğini sadece ekonomik iklimlerle ilişkilendirdiğini ve sağ popülistlerin ana akım partileri benzer politikalar benimsemeye zorlayarak ideolojik zaferler kazandığını düşünmektedir.^[33][34]

Partiler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kuzey Ligi (İtalya)
• Özgürlük Partisi (Hollanda)
• Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi (Birleşik Krallık)
• Bağımsız Yunanlar (Yunanistan)
• Fidesz - Macar Yurttaş Birliği (Macaristan)
• Almanya için Alternatif (Almanya)
• Avusturya Özgürlük Partisi (Avusturya)
• Ulusal Cephe (Fransa)
• Adalet ve Kalkınma Partisi (Türkiye)
• Milliyetçi Hareket Partisi (Türkiye)
• Yeniden Refah Partisi (Türkiye)
• Hür Dava Partisi (Türkiye)
• Büyük Birlik Partisi (Türkiye)
• Zafer Partisi (Türkiye)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sol popülizm
• Argumentum ad populum
• Demagoji
• Elitizm
• Hakikat sonrası siyaset
• Lümpen proletarya
• Oklokrasi
• Oportünizm
• Paternalizm
• Populares
• Pragmatizm
• Yeni Osmanlıcılık
• Faşizm
• Özalizm
• Milli Görüş
• Ülkücülük

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]