Üçüncü kolera salgını

Üçüncü kolera salgını (1846–1860), UCLA'daki araştırmacıların 1837 gibi erken bir tarihte başlamış olabileceğine ve 1863'e kadar sürmüş olabileceğine inandıkları, on dokuzuncu yüzyılda Hindistan'da ortaya çıkan ve sınırlarının çok ötesine ulaşan üçüncü büyük kolera salgınıdır.^[1] Bu salgın, 19. yüzyıl salgınları arasında en yüksek ölüm oranına sahip olarak kabul edilir.^[2]

Asya, Avrupa, Afrika ve Kuzey Amerika'daki nüfus arasında yüksek ölüm oranlarına sahiptir. Rusya'da bir milyondan fazla insan koleradan ölmüştür. 1853-1854'te Londra'daki salgın 10.000'den fazla can almış ve tüm Büyük Britanya için 23.000 ölüm olmuştur.

1854 yılında, Londra'nın fakir bir bölgesinde çalışan İngiliz doktor John Snow, hastalığın bulaşma yolu olarak kirli suyu tanımlamıştır. 1854 Broad Street kolera salgınından sonra, Londra'nın Soho bölgesindeki kolera vakalarının haritasını çıkarmış ve bir mahallede bir su pompasının yakınında bir dizi vaka tespit etmiştir. Teorisini test etmek için yetkilileri pompa kolunu çıkarmaya ikna etti ve bölgedeki kolera vakalarının sayısı hemen azaldı. Onun atılımı nihayetinde salgını kontrol altına almaya yardımcı oldu. Snow, 1849'da bir kolera salgınına yanıt olarak kurulan Londra Epidemiyoloji Derneği'nin kurucu üyesidir ve epidemiyolojinin babalarından biri olarak kabul edilir.^[3]^[4]^[5]

İkinci kolera salgını[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci kolera salgını Hindistan'dan yayıldı, tüm Avrupa'ya ve Kuzey Afrika'yı sardı, ardından Atlantik'i geçerek Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'ne, Meksika ve Karayipler'e yayıldı. Birçok kaynak, ikinci pandeminin ne zaman sona erdiği ve üçüncü pandeminin ne zaman başladığı konusunda farklılık gösterir. Üçüncü kolera pandemisinin 1839'da Bengal'den bir artışla başladığını iddia eden kaynaklar vardır.^[6]

1840'lar[değiştir | kaynağı değiştir]

1846'da Mekke'de 15.000'den fazla insan koleradan ölmüştür.^[7] Rusya'da, 1847 ve 1851 yılları arasında ülkedeki salgında bir milyondan fazla insan ölmüştür.^[8]

1848'de İngiltere ve Galler'de iki yıllık bir salgın başladı ve 52.000 can almıştır.^[9] Londra'da, 1832 salgınının iki katından fazla, 14.137 cana mal oldu ve şehir tarihinin en kötü salgınıydı. Kolera, 1849'da İrlanda'yı vurdu; zaten açlık ve ateş nedeniyle zaten zayıflamış olan İrlanda Kıtlığından kurtulanların çoğunu öldürdü.^[10] 1849'da kolera, Kuzey Amerika'ya göçmenler için bir biniş noktası olan İngiltere'nin büyük liman kenti Liverpool'da 5.308 ve Hull'da 1.834 can almıştır.^[11] 1849'da Paris'te ikinci bir büyük salgın meydana gelmiştir.

İrlanda göçmen gemilerinden İngiltere'den Amerika Birleşik Devletleri'ne yayıldığına inanılan kolera, Mississippi nehri sistemine yayıldı ve St. Louis'de 4.500'den fazla ve New Orleans'ta 3.000'den fazla kişi öldü.^[11] İrlandalı göçmenler için önemli bir yer olan New York'ta binlerce kişi öldü.^[11] 1849-1850'de Nashville'i vuran salgın, eski ABD Başkanı James K. Polk'un hayatını aldı. Kaliforniya Altına Hücum sırasında, kolera Kaliforniya, Mormon ve Oregon Yolları boyunca taşındı, 6.000 ila 12.000^[12] kişinin 1849–1855 kolera yıllarında Utah ve Oregon'a giderken öldükleri düşünülmektedir.^[11] Kolera'nın 1832 ve 1849 arasındaki iki salgın sırasında Amerika Birleşik Devletleri'nde 150.000'den fazla kişinin,^[13]^[14] ve ayrıca Meksika'da 200.000 kişinin öldüğüne inanılmaktadır.^[15] Vietnam'da 1849'daki kolera salgını tahminen 800.000 ila bir milyon insanı öldürmüştür (1847 krallık nüfusunun %8 ile %10'u).^[16]

1850'ler[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'da 1847'de başlayan kolera salgını 1851'e kadar sürdü ve bir milyondan fazla insanı öldürdü. 1851'de Küba'dan gelen bir gemi hastalığı Gran Canaria'ya taşıdı.^[17] Yaz aylarında adada,^[18] 58.000 kişilik bir nüfustan 6.000'den fazla insanın öldüğü düşünülmektedir.

1852'de kolera doğuya Endonezya'ya yayıldı ve daha sonra 1854'te Çin ve Japonya'ya taşındı. Filipinler'e 1858'de ve Kore'ye 1859'da bulaştı. 1859'da Bengal'de bir salgın hastalığın yolcular ve askerler tarafından İran, Irak, Arabistan ve Rusya'ya bulaşmasına katkıda bulundu.^[7] Japonya, 1858 ile 1902 arasında en az yedi büyük kolera salgını yaşadı. 1858-1860'taki bir salgında Tokyo'da 100.000 ile 200.000 arasında insan koleradan öldü.^[19]

1854'te Chicago'da bir kolera salgını nüfusun yüzde 5,5'inin (yaklaşık 3,500 kişi) hayatını aldı.^[20]^[21] Providence, Rhode Island o kadar yaygın bir salgına maruz kaldı ki, sonraki otuz yıl boyunca 1854 orada "Kolera Yılı" olarak adlandırıldı.^[22] 1853-1854'te Londra'daki salgın 10.739 can aldı. İspanya'da 1854-1855 salgınında 236.000'den fazla kişi koleradan öldü.^[23] Hastalık 1854 ve 1855'te Güney Amerika'ya ulaştı ve Venezuela ile Brezilya'da kurbanlar aldı.^[15] Üçüncü pandemi sırasında, önceki iki pandemiden etkilenmeyen Tunus'ta, hastalığı Avrupalıların getirdiği düşünülmektedir. Avrupalıların temizlik uygulamalarını suçladılar. Bazı Amerika Birleşik Devletleri bilim adamları, kolera'nın bir şekilde Afrikalı Amerikalılarla ilişkili olduğuna inanmaya başladılar, çünkü hastalık Güney'de siyah popülasyonların olduğu bölgelerde yaygındı. Mevcut araştırmacılar, bu nüfusa sağlık koruma altyapısı ve sağlık hizmetleri açısından yetersiz hizmet verildiğini ve yolcular ile gemilerin hastalığı taşıdığı su yollarının yakınında yaşadıklarını belirtmektedir.^[24]

1854 Broad Street kolera salgını[değiştir | kaynağı değiştir]

John Snow'un 1854 Londra salgınındaki kolera vakalarını gösteren orijinal haritası

1854 Broad Street kolera salgını, 1854'te İngiltere'de Londra'nın Soho semtindeki Broad Street (şimdi Broadwick Street) yakınlarında ve üçüncü kolera salgını sırasında meydana gelen şiddetli bir kolera salgınıdır. 616 kişiyi öldüren bu salgın, John Snow'un nedenleri üzerine yaptığı çalışma ve kolera kaynağının havadaki parçacıklardan (mikroplu hava teorisi , "miazma" olarak anılır) ziyade mikrop bulaşmış su olduğu hipoteziyle nedeniyle çok iyi bilinir.^[25]^[26]

Snow, 1854'teki kolera salgınının kaynağını Broad Street'teki (şimdi Broadwick Street) halka açık su pompası olarak tanımladı. Çalışmaları tamamen kesin olmasa da, savunuculuğu yerel konseyi, su pompasının kolunu kaldırarak Broad Street pompasını devre dışı bırakmaya ikna etti. Snow daha sonra pompanın etrafındaki kolera vakaları kümesini göstermek için bir nokta haritası kullandı. Ayrıca, su kaynağının kalitesi ile kolera vakaları arasındaki bağlantıyı göstermek için istatistikler kullandı ve suyun, Thames Nehri'nin kanalizasyonla kirlenmiş bölümlerinden salgın bölgesine taşındığını ve bunun artan kolera insidansına yol açtığını gösterdi. Snow'un çalışması, halk sağlığı ve coğrafya tarihinde önemli bir olaydı. Epidemiyoloji biliminin kurucu olaylarından biri olarak kabul edilir.

Bu keşif, 19. yüzyılın ortalarından başlayarak halk sağlığını ve gelişmiş sanitasyon tesislerinin inşasını etkilemeye başladı. Daha sonra, "enfeksiyon odağı" terimi, bir enfeksiyonun bulaşması için koşulların uygun olduğu Broad Street pompası gibi yerleri tanımlamak için kullanılacaktır. John Snow'un kolera bulaşma nedenini bulma çabası, bilmeden bir çift kör deney yaratmasına neden oldu.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Frerichs, Ralph R. "Asiatic Cholera Pandemics During the Life of John Snow : Asiatic Cholera Pandemic of 1846-63". John Snow - a historical giant in epidemiology (İngilizce). UCLA Department of Epidemiology - Fielding School of Public Health. 1 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2018.
^ "Cholera's seven pandemics" (İngilizce). Canadian Broadcasting Corporation. 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "London Epidemiology Society". UCLA. 13 Nisan 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2012.
^ Dunnigan, M. (2003). "Commentary: John Snow and alum-induced rickets from adulterated London bread: an overlooked contribution to metabolic bone disease". International Journal of Epidemiology (İngilizce). 32 (3): 340-1. doi:10.1093/ije/dyg160 . PMID 12777415.
^ Snow, J. (1857). "On the Adulteration of Bread As a Cause of Rickets". The Lancet (İngilizce). 70 (1766): 4-5. doi:10.1016/S0140-6736(02)21130-7. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
Reedited in Snow, J. (2003). "On the adulteration of bread as a cause of rickets" (PDF). International Journal of Epidemiology (İngilizce). 32 (3): 336-7. doi:10.1093/ije/dyg153 . PMID 12777413. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
^ Hays, J. N. (2005). Epidemics and Pandemics: Their Impacts on Human History (İngilizce). ABC-CLIO. ISBN 9781851096589.
^ ^a ^b Asiatic Cholera Pandemic of 1846-63 28 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. UCLA School of Public Health.
^ Geoffrey A. Hosking (2001). "Russia and the Russians: a history 28 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Harvard University Press. p. 9. 0-674-00473-6
^ Cholera's seven pandemics 13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., cbc.ca, 2 Aralık 2008.
^ "The Irish Famine" (İngilizce). 27 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2014.
^ ^a ^b ^c ^d Rosenberg, Charles E. (1987). The Cholera Years: The United States in 1832, 1849, and 1866 (İngilizce). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-72677-9.
^ Unruh, John David (1993). The plains across: the overland emigrants and the trans-Mississippi West, 1840–60 (İngilizce). Urbana, IL: University of Illinois Press. ss. 408-10. ISBN 978-0-252-06360-2.
^ Beardsley GW (2000). "The 1832 Cholera Epidemic in New York State: 19th Century Responses to Cholerae Vibrio (part 2)". The Early America Review. 3 (2). 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2010.
^ Vibrio cholerae in recreational beach waters and tributaries of Southern California 3 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ ^a ^b Byrne, Joseph Patrick (2008). Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M. ABC-CLIO. s. 101. ISBN 978-0-313-34102-1. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
^ Goscha, Christopher (2016). Vietnam: A New History. Basic Books. ss. 60.
^ HISTORICAL GEOGRAPHICAL APPROACH IN THE BEHAVIOR OF THE EPIDEMIC OF THE CHOLERA MORBUS OF 1851 IN THE PALMS OF GREAT CANARY 22 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p.626
^ Historia de la medicina en Gran Canaria 22 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. pp. 545–546
^ Kaoru Sugihara, Peter Robb, Haruka Yanagisawa, Local Agrarian Societies in Colonial India: Japanese Perspectives, (1996), p. 313.
^ Rosenberg, Charles E. (1987). The cholera years: the United States in 1832, 1849 and 1866 (İngilizce). Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-72677-9.
^ Chicago Daily Tribune 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 12 July 1854
^ McKenna, Ray (19 Nisan 2020). "My Turn: Ray McKenna: R.I. residents of 1854 would relate" (İngilizce). The Providence Journal. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020.
^ Kohn, George C. (2008). Encyclopedia of Plague and Pestilence: from Ancient Times to the Present (İngilizce). Infobase Publishing. s. 369. ISBN 978-0-8160-6935-4. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
^ Hayes, J. N. (2005). Epidemics and Pandemics: Their Impacts on Human History (İngilizce). Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. s. 233.
^ Eyeler, William (July 2001). "The changing assessments of John Snow's and William Farr's Cholera Studies". Sozial- und Präventivmedizin (İngilizce). 46 (4): 225-32. doi:10.1007/BF01593177. PMID 11582849.
^ Paneth, N; Vinten-Johansen, P; Brody, H; Rip, M (1 Ekim 1998). "A rivalry of foulness: official and unofficial investigations of the London cholera epidemic of 1854". American Journal of Public Health (İngilizce). 88 (10): 1545-1553. doi:10.2105/ajph.88.10.1545. ISSN 0090-0036. PMC 1508470 $2. PMID 9772861.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Pandemiler üzerine kitap

[1] Frerichs, Ralph R. "Asiatic Cholera Pandemics During the Life of John Snow : Asiatic Cholera Pandemic of 1846-63". John Snow - a historical giant in epidemiology (İngilizce). UCLA Department of Epidemiology - Fielding School of Public Health. 1 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2018.

[CBC-2] "Cholera's seven pandemics" (İngilizce). Canadian Broadcasting Corporation. 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[3] "London Epidemiology Society". UCLA. 13 Nisan 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2012.

[4] Dunnigan, M. (2003). "Commentary: John Snow and alum-induced rickets from adulterated London bread: an overlooked contribution to metabolic bone disease". International Journal of Epidemiology (İngilizce). 32 (3): 340-1. doi:10.1093/ije/dyg160 . PMID 12777415.

[5] Snow, J. (1857). "On the Adulteration of Bread As a Cause of Rickets". The Lancet (İngilizce). 70 (1766): 4-5. doi:10.1016/S0140-6736(02)21130-7. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
Reedited in Snow, J. (2003). "On the adulteration of bread as a cause of rickets" (PDF). International Journal of Epidemiology (İngilizce). 32 (3): 336-7. doi:10.1093/ije/dyg153 . PMID 12777413. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.

[6] Hays, J. N. (2005). Epidemics and Pandemics: Their Impacts on Human History (İngilizce). ABC-CLIO. ISBN 9781851096589.

[Pandemic2-7] Asiatic Cholera Pandemic of 1846-63 28 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. UCLA School of Public Health.

[8] Geoffrey A. Hosking (2001). "Russia and the Russians: a history 28 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Harvard University Press. p. 9. 0-674-00473-6

[9] Cholera's seven pandemics 13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., cbc.ca, 2 Aralık 2008.

[10] "The Irish Famine" (İngilizce). 27 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2014.

[Rosenberg-11] Rosenberg, Charles E. (1987). The Cholera Years: The United States in 1832, 1849, and 1866 (İngilizce). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-72677-9.

[12] Unruh, John David (1993). The plains across: the overland emigrants and the trans-Mississippi West, 1840–60 (İngilizce). Urbana, IL: University of Illinois Press. ss. 408-10. ISBN 978-0-252-06360-2.

[13] Beardsley GW (2000). "The 1832 Cholera Epidemic in New York State: 19th Century Responses to Cholerae Vibrio (part 2)". The Early America Review. 3 (2). 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2010.

[14] Vibrio cholerae in recreational beach waters and tributaries of Southern California 3 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[Encyclopedia2-15] Byrne, Joseph Patrick (2008). Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M. ABC-CLIO. s. 101. ISBN 978-0-313-34102-1. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.

[16] Goscha, Christopher (2016). Vietnam: A New History. Basic Books. ss. 60.

[17] HISTORICAL GEOGRAPHICAL APPROACH IN THE BEHAVIOR OF THE EPIDEMIC OF THE CHOLERA MORBUS OF 1851 IN THE PALMS OF GREAT CANARY 22 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p.626

[18] Historia de la medicina en Gran Canaria 22 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. pp. 545–546

[19] Kaoru Sugihara, Peter Robb, Haruka Yanagisawa, Local Agrarian Societies in Colonial India: Japanese Perspectives, (1996), p. 313.

[Rosenberg2-20] Rosenberg, Charles E. (1987). The cholera years: the United States in 1832, 1849 and 1866 (İngilizce). Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-72677-9.

[21] Chicago Daily Tribune 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 12 July 1854

[ProJo-22] McKenna, Ray (19 Nisan 2020). "My Turn: Ray McKenna: R.I. residents of 1854 would relate" (İngilizce). The Providence Journal. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020.

[23] Kohn, George C. (2008). Encyclopedia of Plague and Pestilence: from Ancient Times to the Present (İngilizce). Infobase Publishing. s. 369. ISBN 978-0-8160-6935-4. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.

[24] Hayes, J. N. (2005). Epidemics and Pandemics: Their Impacts on Human History (İngilizce). Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. s. 233.

[25] Eyeler, William (July 2001). "The changing assessments of John Snow's and William Farr's Cholera Studies". Sozial- und Präventivmedizin (İngilizce). 46 (4): 225-32. doi:10.1007/BF01593177. PMID 11582849.

[:0-26] Paneth, N; Vinten-Johansen, P; Brody, H; Rip, M (1 Ekim 1998). "A rivalry of foulness: official and unofficial investigations of the London cholera epidemic of 1854". American Journal of Public Health (İngilizce). 88 (10): 1545-1553. doi:10.2105/ajph.88.10.1545. ISSN 0090-0036. PMC 1508470 $2. PMID 9772861.

[27] İlk veba salgını, 541-767 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından oluşmaktadır.

[28] İkinci veba salgını, 1347-1835 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından oluşmaktadır.

[29] Üçüncü veba salgını, 1855-1945 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından oluşmaktadır.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[a]

[b]

[c]

g t d Kolera
Kolera	Belirtiler Tedavi Önlem Suseptibilite Bulaşma Teşhis Tarih Aşı
Kolera bakterisi	Vibrio cholerae Suş: El Tor Keşfi: 1854 Broad Street kolera salgını John Snow Henry Whitehead
Tedavi	Oral rehidratasyon tedavisi Antibiyotikler: Tetrasiklin kotrimoksazol Eritromisin Doksisiklin Kloramfenikol furazolidon Florokinolonlar: norfloxacin
Salgınlar ve pandemiler	Kolera pandemileri: 1817-1824 kolera salgını 1826–1837 kolera salgını 1846–1860 kolera salgını 1863–1875 kolera salgını 1881–1896 kolera salgını 1899–1923 kolera salgını 1961–1975 kolera salgını Diğer salgınlar: 1854 Broad Street kolera salgını 1913 Romanya ordusu kolera salgını 2007 Irak kolera salgını 2008 Kongo kolera salgını 2008-2009 Zimbabve kolera salgını 2010-2019 Haiti kolera salgını 2012 Sierra Leone kolera salgını 2014-2015 Afrika kolera salgını Yemen'de kolera salgını (2016-günümüz)

Üçüncü kolera salgını nedir?, Üçüncü kolera salgını anlamı nedir?, Üçüncü kolera salgını ne demektir?