Pandemi

1918-1919 yıllarında meydana gelen "İspanyol gribi" salgını dünya çapında dramatik ölümle sonuçlandı.

Pandemiler veya pandemik hastalıklar, bir kıta hatta tüm dünya yüzeyi gibi çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara (epidemilere) verilen genel addır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Pandemi, Eski Yunanca'da tüm anlamına gelen παν (pan) ile insanlar anlamına gelen δῆμος (demos) kelimelerinden türetilmiştir.

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tanımlamasına göre bir pandemi ancak aşağıdaki 3 koşulu sağladığında başlamış sayılır:

Nüfusun daha önce maruz kalmadığı bir hastalığın ortaya çıkışı
Hastalığa sebep olan etmenin insanlara bulaşması ve tehlikeli bir hastalığa yol açması
Hastalık etmeninin insanlar arasında kolayca ve devamlı olarak yayılması

Bir hastalık veya tıbbi durum sadece yaygın olması ve çok sayıda insanın ölümüne yol açması nedeniyle pandemi olarak nitelendirilemez, aynı zamanda bulaşıcı olması gereklidir. Örneğin kanser, insanlarda çok sayıda ölüme sebep olan bir hastalık olmasına rağmen bulaşıcı olmadığı için pandemi olarak adlandırılmamaktadır (Bazı kanser türlerinin bulaşıcı etmenler tarafından ortaya çıkabildiği unutulmamalıdır).

Devam eden pandemiler[değiştir | kaynağı değiştir]

HIV/AIDS[değiştir | kaynağı değiştir]

AIDS küresel bir pandemidir.^[1] 2014 yılı itibarıyla, dünyada yaklaşık 36,9 milyon insan HIV virüsüne sahiptir.^[2] 2012 yılında, yaklaşık 17,2 milyon erkek, 16,8 milyon kadın ve 3,4 milyon 15 yaşından küçük çocuk AIDS hastasıydı.^[3] 2010 yılında 1,8 milyon insan AIDS nedeniyle öldü, bu sayı 2005 yılında 2,2 milyondu.^[3]

COVID-19[değiştir | kaynağı değiştir]

COVID-19 pandemisi, Aralık 2019'da başlamış, Çin'in Hubei bölgesinin başkenti olan Vuhan kökenli SARS-CoV-2 olarak adlandırılan yeni bir koronavirüsün neden olduğu pandemidir. İlerleyen zamanlarda Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya-Pasifik'te yer alan çeşitli ülkelere yayılmış olan salgın, 11 Mart 2020'de Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edildi.

Tarihi pandemi ve epidemiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara veba
Kolera - 19. yüzyıl boyunca tam altı kez pandemi ilan edilmiştir.^[4]
Grip (Influenza)
COVID-19 pandemisi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Cohen, MS; Hellmann, N; Levy, JA; DeCock, K; Lange, J (Nisan 2008). "The spread, treatment, and prevention of HIV-1: evolution of a global pandemic". The Journal of Clinical Investigation. 118 (4). ss. 1244-54. doi:10.1172/JCI34706. PMC 2276790 $2. PMID 18382737.
^ "Fact Sheet". UNAIDS.org. 2013. 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013.
^ ^a ^b "UNAIDS 2011 pg. 1–10" (PDF). 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2020.
^ Küskü, Fırat. "II. Abdülhamid Pandemi ile Nasıl Başa Çıkmıştı? / How did Abdul Hamid II Cope With The Pandemic?". ULUSLARARASI KAPADOKYA SALGIN DÖNEMLERI KONGRESI. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2021.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Pandemi hazırlığı videosu. Uzman görüşleri
WHO - Küresel sağlık sorunları hakkında otoriter bilgi kaynağı19 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Avrupa'yı geçmişte harap eden pandemikler7 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
CDC: Grip pandemi safhaları11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Safe Care Campaign 14 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
A.B.D. hükümentinin pandemik grip ve kuş gribi bilgilendirme sayfası26 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Flu Wiki — to help local communities prepare for and perhaps cope with a possible influenza pandemic.
Scientific American Magazine (November 2005 Issue) Preparing for a Pandemic
'Defying Death' 30 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Freeview 'Next Big Thing' Video. A Discussion by the Vega Science Trust and the BBC/OU

[Cohen20082-1] Cohen, MS; Hellmann, N; Levy, JA; DeCock, K; Lange, J (Nisan 2008). "The spread, treatment, and prevention of HIV-1: evolution of a global pandemic". The Journal of Clinical Investigation. 118 (4). ss. 1244-54. doi:10.1172/JCI34706. PMC 2276790 $2. PMID 18382737.

[UNAIDS2013factsheet2-2] "Fact Sheet". UNAIDS.org. 2013. 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013.

[UN2011Ten2-3] "UNAIDS 2011 pg. 1–10" (PDF). 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2020.

[4] Küskü, Fırat. "II. Abdülhamid Pandemi ile Nasıl Başa Çıkmıştı? / How did Abdul Hamid II Cope With The Pandemic?". ULUSLARARASI KAPADOKYA SALGIN DÖNEMLERI KONGRESI. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Tıp tarihi
Tıp ve tıbbi teknolojinin zaman çizelgesi
Temel bilimlerin tarihi	Anatomi Biyokimya Biyoloji Biyoteknoloji Kimya Embriyoloji Genetik İmmünoloji Zaman Çizelgesi Tıbbi teşhis Mikrobiyoloji Moleküler biyoloji Nörobilim Beslenme Patoloji Farmakoloji Fizyoloji Viroloji Virüsler
Tıp dallarının tarihi	Alternatif tıp Anestezi Genel Nöroaksiyel Kanser Kardiyoloji (invazif ve girişimsel) Diş tedavileri Dermatoloji Acil tıp CPR Endokrinoloji Nöroloji Psikiyatri Zaman Çizelgesi Psikiyatri kurumları Psikocerrahi Cerrahi Travma ve ortopedi
Antik toplumlarda tıp	Tarih Öncesi Babil Bizans Antik Mısır Mısır tıbbi papirüsleri Antik Yunanistan Antik İran Antik Roma Ortaçağ İslam dünyası Ortaçağ Batı Avrupa
Tıbbi yöntemlerin tarihi	Antibiyotikler Zaman Çizelgesi Kan nakli Humorizm Nörogörüntüleme Radyasyon tedavisi Trakeal entübasyon Aşılar Zaman Çizelgesi Yara bakımı
Afetler ve salgın hastalıklar	Kara Ölüm Salgınlar Sıtma Pandemiler Veba Poliomyelitis Çiçek hastalığı Frengi Tüberküloz
Kategori

Pandemi nedir?, Pandemi anlamı nedir?, Pandemi ne demektir?