1961–1975 kolera pandemisi (yedinci kolera pandemisi olarak da bilinir) yedinci büyük kolera salgını ve esas olarak 1961 ile 1975 yılları arasında meydana gelmiş ancak etkisi günümüze kadar devam etmiş salgındır.^[1] El Tor adlı türe dayanan bu salgın, 1961'de Endonezya'da başladı ve 1963'te Bangladeş'e^[2] daha sonra 1964'te Hindistan'a, ardından 1966'da Sovyetler Birliği'ne sıçradı. Temmuz 1970'te Odessa'da bir salgın oldu ve 1972'de Bakü'de salgın raporları ortaya çıkmış ancak Sovyetler Birliği bu bilgiyi saklamıştır.^[2] 1973 yılında Kuzey Afrika'dan İtalya'ya ulaştı. Japonya ve Güney Pasifik'te, 1970'lerin sonlarında birkaç salgın görüldü.^[2] 1971'de dünya çapında bildirilen vaka sayısı 155.000 idi. 1991 yılında 570.000'e ulaştı.^[1] Hastalığın yayılmasına modern ulaşım ve toplu göçler yardımcı oldu. Ancak ölüm oranları hükûmetler modern tedavi edici ve önleyici tedbirler almaya başladıkça belirgin bir şekilde düştü. %50 olan olağan ölüm oranı, 1980'lerde %10'a ve 1990'larda %3'ün altına düştü.^[1]

1991 yılında tür Latin Amerika'da geri döndü. Yaklaşık 10.000 kişiyi öldürdüğü Peru'da ortaya çıktı.^[3] Araştırmalar suşun kökenini yedinci kolera pandemisine kadar takip etti.^[4] Türün kontamine sudan Asya üzerinden Latin Amerika'ya geldiğinden şüphelenildi, ancak Latin Amerika'dan alınan örneklerle Afrika'dan alınan örneklerin aynı olduğu bulundu.^[5]

Patojenin 20. yüzyılda dünya çapında bu hızlı yayılımı hastalığın yayıldığı ana yer olan Bengal Körfezi'nin ana merkezine bağlanabilir.

Daha önce altı kolera salgını yaşandı. Yedinci pandemi 1961'de başladı ve 2020'de hala devam etmektedir. Önceki altı pandemi klasik kolera biyotipi Vibrio cholerae'den kaynaklanmış olsa da, El Tor soyu yedinci pandemideki baskın türdür.

Bu pandemi iki döneme ayrılabilir. 1. Dönemde (1961–1969), 24 Asya ülkesi 419.968 kolera vakası bildirdi. 2. dönemde (1970–1975), Asya, Afrika, Avrupa ve Amerika'dan 73 ülke 706.261 vaka bildirdi.^[6] Kolera hastalığı, bakteri V. cholerae ile kontamine olan yiyecek veya içme suyunun kullanılmasından kaynaklanır. Hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler ve dehidrasyon ile şiddetli sulu ishale neden olur.

Genel bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kolera, Vibrio cholerae bakterisi ile kontamine olmuş yiyecek veya suyun kullanılmasından kaynaklanan akut bir ishal enfeksiyonudur. En yaygın olarak gıda veya su ile kontamine olmuş fekal madde yoluyla meydana gelir ve enfeksiyon fekal-oral yolla yayılır. Kolera'nın çiğ kabuklu deniz ürünleri yenmesinden de kaynaklandığı bulunmuştur. Hastalığın semptomları enfeksiyondan 12 saat ila 5 gün sonra ortaya çıkar ancak enfekte kişilerin sadece %10'u şiddetli sulu ishal, kusma ve bacak krampları belirtileri gösterir.^[7] Kolera, dışkı testi veya rektal sürüntü ile teşhis edilir ve ana tedavisi oral rehidrasyon solüsyonu (ORS) şeklindedir. ORS, ince bağırsakta sodyum alımını en üst düzeye çıkarmak için eşmolar konsantrasyonlarda sodyum ve glikoz kullanır ve sıvı kayıplarını azaltır.^[8] Ağır vakalarda vücut sıvılarının hızlı kaybı dehidratasyona yol açar ve hastalar şok riski altındadır. Bu durum intravenöz sıvıların ve antibiyotiklerin uygulanmasını gerektirir. Kolera bulaşması temiz su ve sanitasyon tesislerine yetersiz erişimle yakından bağlantılıdır ve bu nedenle risk altındaki alanlar genellikle gecekondular ve yoksul topluluklardır.^[9] Kolera'nın 1961'den 1975'e kadar yayılmasında rol oynayan ana faktörler, Terörizm, sel, uygunsuz kanalizasyon bertarafı ve çevre hijyeni eksikliği olarak gösterilmiştir.

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

7. pandeminin tarihi 1961'in başına kadar izlenebilir. İlk 6 pandemiden klasik kolera türünün evrimi genetik analiz yoluyla ortaya çıkarılmıştır. Yeni neslin ilk gözlemi 1897'de El Tor, Mısır'daki bir laboratuvarda yapılmıştır. 'El Tor' suşu akrabalarından %30 farklı saptanmıştır.^[10] Suş ilk Güney Asya'da ortaya çıktı ve daha sonra 1900'de Ortadoğu'da patojenik olmayan formuna geçti. El Tor türünün insanlarda hastalığa neden olma yeteneğini tetikleyen DNA'yı alması 1903 ve 1908 yılları arasındaydı.^[10] Bu şekilde etken El Tor pandemik suşuna dönüşmüştü.^[11] Makassar, Güney Sulawesi, El Tor suşunun 1960 salgınının kaynağıydı ve burada muhtemelen bulaşıcılığı artıran yeni genler kazandı. ^[10] Kolera daha sonra 1961'de diğer ülkelere yayıldı ve pandemik bir suş olduğunu gösterdi. Birçok çalışma 7. kolera pandemisinin kaynağı olarak Endonezya'yı işaret ediyor, ancak araştırmalar Çin'de 1960 ve 1990 yılları arasındaki salgınların aynı alt soylarla ilişkili olduğunu gösteriyor. Bu suşlar birçok kez Bengal Körfezi'nden küresel olarak yayıldı.^[12] Bu durum, Çin'i 1960'lar ve 1970'ler boyunca kolera salgınının yayılması sırasında hem bir çöküş hem de kaynak olarak sınıflandırır. Çin'in komşu ülkeler için bir kaynak olarak adlandırılmasına ek olarak, kolera salgınının yayılmasının Çin vakaları tarafından artırılmış olabileceğine dair bu bilgi birçok kaynağın aktardığı gibi pandeminin Endonezya'da başladığı görüşüyle çelişiyor. 

Yayılma ve ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]

El Tor kolera salgını ilk olarak Mayıs 1961'de Makassar'dan gelen gezginler tarafından ziyaret edilen Kendal yakınlarındaki bir sahil topluluğu olan Java'da ^[13] Kısa bir süre sonra Semarang ve Cakarta'da, Haziran ayında ortaya çıktı.

Bu salgın 2 hafta sürdü ve 79 ölümle 582 kişiye bulaştı (%17 ölüm). Ağustos ayına kadar salgın Kalimantan ve Makao'ya ulaştı (13 hasta ve 6 ölüm). Hong Kong'daki ilk vaka 15 Ağustos'ta bir balıkçı bölgesi olan Kwangtung yakınlarındaki bir toplulukta ortaya çıktı. İkinci vaka, Kwangtung'dan Hong Kong'a giden teknedeki bir kişiydi. Hong Kong'da 15 ölümle 72 vaka görüldü (%20.8 ölüm).^[14]

1 Şubat 1962'ye kadar, 4107 kişiye kolera bulaştı ve 897 ölüm görüldü (%21.8 ölüm). Eylül ayına kadar büyük bir aşı kampanyasına rağmen kolera hızla Filipinlere geçti ve enfekte insan sayısı Mart 1962'ye kadar 2,005 ölümle 15.000'e ulaştı. Yalnızca Filipinler'de ölüm oranı 1962'de 1.682'ye ulaştı.^[15] Daha sonra Jolo Adası'ndan asemptomatik bir gezgin tarafından İngiliz Borneo'da yeniden ortaya çıktı. Daha sonra Kamboçya, Tayland, Singapur ve Hindistan'da salgınlar meydana geldi.^[14]

1963 yılında WHO, kolerayı uluslararası bir numaralı katil hastalık ilan etmiştir. Tayvan, Pakistan, Afganistan, İran, Güney Rusya, Irak, Kore, Burma, Kamboçya, Güney Vietnam, Malezya, Singapur, Nepal, Tayland, Özbekistan ve Hong Kong'da karantina uygulamaları yapılmıştır.^[15]

1960'ların ortalarında kolera, 1964'te Chittagong, Bangladeş, Kamboçya, Tayland ve Malezya ve Hindistan'da salgınlarla Güneydoğu Asya'ya sızdı. El Tor suşu daha sonra batıya doğru ilerledi ve 1965'te Pakistan, Nepal, Afganistan, İran ve Özbekistan da dahil olmak üzere Güney Asya'yı işgal etti. İran, 1939'dan beri koleradan uzaktı ve Ekim ortasına kadar toplam 2.704 vaka bildirmişti.^[15] İran'da bu salgınlar meydana geldiğinde, İran Pasteur Enstitüsü, İran'ın doğu bölgelerinin nüfusunu korumak için 9,5 milyon kolera aşısı üretti.^[16] 1966'da Irak ilk vakasını bildirdi.

Kolera suşu 1970 yılında Orta Doğu ve Afrika'ya ulaştı ve hızla yayıldı. Asya veya Ortadoğu'dan dönen bir yolcunun hastalığı Afrika'ya bulaştırdığı düşünülüyor.^[17] Arap Yarımadası, Suriye ve Ürdün enfekte oldu, bunu Ağustos 1970'te Gine izledi. Kolera'nın ilk olarak kıyı boyunca su yolları boyunca ve nehirler boyunca iç kısımlara yayıldığı düşünüldü. Kasım 1970'te enfekte bireylerin modernize hızlı taşınması görüldü. Daha sonra, büyük toplantılar kolera'nın dışa yayılmasını kolaylaştırdı ^[17] ve 1970'ten 1971'e kadar Sierra Leone, Liberya, Fildişi Sahili, Gana, Togo, Benin, Nijerya ve Güney Kamerun'da salgınlar yaşandı. 1970-1971 yılları arasında Batı Afrika'daki kolera salgını 400.000'den fazla kişiye ulaştı.^[18] Afrika, 1962'de %16'lık yüksek bir kolera ölüm oranına sahipti. 1971'in sonunda 25 ülke enfekte oldu. 1972 ile 1991 arasında kolera Afrika'nın geri kalanının çoğuna yayıldı.^[17]

Araştırmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

1970 yılında Dacca'daki araştırma laboratuvarı, Güneydoğu Asya Antlaşması Örgütü (SEATO), Birleşik Krallık, Avustralya ve çeşitli Amerikan ajanslarını içeren uluslararası bir kampanya başladı. İnsan gönüllüler, etkili bir kolera aşısı geliştirmek için NIH sponsorluğundaki bir dizi testte yer aldı. Bu sırada Mısır, Güney Kore ve Sovyetler Birliği'nde yeni kolera salgınları meydana geliyordu.^[15]

1964'te icad edilen ORS, 1980'lerde DSÖ tarafından onaylandı. Kolera ile enfekte olan 40 milyon kişinin hayatını kurtardığı tahmin ediliyor. ORS'nin başarılarının bir sonucu olarak son 30 yılda, kısa vadede etkilenen bireyleri tedavi etmeye ve uzun vadede güvenli su ve daha iyi hijyen sağlamaya çalışan bir kolera çalışması görüldü.^[19]

Ayrıca, 1962'de başlayan kolera pandemisi, bu spesifik kolera türü hakkında önemli araştırmaları teşvik eden 'El Tor' biyotipi aracılığıyla tanımlanır. Bu salgın, El Tor'un artan direncini çevreye aktardı.^[19] İlk altı kolera pandemisine neden olan klasik biyotipin aksine, insanlarda asemptomatik taşıyıcılıktan habersiz bulaşma riskini artırdı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kolera aşısının uygulanmasına karşı olan araştırmacılar, asıl olarak kaynakların rehidrasyona ve güvenli su sağlanmasına ve iyileştirilmiş sanitasyona yönlendirilmesi gerektiğini dile getirdi. Bunun nedeni, sterilize edilmiş ortamların, gıdaların tüketilmeden önce uygun şekilde pişirilmesinin, steril su kullanılmasının ve genel kişisel hijyene uyulmasının kolera yayılımını azaltmasıdır.^[20] Şimdiye kadar kolera kontrol faaliyetleri, gelecekte tekrarları önleyebilecek altta yatan nedenlere sınırlı dikkat ile salgınlara acil müdahalelere odaklanmıştır.^[21] Bununla birlikte, yeni ve geliştirilmiş kolera aşılarının bulunması bu yaklaşımın revize edilmesine olanak sağlamıştır.^[19] Ayrıca son araştırmalar kolera bulaşması ve bağışıklık tepkisi konusundaki anlayışımızı geliştirdi. Bu ilerlemelerin sonucu cansız ve atenüe canlı suşlardan elde edilen deneysel kolera aşılarının geliştirilmesi olmuştur.^[22] FDA kısa süre önce aktif kolera bulaşma alanına seyahat eden 18-64 yaş arası yetişkinler için Vaxchora adlı tek doz canlı oral kolera aşısını onayladı.^[23] Ayrıca bir Haiti çalışması, iki dozluk bir kolera aşısından kalıcı koruma olduğunu göstermektedir. Haiti'deki 2010-2017 kolera salgını sırasında iki doz aşı alanların hastalanma olasılığı %76 daha azdı. Bu koruma 4 yıl sürmüştür.^{[kaynak belirtilmeli]}

1962'de pandemik koleraya neden olan bu biyotipin klinik şiddeti bir salgının ilk aşamasında hedeflenen antimikrobiyallerin uygulanmasına yönelik modern araştırmalara yol açmıştır. Bu, 1970'lerde tetrasiklin ile test edildi ve bu antibiyotiğe karşı direnç nedeniyle yararlı bulunmadı.^[24] Bununla birlikte daha yeni ilaçlara atıfta bulunarak ve bunların uygulanmasının önceki girişimlerden daha yararlı olup olmayacağına dair sorular ortaya çıkmıştır.^[19]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Salgınlar ve Pandemiler
• Kolera