Vedat Günyol (6 Mart 1911, İstanbul – 9 Temmuz 2004, İstanbul), Türk çevirmen, eleştirmen, yayımcı ve yazardır.^[1][2]

Çıkardığı Yeni Ufuklar dergisiyle Sabahattin Eyuboğlu, Azra Erhat ve Halikarnas Balıkçısı ile birlikte Türk hümanizmini kurmaya çalışmıştır.

Cemal Süreya'nın 80'li yılların sonlarına doğru Vedat Günyol'u edebiyatçıların cumhurbaşkanı adayı olarak önermesi ilginç bir anekdottur.^[3]

Yaşamı ve Kariyeri^[4][değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavutluk'tan gelen bir baba ile Diyarbakırlı bir annenin çocuğu olarak İstanbul Fatih'te doğdu.^[5] İlkokulu Diyarbakır'da (1922), ortaokulu İstanbul'da (Gelenbevi Ortaokulu, 1926) ve liseyi 1934'te Saint Benoit Fransız Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1938 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. İlk çevirilerini üniversite yıllarında yaptı.

Paris’te başladığı Devletler Hukuku doktorasını 2. Dünya Savaşı yüzünden yarım bırakmak zorunda kaldı ama 10 yıl sonra geri dönerek Devletler Hukukunda Birey konulu teziyle tamamladı. Paris’te bulunduğu sürede Halide Edip Adıvar ve eşi Adnan Adıvar ile yakın dost oldu. Halide Edip Adıvar ile ortak çeviriler yaptı.

Zorunlu olarak yurda döndüğünde, mezun olduğu İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde kamu hukuku asistanlığı ve Fransızca okutmanlığı yaptı (1939-40). 1940'ta Vefa lisesinde ve Gedikpaşa Ortaokulunda Fransızca öğretmenliği, Milli Eğitim Bakanlığı Neşriyat Müdürlüğü ve Tercüme Bürosu üyeliği (1942 – 1948), İslam Ansiklopedisi Yazı Kurulu (1949 – 1959) üyeliği görevlerinde bulundu. Aynı tarihlerde Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü, Ankara Gazi Lisesi ve İtalyan Lisesinde Fransızca öğretmenliği yaptı.

1950’de İstanbul barosuna 2550 sicil numarası ile kaydoldu ve sekiz yıl avukatlık yaptı, 1955-1960 yılları arasında uluslararası bir bankanın, Banco Di Roma'nın hukuk müşavirliğini üstlendi.

1962-1972 yılları arasında çalıştığı Atatürk Erkek Lisesi (Taksim Atatürk Lisesi) Fransızca Öğretmenliğinden emekli oldu.

Yazın Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Edebiyata 1934 yılında Yücel dergisinde çeviri ile başladı, 1939'da Paris'ten yurda döndükten sonra Fransız romanlarını tanıtım yazıları ve kitap eleştirileriyle bu dergide yazmayı sürdürdü.^[1][6]

1941’de Cemal Nadir ile Arkadaş adlı haftalık çocuk dergisini yayınladı.^[7] Şirket-i Hayriye ve Yücel dergilerinde çevirmenlik yaptı.

1952’de Orhan Burian ile birlikte Ufuklar dergisini çıkarmaya başladı. Burian'ın ölümünden sonra, 1953’den 1976’ya kadar dergiyi Yeni Ufuklar adıyla 275 sayı sürdürdü.

1959'da Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte Türkçe'deki çeviri yazını eksiğini kapatmak amacıyla Çan Yayınları adlı bir yayınevi kurdu. Günyol'un "En güzel yıllarım" diye nitelendirdiği 1977'ye dek süren bu dönemde 62 çeviri kitap yayınlandı.^[8]

Vedat Günyol daha sonra Milliyet Sanat, Adam Sanat, Varlık, Yaşasın Edebiyat, Hürriyet Gösteri, Tiyatro 76, Forum, ABC, Kapris, Saçak gibi dergilerde, Cumhuriyet gazetesinde yazılar yayımladı.^[9]

İki kez yargılandı. 1964 yılında Çan Yayınlarından çıkardıkları Sabahattin Eyüboğlu ve Vedat Günyol çevirisi Gracchus Babeuf'un “Devrim Yazıları” adlı eseri nedeniyle yargılandılar ve iki yıl süren mahkeme süreci sonunda beraat ettiler.^[10] 1971’de ise Komünist Parti Kurucularından olduğu iddiasıyla Sabahattin Eyüboğlu ve eşi, Azra Erhat, Yaşar Kemal ve eşi ile birlikte tutuklandı. Dört ay İstanbul Maltepe Cezaevinde kaldılar ama ilk celsede beraat ettiler.^[11]

Birçok ansiklopedide edebi kurul üyeliği yaptı.

Maltepe Üniversitesi bünyesindeki Özel Marmara Radyo Televizyon ve Gazetecilik Anadolu Teknik Lisesi'nde Türker Gedik ile birlikte İnsan Hakları ve Demokrasi dersleri veren Vedat Günyol'a Nisan 2002'de Maltepe Üniversitesi tarafından fahri doktorluk unvanı verildi.^[12] Üniversitenin Cevizli Kampusu'nda 2 Mayıs 1998'de Vedat Günyol'un bağışlarıyla açılan bir Vedat Günyol Kitaplığı da bulunuyor.

1999’da 60. sanat yılını bir törenle kutladı.^[12]

9 Temmuz 2004’te İstanbul’da öldü. Ölümünden sonra anısına Vedat Günyol Deneme Ödülü düzenlendi.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

21 Nisan 2002 tarihinde Hürriyet Gazetesi muhabiri İhsan Yılmaz, Vedat Günyol ile söyleşisini yayınlar: “Türkiye’ye döndüklerinde onlarla görüştüm, asistanlık yaptım. Halide Edip ile Türk’ün Ateşle İmtihanı’nı İngilizce’den Türkçe’ye çevirisini birlikte yaptık. O dikte ediyor ben yazıyordum. Hastalanınca Vedat sen git tercüme edip getir bana diyor, bu sefer ben tercüme ediyorum, o düzeltiyor. Kitabın orijinali Turkish Ordeal’di Ama kitabın İngilizce baskısında Atatürk aleyhine yazdığı yerleri Türkçe’ye çevirirken almadı. Yani o bölümleri kendisi sansürledi.”

Kaynak: Halide Edip Beni 13 Yıl Sömürdü; İhsan Yılmaz - Vedat Günyol Söyleşisi, Hürriyet Gazetesi Pazar Eki, 21 Nisan 2002

Yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

Deneme / Eleştiri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Dile Gelseler (1966),
• Yeni Türkiye Ardında (1966),
• Devlet İnsan mı? (1974),^[2]
• Bu Cennet Bu Cehennem (1975),
• Çalakalem (1977),
• Orman Işırsa (1979),
• Daldan Dala (1982),
• Bilinç Yolunda ( 1985),
• Gölgeden Işığa (1988),
• Giderayak Yaşarken (1989),
• Güleryüzlü Ciddilik (1986),
• Yaşarken (1989),
• Güne Doğarken (1992),
• Güne Gün Katmak (1995),
• Dünden Bugüne (1995),
• Yaşa Yaşa Gör Temaşa (1997),
• Günlerin İçinden (1999),
• Gün Ola Harman Ola (2001),
• Kendimce Denemeler (2003),
• Uygarlığın Bamteli (2005).

Anı / Günlük[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uzak Yakın, Bölük Pörçük Anılar (günlük, 1990),
• Yine de Yaşarken "Günlükler" (1990),
• Yaza Yaza Yaşarken "Günlükler" (1991).

Derleme[değiştir | kaynağı değiştir]

• Konuşmalar (Orhan Burian ile, 1995).
• Çağdaş Türk Edebiyatının Kıyıcığında (Sabahattin Eyüboğlu ile, 1995)

Araştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

• W. Shakespeare / Hayatı-Sanatı-Eserleri (Orhan Burian ile, 1955),
• Prens Lütfullah Dosyası (Cavit Orhan Tütengil ile, 1977),
• Sanat ve Edebiyat Dergileri (1987).

Çeviri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yazarın başta Paul Valery, Werner Heisenberg, Jean Paul Sartre, Gracchus Babeuf, Bertrand Russel, Thomas More gibi ünlü yazarlardan olmak üzere çok sayıda çevirisi vardır.

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1988 - Varlık Yayınevi Emeğe Saygı Ödülü,
• 1989 - Sedat Simavi Edebiyat Ödülü ("Gölgeden Işığa" adlı kitabı ile),
• 1993 - Edebiyatçılar Derneği Onur Madalyası,
• 1995 - Çınar Yayınları Onur Ödülü,
• 1997 - TÜYAP Kitap Fuarı Onur Ödülü^[13],
• 2001 - Özel Maltepe Üniversitesince fahri doktora ünvanı^[12],
• 2003 - Çeviri Ödülü / Çeviri Derneği^[14].

Hakkında Yazılanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hümanizma’nın İmece’ci Öğretmeni Vedat Günyol (Haz. Alpay Kabacalı, 1997)
• Vedat Günyol özel sayısı (Varlık dergisi, nisan 1988)
• Aydınlanmanın Işığında Sanat İnsanlarımız: Vedat Günyol (Feridun Andaç, 1997)
• 100'e 5 Vardı - Vedat Günyol’a Armağan (Haz. Ali Ekber Ataş, 2004)
• Vedat Günyol "Bir Uyanış Savaşçısı" (Öner Yağcı, Telgrafhane Yayınları, 2023)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Orhan Burian

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]