Fatih

Fatih
Fatih
İlçe
	Ayasofya
	; Fatih'in İstanbul'daki konumu
Ülke	Türkiye
Bölge	Marmara
İl	İstanbul
İdare
• Belediye Başkanı	Mehmet Ergün Turan (AK Parti)
• Kaymakam	Cafer Sarılı
Yüzölçümü
• Toplam	15,62 km²
Nüfus (2019)
• Toplam	443,090
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu	340-1 xx
	Resmî site; fatih.bel.tr ; fatih.gov.tr

Fatih, tarihî yarımada (Suriçi) olarak da bilinen, İstanbul şehrinin kurulup geliştiği bölgenin tamamını kaplayan ve şu anda İstanbul ilinin merkez ilçesidir. Valilik, büyükşehir belediye başkanlığı, emniyet müdürlüğü ve şehrin vergi dairesi gibi kurumların yer alıyor olması sebebiyle İstanbul'un merkezi sayılır. Güneybatıdan Zeytinburnu, kuzeybatıdan Eyüpsultan ilçeleri; kuzeyden Haliç, doğudan İstanbul Boğazı ve güneyden Marmara Denizi ile çevrilidir.

İlçe, 1928'den 2008'e kadar Eminönü'yle beraber tarihî yarımadadaki iki ilçeden biri olmuştur. 2008'de Eminönü ilçesinin varlığının bir kere daha ortadan kaldırılıp tarihinde olduğu gibi yeniden Fatih ilçesine katılmasından beri tekrar tüm tarihî yarımada üzerindeki tek ilçe hâline gelmiştir. Kırsal yerleşimi olmayan ve 15.62 km²'lik (1562 hektar) bir alanı kaplayan Fatih ilçesi 57 mahalleden oluşmaktadır.

Adı[değiştir | kaynağı değiştir]

Konstantinopolis 1453'te Osmanlılar tarafından fethedildiğinde Ortodoks Patrikhanesi, Ayasofya'nın hemen yanında yer almaktaydı. Patrikhane fethi izleyen günlerde önce Havariyyun Kilisesi'ne (Havariler Kilisesi) daha sonra da Fener'e taşındı.

Fatih Sultan Mehmet fethin onuncu yılında yıktırdığı Havariyyun Kilisesi'nin yerine kendi adıyla anılan büyük bir külliye yaptırdı. Fatih Külliyesi'nin çevresinde zamanla bir Müslüman mahallesi ortaya çıktı. Külliyenin adıyla anılmaya başlayan bu mahalle hızla klasik bir Osmanlı şehri halini almış, Fatih semtine ve ilçesine adını vermiştir.^[2]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafi durumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesi, kuzeybatıda Eyüpsultan ilçesi, kuzeyde Haliç, güneyde Marmara Denizi, batıda Zeytinburnu ilçesiyle komşudur. İlçenin yüzölçümü 15.62 km²'dir (1562 hektar). İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 60 m'dir. Tarım arazisi yoktur. Tarihî yarımada 7 tepe üzerine kurulmuştur, şiirlere konu olan İstanbul'un yedi tepesi, Fatih sınırları içinde kalır.

Fatih'in sınırlarını tarihi surlar ile Haliç ve Marmara Denizi belirler. Haliç Ayvansaray'dan Yedikule'ye kadar uzanan surların bir bölümü tamir görmüştür ve Fatih'i Eyüp ve Zeytinburnu ilçelerinden ayırır. Haliç ve Marmara kıyılarındaki deniz surları büyük ölçüde tahrip olduğu için günümüze kadar ulaşamamıştır. Kıyılarının toplam uzunluğu 14 km'dir.

İdari yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin tümü İstanbul kentinin tarihsel çekirdeği olan Suriçi'nde yer alır. 1928'de İstanbul İli Merkez İlçesi Eminönü ve Fatih ilçeleri kurularak ikiye bölündü. 21 Mayıs 1930 tarih ve 1499 sayı ile resmi gazetede yayımlanarak 1 Eylül 1930 tarih ve 1612 numaralı kanun ile ilçe oldu.^[3] Fatih ve Eminönü ilçeleri 1984'e değin İstanbul Belediyesi'ne bağlı bir şubeyken, yapılan bir düzenlemeyle İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı ilçe belediyeleri durumuna getirildiler. 29 Mart 2009 tarihinde yürürlüğe giren 5757 sayılı kanunla, tarihî yarımadanın iki ilçesi (Fatih ve Eminönü), "Fatih" adı altında tek bir ilçeye dönüştürülmüştür.

Mahalleler[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesi bugün 57 mahalleden oluşmaktadır:

Yapılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Marmaray kazıları neticesinde 8500 yıllık bir tarihe sahip olduğu anlaşılan^[4] İstanbul şehrinin en eski yerleşim alanlarından biri olan Fatih İlçesi, tarihsel yapılar açısından oldukça zengindir. Tarihî yarımada Fatih, Roma İmparatorluğu’nun en önemli merkezlerinden biri olma özelliğine sahip bir yer olmasının yanında 1058 yıl Bizans'a, 469 yıl Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapmıştır. Bu özelliği dolayısıyla tarihî yarımadada bu üç önemli medeniyete ait çok önemli eserleri bir arada görmek mümkündür. Tarihî yarımada, üzerinde yer alan Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma eserlerle adeta bir açık hava müzesi görünümündedir.

İstanbul Surları[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul ilinin çevresinde bulunan, Bizans zamanında yapılmış şehir duvarlarıdır. İstanbul'un etrafını çeviren surlar tarihte 5. yüzyıldan başlayarak inşa edilmiş, yıkılmalar ve yeniden yapmalarla dört defa elden geçmiştir. Son yapımı MS 408'den sonradır. II. Theodosius (408-450) zamanında İstanbul surları Sarayburnu'ndan Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray'a bu taraftan ve Marmara kıyısı boyunca Yedikule'ye, Yedikule'den Topkapı'ya, Topkapı'dan Ayvansaray'a uzanıyordu.

Fatih ilçesi bugün yalnızca kuzey ve batıdan tarihi surlarla çevrilidir. Haliç kıyısındaki Ayvansaray’dan Marmara kıyısındaki Yedikule’ye kadar uzanan bir bölümü tamir gören bu surlar Fatih İlçesini Eyüp ve Zeytinburnu ilçelerinden ayırır. Haliç ve Marmara kıyılarındaki deniz surları büyük ölçüde tahrip olduğu, zarar gördüğü için günümüze kadar ulaşmamıştır.

Ayasofya[değiştir | kaynağı değiştir]

Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından M.S. 532 - 537 yılları arasında İstanbul ilinin tarihî yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup, 1453 yılında İstanbul'un Türkler tarafından alınmasıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüş, 1934 yılından 2020 yılına kadar müze olarak hizmet vermiş,^[5]^[6] 2020 yılında ise tekrar camiye çevrilmiştir.^[7] Ayasofya, mimari bakımdan, bazilika planı ile merkezî planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak ele alınır.

Topkapı Sarayı[değiştir | kaynağı değiştir]

Topkapı Sarayı Fatih Sultan Mehmed tarafından 1478’de yaptırılmış,Abdülmecid’in Dolmabahçe Sarayı’nı yaptırmasına kadar yaklaşık 380 sene boyunca devletin idare merkezi ve Osmanlı padişahlarının resmî ikametgâhı olmuştur. Kuruluş yıllarında yaklaşık 700.000 m²'lik bir alanda yer alan sarayın bugünkü alanı 80.000 m²'dir.^[8]

Sultan Ahmet Camii[değiştir | kaynağı değiştir]

1609-1616 yılları arasında sultan I. Ahmet tarafından İstanbul'daki tarihî yarımadada, Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa'ya yaptırılmıştır. Cami Mavi, yeşil ve beyaz renkli İznik çinileriyle bezendiği için ve yarım kubbeleri ve büyük kubbesinin içi de gene mavi ağırlıklı kalem işleri ile süslendiği için Avrupalılarca "Mavi Cami (Blue Mosque)" olarak adlandırılır. Ayasofya'nın 1934 yılında camiden müzeye dönüştürülmesiyle, İstanbul'un ana cami konumuna ulaşmıştır.

Aslında Sultan Ahmet Camii külliyesiyle birlikte, İstanbul’daki en büyük yapı komplekslerinden biridir. Bu külliye bir cami, medreseler, hünkar kasrı, arasta, dükkânlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalardan oluşmaktadır. Bu yapıların bir kısmı günümüze ulaşamamıştır.

Mısır Çarşısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eminönü'nde Yeni Camii'nin arkasında ve Çiçek Pazarı'nın yanındadır. İstanbul ilinin en eski kapalı çarşılarından olan Mısır Çarşısı, 1660 yılında Turhan Sultan tarafından yaptırılmıştır. Mimarı Kazım Ağa'dır. Çarşı son olarak 1940-1943 yılları arasında İstanbul Belediyesi tarafından restore edilmiştir.

Camiiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih İlçesindeki en önemli dini anıtsal yapılardan biri olan Fatih Camii yine Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Fatih cami bu bölgedeki en fazla ziyaret edilen cami durumundadır. Fatih Camii'nin Osmanlı Tarihi açısından bir diğer önemi de açılan ilk medreselerin bu caminin bünyesinde olmasıdır. Şu anda hâlâ bu medreseler üniversite öğrencileri tarafından kullanılmaktadır. Tarihi değere sahip Zeyrek Camii kiliseden camiye çevrilmiştir. İskender Paşa Camii, Hırka-i Şerif Camii, Vefa Camii yine bölgedeki en önemli anıtsal yapılardır. Fatih İlçesi sınırları içindeki tarihsel nitelikli camilerden bazıları;

Kiliseler[değiştir | kaynağı değiştir]

Aya İrini Kilisesi
Ayıos Yeosyios - Hagios Georgios Patrikhane Aya Yorgi Kilisesi
Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi (İstanbul Ermeni Patrikhanesi'nin ana kilisesi)
Sveti Stefan Kilisesi
Surp Kevork Kilisesi
Sarmaşık Aya Dimitri Rum Ortodoks Kilisesi

Diğer tarihsel yapılar ve mekanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih'i Beyazıt'a bağlayan ana cadde olan Fevzi Paşa Caddesi Roma döneminden beri aynı işlevini sürdürmektedir. Yine çok önemli bir yapı olan tarihi Bozdoğan (Valens) Kemeri aynı bölgede bulunmaktadır.

Fatih semti oldukça yüksek bir yerde kurulmuştur. Çeşitli manzara noktalarından Haliç ve İstanbul Boğazı rahatlıkla izlenebilir. Şehrin en eski yerleşim alanlarından bazılarının bulunduğu Fatih ilçesi, tarihsel yapılar açısından oldukça zengindir.Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde cazibesinden hiçbir şey kaybetmemiştir ve sınırları içinde çok önemli tarihi ve turistik eserler barındırır. Sadece Türkiye'de değil dünyada da eşine az rastlanan bu eserlerden bazıları şunlardır:

Müzeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesindeki başlıca müzeler şunlardır:

Büyük Saray Mozaikleri Müzesi
Cenan Vakfı Altay Dergahı Müzesi
Cumhuriyet Eğitim Müzesi
Fethiye Müzesi
Fotoğraf Müzesi
Halı ve Kilim Müzesi
Hilye-i Şerif ve Tespih Müzesi
II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi
İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi
İstanbul Lisesi Müzesi
İstanbul Arkeoloji Müzesi
İstanbul İslam, Bilim ve Teknoloji Müzesi
İstanbul Üniversitesi Eczacılık Müzesi
İstanbul Üniversitesi Hidrobiyoloji Müzesi
İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi
İstanbul Üniversitesi Zooloji Müzesi
Kariye Camii
Rezan Has Müzesi
Rüstempaşa Medresesi Bediüzzaman Müzesi
Sağlık Müzesi
Tekfur Sarayı
Tıp Tarihi Müzesi
Topkapı Sarayı
Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi
Türk ve İslâm Eserleri Müzesi
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Basın Müzesi
Türkiye İş Bankası Müzesi
Yahya Kemal Müzesi
Yedikule Zindanları
Yerebatan Sarnıcı

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesi eğitim kurumları açısından oldukça zengindir. 2020 yılı itibarıyla ilçe sınırları içinde 45 adet ilköğretim ve dengi eğitim kurumu bulunur. Ayrıca aralarında İstanbul Lisesi, Davutpaşa Lisesi, Pertevniyal Anadolu Lisesi, Vefa Lisesi, Cağaloğlu Anadolu Lisesi, Çapa Fen Lisesi ve Fener Rum Erkek Lisesi gibi pek çok köklü ortaöğrenim kurumunun bulunduğu 76 lise barındırır.^[9]

Yükseköğretim kurumları arasında İstanbul Üniversitesi önemli bir yer tutar. İstanbul Üniversitesi'nin merkez binası ve Tıp (Çapa), Diş Hekimliği, Cerrahpaşa Tıp, Hukuk, Edebiyat, Fen, İktisat, Eczacılık, Hasan Ali Yücel Eğitim, İlahiyat, Su Ürünleri, İletişim ve Siyasal Bilgiler fakülteleri gib birçok fakültesi bu ilçede yer almaktadır.

İstanbul Üniversitesi'nin dışında, Biruni Üniversitesi, Kadir Has Üniversitesi Merkez Kampüsü, İstanbul Ticaret Üniversitesi Eminönü Kampüsü ve Marmara Üniversitesi Rektörlüğü, tarihî yarımada içindeki diğer yükseköğretim kurumlarıdır.

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesi, hem kara, hem deniz hem de raylı sistemleriyle İstanbul'un ulaşımı en kolay ilçelerden birisidir.

Karayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Atatürk (Unkapanı) Köprüsü'nden itibaren başlayan Atatürk Bulvarı ve daha güneydeki Gazi Mustafa Kemal Paşa Caddesi, 2008'e kadar Eminönü ve Fatih ilçeleri arasında sınır oluşturuyordu. İstanbul kent içi ulaşım bağlantılarından bazıları Fatih ilçesinden geçer. Bunlardan başlıcaları Saraçhanebaşı'ndan Edirnekapı'ya uzanan Macar Kardeşler ve Fevzi Paşa caddeleri, Aksaray'ı Topkapı-Edirnekapı Caddesi'ne bağlayan Vatan Caddesi ile yine Aksaray'ı Topkapı'ya bağlayan Millet Caddesi'dir. Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray, Mürsel Paşa, Abdülezel Paşa, Kadir Has ve Ragıp Gümüşpala caddeleri yer alır. Bu caddelerle Haliç arasında yeşil alanlar yer alır. İlçenin Marmara kıyısından Sirkeci'yi Bakırköy'e bağlayan "sahil yolu" da denen Kennedy Caddesi geçer. Atatürk (Unkapanı) ve Galata köprüleri tarihî yarımadayı Beyoğlu yakasına bağlar.

Raylı sistemler[değiştir | kaynağı değiştir]

2013 yılında tren seferlerine kapatılan Sirkeci Garı'ndan başlayıp İstanbul'u Avrupa'ya bağlayan ve kentin Avrupa Yakasındaki banliyö ulaşımını sağlayan çift hatlı demiryolu da yer yer sahil yoluna paralel olarak uzanırdı.

1992'de hizmete giren T1 (Bağcılar - Kabataş) Tramvay Hattı Millet Caddesi, Ordu Caddesi, Divan Yolu güzergâhını izleyerek Sirkeci'ye ulaştıktan sonra Galata Köprüsü üzerinden Karaköy ve Kabataş'a ulaşır. 2021 yılında Cibali ile Alibeyköy Cep Otogarı arasında hizmete giren T5 Tramvay Hattının Eminönü'ne uzatılması planlanmaktadır.

Yenikapı Aktarma Merkezi TCDD'ye ait hemzemin ve yer altı tren istasyonu, Metro İstanbul'a ait yer altı metro istasyonu ve İETT otobüslerine hizmet veren otobüs duraklarından oluşan bir terminaldir. İstasyon, TCDD Taşımacılık tarafından işletilen Marmaray (Halkalı - Gebze & Ataköy - Pendik) Banliyö Trenleri'ne hizmet vermektedir. Yenikapı Aktarma Merkezi'nden başlayan M1 metro hattı Atatürk Havalimanı'nda, M1ʙ hattı Kirazlı'da, M2 metro hattı Hacıosman'nda noktalanır.

(Yenikapı - Atatürk Havalimanı) (Yenikapı ile Topkapı ‐ Ulubatlı arası)
(Yenikapı - Kirazlı) (Yenikapı ile Topkapı ‐ Ulubatlı arası)
(Yenikapı - Hacıosman) (Yenikapı ile Haliç arası)
(Kabataş - Bağcılar) (Eminönü ile Pazartekke arası)
(Eminönü - Alibeyköy Cep Otogarı) (Eminönü ile Ayvansaray arası)
(Sirkeci - Kazlıçeşme) (Sirkeci ile Yedikule arası)
Marmaray (Halkalı - Gebze & Ataköy - Pendik) (Yenikapı ile Sirkeci arası)

Denizyolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesi bir yarımada olarak suyolu ulaşımında oldukça avantajlı bir konumdadır; Sirkeci - Harem arasında feribot, Eminönü iskelesinden ise Kadıköy, Üsküdar ve İstanbul Boğazı'na şehir hatları seferleri düzenlenir. İDO Yenikapı İskelesi'nden ise Bakırköy, Bostancı ve Kadıköy'e deniz otobüsü seferleri düzenlenir. Haliç kıyısındaki Ayvansaray, Balat ve Fener iskelelerinden ulaşımdan çok gezinti amaçlı Haliç seferleri düzenlenir.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesinin nüfus gelişimi İstanbul'un diğer ilçelerinden farklı olmuştur. Eski Eminönü ilçesinde 1960'larda başlayan nüfustaki gerileme 1990'lı yıllarda da eski Fatih ilçesinde başlamıştır. Bugün de ilçe nüfusu gerilemektedir. Bunun başlıca nedenleri gelişim alanlarının daralması, ekonomik olanakları gelişenlerin başka ilçelere taşınması ve önemli bölgelerin konut alanı olmaktan çıkıp iş alanı niteliği kazanmasıdır.

Yıl	Fatih	Eminönü^[a]	Toplam
1927^[10]	İl merkezi:		245.982
1935^[11]	172.902	100.933	273.835
1940^[12]^[b]	160.589	105.683	266.272
1945^[13]	181.025	111.064	292.089
1950^[14]	226.853	123.056	349.909
1955^[15]	286.733	146.896	433.629
1960^[16]	300.594	134.852	435.446
1965^[17]	344.602	137.849	482.451
1970^[18]	417.662	136.997	554.659
1975^[19]	504.127	122.885	627.012
1980^[20]	474.578	93.324	567.902
1985^[21]	497.459	93.383	590.842
1990^[22]	462.464	83.444	545.908
2000^[23]	403.508	55.635	459.143
2007^[24]	422.941	32.557	455.498
2008^[25]	443.955	veri yok	443.955
2009^[26]	433.796	veri yok	433.796
2010^[27]	431.147	veri yok	431.147
2011^[28]	429.351	veri yok	429.351
2012^[29]	428.857	veri yok	428.857
2013^[30]	425.875	veri yok	425.875
2014^[31]	419.266	veri yok	419.266
2015^[32]	419.345	veri yok	419.345
2016^[32]	417.285	veri yok	417.285
2017^[32]	433.873	veri yok	433.873
2018^[32]	436.539	veri yok	436.539
2019^[32]	443.090	veri yok	443.090
2020^[32]	396.594	veri yok	396.594
2021^[32]	382.990	veri yok	382.990
2022^[32]	368.227	veri yok	368.227
2023^[32]	356.025	veri yok	356.025

Sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih ilçesi ülkenin dört bir yanından gelen hasta ve hasta yakınlarını ağırlamaktadır. Bunun nedeni ise ilçede birçok hastane bulunmasıdır. Genellikle Çapa Tıp Fakültesi'nin adı geçse de ilçede ayrıca Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Vakıf Gureba Hastanesi, Haseki Hastanesi, İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi gibi birçok büyük hastanenin yanı sıra özel hastaneler ve poliklinikler de bulunmaktadır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin ekonomik, özellikle de ticari fonksiyonu dışında diğer önemli fonksiyonları turizm, idari ve eğitimsel fonksiyonlardır. Tarihî yarımada üzerinde yer alan Roma, Bizans ve Osmanlı eserleri ilçede turizm fonksiyonuna giderek önem kazandırmaktadır; özellikle yarımadanın eski Eminönü İlçesi içinde kalan kısmındaki işyerleri giderek turizme dönük işletmelere dönüşmektedir. İstanbul Valiliği'nin burada bulunması, İstanbul ilinin birçok önemli resmî dairesinin de burada yer almasına yol açmıştır.

Çapa semtinde eczaneler ve sağlık ekipmanları satan işletmeler yoğunlaşmıştır. Laleli semtinde, ağırlıklı olarak Bağımsız Devletler Topluluğu ve Orta Doğu ülkelerine dönük satış yapan konfeksiyon mağazaları yoğunlaşmıştır.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin profesyonel futbol liglerindeki en büyük temsilcisi İstanbulspor olmuştur. 1926'da İstanbul Lisesi öğrencileri tarafından kurulan İstanbulspor uzun aralıklarla da olsa 2000'li yılların ortalarına kadar Süper Lig'de mücadele etmiş, ancak daha sonra içine düştüğü mali ve idari kriz nedeniyle 2. Lig'e gerilemiştir. Fatih Karagümrük, İstanbulspor kadar başarılı olamamışsa da taraftar olarak ilçenin en güçlü kulübü olmuştur. Kırmızı-Siyahlı renklere sahip olan takım, 1958-1963 ve 1983-84 yılları arasında 1. Lig'de (Süper Lig) mücadele etmiştir ve 2020-21 sezonundan itibaren de bu ligde yer alır. Kulüp yakın zamanda tesisleşme konusunda bir hayli mesafe kaydetmiştir. Bir diğer ünlü spor kulübü ise Vefa Spor Kulübü'dür. Süper Lig'in kuruluşundan 1970'lerin ortalarına kadar aralıklı da olsa bu ligde mücadele eden Vefa, daha sonra düşüşe geçerek amatör lige kadar geriledi. Yeşildirek 1960'ların başında Süper Lig'de oynayıp hâlen amatör ligde mücadele eden bir başka Fatih İlçesi kulübüdür. İstanbul Güreş İhtisas Kulübü güreş branşında Türkiye'nin önde gelen kulüplerindendir. Başlıca spor tesisleri Vefa Stadı ile Vefa Spor Salonu'dur.

Politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih Belediye Başkanları ve Partileri^[33]
Yıl	Belediye Başkanı	Parti	Oy Oranı
1984	Yetkin Gündüz	ANAP	%53,53
1989	Yusuf Günaydın	SHP	%31,97
1994	Sadettin Tantan	ANAP	%42,36
1999	Eşref Albayrak	FP	%32,16
2004	Mustafa Demir	AK Parti	%44,18
2009			%42,83
2014			%48,69
2019	Mehmet Ergün Turan		%53,03
2024			%47,56

Mustafa Demir, 2018 Genel seçimlerinde milletvekili olmak için istifa etmiş ve görevi Hasan Suver'e devretmiştir.

Eminönü Belediye Başkanları ve Partileri^[33]
Yıl	Belediye Başkanı	Parti	Oy Oranı
1984	Tahir Aktaş	ANAP	%49,64
1989	Ahmet Naci Akgün	SHP	%28,69
1994	Ahmet Çetinsaya	ANAP	%28,52
1999	Lütfi Kibiroğlu	FP	%27,67
2004	Nevzat Er	AKP	%26,11

Kültürel yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede yaşayan nüfusun büyük kısmının anadili Türkçedir. Bazı bölgelerde Kürtçe, Rumca, Gürcüce, Ermenice, İbranice konuşan nüfus yaşar. Zira Rumlar, Gürcüler ile Ermeni ve Museviler kendi ana lisanlarına, örf ve adetlerine bağlıdırlar. İstanbul'un fethinden sonra Kumkapı bölgesine yerleştirilen Ermeniler hâlâ burada yoğun biçimde yaşarlar. İlçenin güneybatısında yer alan ve İstanbul'un en büyük Çingene mahallesinden biri olan Sulukule, 2005 yılında başlatılan "Sulukule Kentsel Yenileme Projesi" ile büyük ölçüde eski kültürel dokusunu kaybetmiştir. Muhafazakâr yaşam tarzının sınırlarda yaşandığı Çarşamba, kabadayılar semti olarak adlandırılan Karagümrük ve meyhaneleriyle ünlü Kumkapı semtleri Fatih'in kozmopolit yapısını gösterir.

Tiyatrolar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevre Tiyatrosu, Fatih Reşat Nuri Sahnesi, Fatih Belediyesi Zübeyde Hanım Kültür Merkezi, gibi modern dönemde yapılmış gösteri mekanlarının yanı sıra Aya İrini gibi tarihsel mekanlar da performanalara ev sahipliği yapar. Ayrıca birçok kütüphanesi bulunmaktadır.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ 2008'de Eminönü ilçesi lağvedilerek Fatih'e bağlanmıştır. İlçe coğrafyasının geçmişteki nüfusu hakkında bilgi için Eminönü nüfusu da tabloya eklenmiştir.
^ Eyüpsultan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2015.
^ "Fatih İlçesi İsmini Nereden Alıyor?". 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2020.
^ https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/illeridaresi/Bilgiler2/%C4%B0l%20ve%20%C4%B0l%C3%A7e%20Kurulu%C5%9F%20Tarihleri%202018.pdf 7 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ^{[yalın URL]}
^ http://www.istanbul2010.org/HABER/GP_648665 23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İstanbul’un tarihini 8500 yıl önceye taşıyan Marmaray-Metro Kurtarma Kazıları kitaplaştı.
^ "Britannica/Hagia Sophia". 22 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2011.
^ "Archnet/Hagia Sophia". 5 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2011.
^ "Ayasofya'nın ibadete açılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı Resmi Gazete'de". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı. 10 Temmuz 2020. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
^ "Topkapı Sarayı'nın Kısa Tarihçesi". 10 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2006.
^ "MEB İstanbul". Fatih İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü. 21 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2020.
^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Fatih Nüfusu - İstanbul". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İstanbul Fatih Nüfusu". nufusune.com.
^ ^a ^b "yerelnet.org.tr, Fatih Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih Belediyesi 20 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Fatih Kaymakamlığı 21 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tarihi Yapılar 29 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Fatih İlçesi Tanıtımı

[10] 2008'de Eminönü ilçesi lağvedilerek Fatih'e bağlanmıştır. İlçe coğrafyasının geçmişteki nüfusu hakkında bilgi için Eminönü nüfusu da tabloya eklenmiştir.

[14] Eyüpsultan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

[1] "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2015.

[2] "Fatih İlçesi İsmini Nereden Alıyor?". 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2020.

[3] ttps://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/illeridaresi/Bilgiler2/%C4%B0l%20ve%20%C4%B0l%C3%A7e%20Kurulu%C5%9F%20Tarihleri%202018.pdf 7 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ^{[yalın URL]}

[4] ttp://www.istanbul2010.org/HABER/GP_648665 23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İstanbul’un tarihini 8500 yıl önceye taşıyan Marmaray-Metro Kurtarma Kazıları kitaplaştı.

[BrA-5] "Britannica/Hagia Sophia". 22 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2011.

[6] "Archnet/Hagia Sophia". 5 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2011.

[7] "Ayasofya'nın ibadete açılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı Resmi Gazete'de". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı. 10 Temmuz 2020. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.

[Topkapı_Sarayı’nın_Kısa_Tarihçesi-8] "Topkapı Sarayı'nın Kısa Tarihçesi". 10 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2006.

[9] "MEB İstanbul". Fatih İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü. 21 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2020.

[11] "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.

[TÜİK1935-12] Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

[TÜİK1940-13] Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

[TÜİK1945-15] Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

[TÜİK1950-16] Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

[TÜİK1955-17] Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

[TÜİK1960-18] Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

[19] "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[20] "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[21] "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[22] "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[23] "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[24] "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[25] "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[26] "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[27] "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[28] "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[29] "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[30] "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.

[31] "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.

[32] "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.

[33] "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.

[:9-34] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ
"Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

"Fatih Nüfusu - İstanbul". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.

"İstanbul Fatih Nüfusu". nufusune.com.

[35] "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

[36] "Fatih Nüfusu - İstanbul". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.

[37] "İstanbul Fatih Nüfusu". nufusune.com.

[yerelnet.org.tr-35] "yerelnet.org.tr, Fatih Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[12]

[b]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

g t d Fatih, İstanbul
Mahalleler	Aksaray Akşemsettin Alemdar Ali Kuşçu Atikali Ayvansaray Balabanağa Balat Beyazıt Binbirdirek Cankurtaran Cerrahpaşa Cibali Demirtaş Derviş Ali Eminsinan Hacı Kadın Haseki Sultan Hırka-i Şerif Hobyar Hoca Gıyasettin Hocapaşa İskenderpaşa Kalenderhane Karagümrük Katip Kasım Kemalpaşa Küçük Ayasofya Koca Mustafapaşa Mercan Mesihpaşa Mevlanakapı Mimar Hayrettin Mimar Kemalettin Molla Fenari Molla Gürani Molla Hüsrev Muhsine Hatun Nişanca Rüstempaşa Saraçishak Sarıdemir Seyyid Ömer Silivrikapı Sultan Ahmet Sururi Süleymaniye Sümbül Efendi Şehremini Şehsuvar Bey Tahtakale Taya Hatun Topkapı Yavuz Sinan Yavuz Sultan Selim Yedikule Zeyrek
Semtler	Ahırkapı Altımermer Ayakapı Bahçekapı Belgradkapı Büyüklanga Cağaloğlu Çapa Çarşıkapı Çatladıkapı Çarşamba Çemberlitaş Çukurbostan Draman Edirnekapı Eğrikapı Eminönü Fener Fındıkzade Gedikpaşa Haseki Horhor İmrahor Kadırga Kıztaşı Küçükmustafapaşa Küçükpazar Kumkapı Küçüklanga Laleli Mahmutpaşa Narlıkapı Nuruosmaniye Pazartekke Samatya Saraçhane Sarayburnu Sirkeci Sofular Sulukule Şehzadebaşı Taşkasap Unkapanı Vefa Vezneciler Yenikapı Yusufpaşa
Meydanlar	Aksaray Beyazıt Eminönü Kadırga Saraçhane Sultanahmet Topkapı Yenikapı
Bazı cadde ve sokaklar	Atatürk Bulvarı Direklerarası Fevzi Paşa Caddesi Horhor Caddesi Kennedy Caddesi Klodfarer Caddesi Macar Kardeşler Caddesi Mahmutpaşa Yokuşu Millet Caddesi Ordu Caddesi Soğukçeşme Sokağı Vatan Caddesi

g t d İstanbul'un ilçeleri
Avrupa Yakası	Arnavutköy Avcılar Bağcılar Bahçelievler Bakırköy Başakşehir Bayrampaşa Beşiktaş Beylikdüzü Beyoğlu Büyükçekmece Çatalca Esenler Esenyurt Eyüpsultan Fatih Gaziosmanpaşa Güngören Kâğıthane Küçükçekmece Sarıyer Silivri Sultangazi Şişli Zeytinburnu
Anadolu Yakası	Adalar Ataşehir Beykoz Çekmeköy Kadıköy Kartal Maltepe Pendik Sancaktepe Sultanbeyli Şile Tuzla Ümraniye Üsküdar

Fatih nedir?, Fatih anlamı nedir?, Fatih ne demektir?