Kazakistan'da enerji

Kazakistan'da enerji Kazakistan'da enerjiyi ve elektrik üretimi, tüketimi ve ithalatını açıklar. Kazakistan enerji politikası enerji ile ilgili Kazakistan siyasetini anlatır.

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan net bir enerji ihracatçısıdır. Kazakistan petrol, gaz, kömür ve uranyum rezervlerine sahiptir. Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) önde gelen enerji üreticisidir. Büyük bir petrol, gaz ve kömür üreticisi yanı sıra dünyanın en büyük uranyum cevheri üreticisi ve ihracatçısıdır.^[1]

Kazakistan'da enerji^[2]
	Kişi başına	Birincil enerji	Üretim	İhracat	Elektrik	CO₂-salınımı
	Milyon	TWh	TWh	TWh	TWh	Mt
2004	15.0	638	1,379	742	54.4	162.2
2007	15.5	773	1,582	811	68.9	190.5
2008	15.7	825	1,723	899	73.5	201.6
2009	15.9	766	1,696	931	71.6	189.5
2012	16.6	908	1,863	972	81.0	234.2
2012R	16.79	871	1,915	1,023	85.4	225.8
2013	17.04	948	1,966	994	83.4	244.9
Change 2004-09	6.0 %	20.1 %	22.9 %	25.6 %	31.7 %	16.9 %
Mtoe = 11.63 TWh, Birincil enerji, enerji kayıplarını içerir. 2012R = CO2 hesaplama kriterleri değişti, sayılar güncellendi.

UEA'ya göre Kazakistan'da birincil enerji arzı 2004'ten 2008'e %29 ve enerji ihracatı %21 artmıştır.

Kaynaklarına göre enerji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak için yeni yollar aramaya başlamıştır.^[3] 2015 yılı Ocak ayı sonunda 2013-2020 dönemi için yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi üzerine bir eylem planı kabul edilmiştir.^[3]

20 Temmuz 2015 günü, Kazakistan Yatırım ve Kalkınma Bakanı, ülkenin enerji tasarrufu programlarının finansmanı için özel bir fon kurulacağını duyurmuştur.^[3]

Neft[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan, petrol rezervlerinin 30 milyar varil olacağını tahmin etmektedir. Karaçağanak, Aktöbe, Mangistav ve Uzen, ülkenin batı kesiminde yer almaktadır. Bütün bunlar 2011 yılında günde 565.000 varil ham petrol ile en büyük petrol üretilen alan olarak yer almaktadır. Ana rezerv alanlarından Tengiz en büyük beş kara petrol alanlarındandır. Bu akım kanıtlanmış rezervlerinin yarısını oluşturur. Hazar Denizi'nde Kaşagan ve Kurmangazı offshore alanlarının en az 14 milyon varil olduğu tahmin edilmektedir. 9-11 milyar varil ile Kaşagan, Orta Doğu'nun dışında büyük bir petrol alanıdır. 2016 yılında günde 1,5 milyon varil üretime ulaşacağı tahmin edilmektedir. Kazakistan 2013 yılında günde 1,64 milyon varil bir tahmini toplam ile üretimde önemli bir neft üreticisidir. Ülke yurt içindeki arzda yüzde 13 civarında petrol tüketir ve geri kalanını büyük petrol piyasalarına ihraç etmektedir. Bugünkü seviyelerin üzerine çıkma durumu olarak sıvı üretim genişleyerek devam etmektedir. Hem ülkenin Tengiz, Karaçağanak ve Kaşagan alanlarını geliştirmekte hem de ihracat verimine eklemektedir.^[4]

KazMunayGaz (KMG), bir ulusal petrol ve doğalgaz şirketidir ve petrol ve gaz sektöründe devletin çıkarlarını temsil etmek için 2002 yılında kurulmuştur. Neft üretimini geliştirme 2000'lerin başında öncelikle Hollanda ve ABD'den gelen büyük ölçüde önemli yabancı yatırım nedeniyle mümkün hale gelmiştir. 2010 yılında, Kazak hükûmeti KMG'nin ticari sektöre şirketin yüksek düzeyde katılımını sağlamak için ve sektörünü düzenlemek üzere önemli bir sorumluluk aldı. Hükûmet, tüm yeni projeleri ve ortak girişimler için KMG'de çoğunluk hissesini elinde tutmaktadır. KMG şimdi Kazakistan'ın kanıtlanan toplam petrol ve gaz rezervlerinin yüzde 20'sini kontrol etmektedir ve gazın yüzde 14'ünü ve toplam petrol ve gaz kondensatı üretiminin yüzde 27'sini elinde tutmaktadır.^[5]

Kazakistan'ın, Atırav, Çimkent ve Pavlodar kentlerinde üç büyük rafineri bulunmaktadır. Onların bileşik ham rafinaj kapasitesi üçü arasında eşit bölünmüş, kabaca günde yaklaşık 350,000 varil olmaktadır. Eskimiş altyapıya bağlı olarak çoğunlukla kendi kapasitesi sadece yüzde 60 oranında işlemektedir. Hükûmet 2016 yılı civarında tamamlanacak bu birimlerin modernizasyonu için önemli yatırımlar yapmıştır.^[4]

Doğal gaz[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan'ın kanıtlanmış doğal gaz rezervi 85 trilyon kübik feet olmaktadır (2013). Doğal gaz rezervlerinin büyük çoğunluğu Kazakistan'ın batısında bulunan dört alanda yoğunlaşmıştır; Karaçağanak (yüzde 46), Tengiz (yüzde 12), Imashevskoye(yüzde 7) ve Kaşagan (yüzde 12).^[3] 2000-2012 yılları arasında doğal gaz üretimi 2012 yılında 40,1 milyar metreküp ile dört kat artmıştır. Ancak, bu gazın sadece yüzde 53'ü ticari amaçlar için kullanılabilmekteydi; geriye kalanı üretimi artırmak için petrol alanlarına yeniden enjekte edildi.^[6]

Kazakistan gaz üretimi 10,5 milyar metreküp (2012) ile iç talebi karşılamak için yeterlidir. Ancak, talep merkezleri (güney, doğu, kuzey) ile tüm üretim merkezleri (batı) bağlanamadığı için sınırlı iç gaz boru hattı şebekesine bağlı ülke, güneyindeki talebi karşılamak için Özbekistan'dan ve kuzey ve doğudaki talebi karşılamak için Rusya'dan gaz ithal etmektedir. Çin'e bağlanan boru hattı 2012 yılında, Orta Asya üzerinden, 8.8 milyar metreküp gaz ihraç etti. 2012 yılında, Kazakistan transit gazının miktarı 96.5 milyar metreküp oldu.^[3]

Kömür[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan, Orta Asya'nın en büyük kazanılabilir kömür rezervleri üzerinde bulunmaktadır. 33,6 milyon ton rezervi ile küresel toplam rezervlerin yüzde 3,8'ini temsil etmektedir (2013). 2013 yılında, ülke 58.4 milyon ton kömür çıkarmıştır.^[7] Kömür üretimi Sovyetler Birliği döneminde yüzde 70 seviyesindeydi. Kazakistan'da en büyük kömür üretim bölgesi olan kuzeydoğudaki Ekibastuz'da, 4,5 milyar ton açık ocak kömür madeni faaliyetiyle Bogatır Kömür (Bogatyr Coal) önde gelen işletme oldu. 2012 yılında Bogatır Kömür 46 milyon ton kömür üretmiştir.^[8]

Kömürün yüzde 75'i, çoğunluğu özellikle iç tüketimde elektrik üretimi için kullanılır. Kazakistan petrolünün büyük ithalatçıları arasında komşu güney Rusya ve Ukrayna yer almaktadır.

Kazakistan'da kömür (Mt)^[9]
	Üretim	İthalat
2005	79	15
2008	108	27
2009	101	22
2011	117	34

Kazakistan'ın kömür madenlerinde önemli bir güvenlik endişesi patlama kontrolüdür.^[10]

96 milyon ton taşkömürü ve 5 milyon ton linyit kömürü ile: 2009 yılında Kazakistan 8. en büyük kömür üreticisi olmuştur. Taşkömürünün 22 Mt'si (2009) 2009 yılında ihraç edilmiştir. Aynı zamanda 2009 yılında Kazakistan, dünyada 8. en büyük kömür ihracatçısı da olmuştur. 2009 yılında en büyük taşkömürü ihracatçıları: Avustralya 262, Endonezya 230, Rusya 93, Kolombiya 69, Güney Afrika 67, Amerika Birleşik Devletleri 33, Vietnam 25, Kazakistan 22, Kanada 20 ve Çek Cumhuriyeti 4 (Mt) idi.^[11] Kazakistan'ın kömür ile karşılaştırıldığında düşük enerji değeri 0.444 TEP/ton vardır, mesela Avustralya 0,689 TEP/ton, riayet ile büyük kömür üreticisidir.^[12]

Elektrik[değiştir | kaynağı değiştir]

2013 yılında, ülke 93.76 milyar KWh ile kömürden 70 milyar kWh (% 81), hidroelektrikten 8 kWh, gazdan 8 milyar kWh enerji üretmiştir. Ülkenin 19.6 GW kurulu toplam üretimi İrtiş Nehri üzerinde bulunan 5 hidroelektrik santral de dâhil olmak üzere 71 enerji santraliyle yapılmaktadır. Üretilen elektriğin yüzde 75'i sanayi tarafından, yüzde 11'i haneler tarafından ve yüzde 2'si de taşıma araçları tarafından tüketilmektedir.^[13]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan enerji politikası

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.
^ UEA Kilit Dünya Enerji İstatistikleri 2015 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2014 (Kasım 2015 yılında olduğu gibi 2012R 5 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. + Mart 2014'te olduğu gibi 2012 önceki yıllarda istatistiksel hesaplama kriterleri ile karşılaştırılabilir, 2013 2 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2012 9 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2011 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2009 7 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2006 12 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UEA, Ekim, ham petrol s.11, kömür s.13 doğal gaz s.15
^ ^a ^b ^c ^d ^e "Kazakhstan to establish fund to finance energy-saving programs". Azernews.az. 8 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.
^ ^a ^b "ABD Enerji Bilgi İdaresi Kazakistan 2013 Anlık Görüntüsü" (PDF). 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.
^ "E&Y Kazakistan Petrol ve Gaz 2014 Vergi Rehberi" (PDF). 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.
^ Kazakistan 2012 petrol ve gaz üretim rakamlarını açıkladı 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
^ "2014 Haziran BP Dünya Enerji İstatistiksel İncelemesi" (PDF). 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.
^ "Bogatır Kömür (Bogatyr Coal) verileri". 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.
^ UEA Anahtar enerji istatistikleri 2012, 2010, 2009 ve 2006, sayfa 15
^ Doğu ve Güneyden kömür 27 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Enerji şirketi kömür alımlarında sorumluluk, FinnWatch 23 Aralık 2010
^ UEA anahtar dünya enerji istatistikleri 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Dünya enerji anahtar istatistikleri 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UEA, sayfa:59
^ "Kazakistan'da Uranyum ve Nükleer Enerji, World-nuclear.org". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[IEA2015-2] UEA Kilit Dünya Enerji İstatistikleri 2015 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2014 (Kasım 2015 yılında olduğu gibi 2012R 5 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. + Mart 2014'te olduğu gibi 2012 önceki yıllarda istatistiksel hesaplama kriterleri ile karşılaştırılabilir, 2013 2 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2012 9 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2011 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2009 7 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2006 12 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UEA, Ekim, ham petrol s.11, kömür s.13 doğal gaz s.15

[aze1-3] "Kazakhstan to establish fund to finance energy-saving programs". Azernews.az. 8 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[eia-4] "ABD Enerji Bilgi İdaresi Kazakistan 2013 Anlık Görüntüsü" (PDF). 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[5] "E&Y Kazakistan Petrol ve Gaz 2014 Vergi Rehberi" (PDF). 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[6] Kazakistan 2012 petrol ve gaz üretim rakamlarını açıkladı 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

[7] "2014 Haziran BP Dünya Enerji İstatistiksel İncelemesi" (PDF). 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[8] "Bogatır Kömür (Bogatyr Coal) verileri". 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[9] UEA Anahtar enerji istatistikleri 2012, 2010, 2009 ve 2006, sayfa 15

[10] Doğu ve Güneyden kömür 27 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Enerji şirketi kömür alımlarında sorumluluk, FinnWatch 23 Aralık 2010

[iea-11] UEA anahtar dünya enerji istatistikleri 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[12] Dünya enerji anahtar istatistikleri 2010 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UEA, sayfa:59

[13] "Kazakistan'da Uranyum ve Nükleer Enerji, World-nuclear.org". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Kazakistan'da enerji nedir?, Kazakistan'da enerji anlamı nedir?, Kazakistan'da enerji ne demektir?