Kazakistan'da tarım, Kazakistan ekonomisinin küçük ölçekli bir sektörüdür. Tarımın GSYİH'ya katkısı %10'un altında; %6,7 olarak kaydedilmiştir ve emeğin yalnızca %20'sini kapsamaktadır. Diğer taraftan Kazakistan topraklarının %70'inden fazlasında tarım ve hayvancılıkla uğraşılmaktadır. Kuzey Amerika ile karşılaştırıldığında, toprağın nispeten küçük bir yüzdesi tarım için kullanılır. Tarım arazilerinin %70'i kalıcı meralardır.

Kazakistan'ın en büyük mahsulü ihraç ettiği buğdaydır. Dünyanın en büyük altıncı buğday üreticisi konumundadır.^[1] Diğer mahsuller arasında arpa, pamuk, şeker pancarı, ayçiçeği, keten ve pirinç bulunur. Kazakistan'daki tarım arazileri Sovyet döneminde Bakir Topraklar Seferi sırasında besin maddelerini tüketti. Bu durum bugün dahi üretimi etkilemeye devam etmektedir. Almatı'nın doğusundaki dağlarda Kazak şarabı üretilir.

2011 yılında ülke, 2009 yılında kaydedilen 21 milyon tonluk önceki rekoru aşarak 26,9 milyon tonluk rekor tahıl hasadı elde etti. 2012 yılı için Kazak Tarım Bakanlığı, kuru hava nedeniyle mahsul tahminini 14 milyon tona düşürdü.^[2][3]

Kazakistan'da yetiştirilen hayvanlar arasında sığırlar, tavuklar, koyunlar, domuzlar, atlar ve keçiler (azalan sayı sırasına göre) bulunmaktadır. Ton cinsinden et üretimi en yüksek inek, domuz eti, koyun eti, tavuk ve "diğer etlerde" gerçekleşti. Yün, inek sütü ve yumurta ülkenin diğer önemli hayvansal ürünleridir.

Kazakistan, yaklaşık 90.000 ile dünyadaki en fzla kurt nüfusuna sahip ülkedir.

Mart 2015'te Kazakistan Tarım Bakanı, Kazakistan'ın son 5 yılda tarımsal üretimini neredeyse ikiye katladığını söyledi.^[4] Tarımsal ihracatın da bu periyotta 1,6 kat artarak 3 milyar dolara ulaştığını kaydetti.^[4]

23 Temmuz 2015 tarihinde Kazakistan Tarım Bakan Yardımcısı, "Tarımsal İşbirliğine Dair" yasa çerçevesinde tarım kooperatifleri için özel bir vergi rejimi getirileceğini söyledi.^[5] Bu girişimin Kazakistan tarım sektörünün gelişimine katkı sağlaması beklenmektedir.

1995'ten 2015'e kadar Kazakistan'ın tarımsal üretim hacmi %41 arttı. Tarım Bakanlığı, 2015 yılında tarımsal ihracatın 379 milyon dolar değerinde olduğunu bildirdi.^[6] Kazak tarımına yapılan yatırım, bir önceki yılki 148 milyar tengeye (445,92 milyon ABD Doları) kıyasla 2016'da %50 artarak 228 milyar tengeye (686,96 milyon ABD Doları) ulaştı.^[7]

Üretim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan'da 2018'de üretilen tarımsal ürünler:^[8]

• 13,9 milyon ton buğday (dünyanın en büyük 14. üreticisi);
• 3,9 milyon ton arpa (dünyanın en büyük 11. üreticisi);
• 3,8 milyon ton patates (dünyanın en büyük 20. üreticisi);
• 1,2 milyon ton karpuz (dünyanın en büyük 12. üreticisi);
• 933 bin ton keten (dünyanın en büyük üreticisi);
• 893 bin ton kavun (dünyanın en büyük 5. üreticisi);
• 862 bin ton mısır ;
• 847 bin ton ayçekirdeği (dünyanın 13. büyük üreticisi);
• 813 bin ton soğan ;
• 765 bin ton domates ;
• 566 bin ton havuç ;
• 546 bin ton lahana ;
• 504 bin tonu ; Şeker ve etanol üretiminde kullanılan şeker pancarı
• 482 bin ton pirinç ;

Devlet programları[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım ticareti - 2020[değiştir | kaynağı değiştir]

Şubat 2013'te Kazakistan Hükümeti, Başbakan Serik Akhmetov'un başkanlık ettiği bir oturumda 2013-2020 “Tarım İşletmeciliği – 2020” için yeni bir tarımsal-endüstriyel kompleks geliştirme programını onayladı.^[9] Tarım İşletmeciliği-2020 Programı dört boyut geliştirmeyi amaçlamaktadır: finansal iyileşme, tarımsal sanayi sektörü kuruluşları için ürün, iş ve hizmetlerin karşılanabilirliğinin arttırılması, tarımsal üreticilerin desteklenmesi için devlet sisteminin geliştirilmesi, tarım-sanayi kompleksi için devlet yönetim sisteminin etkinliğinin iyileştirilmesi.^[9]

Tarım İşletmeciliği - 2020 Programına uygun olarak, Kazakistan Hükümeti Nisan 2014'te tarım şirketlerini sağlığına kavuşturma çabalarını sübvanse etme kurallarını içeren bir teşvik paketini onayladı.^[10] 2014 yılının ilk yarısında bu amaçla ikinci kademe bankalara 140 milyar tenge (770 milyon $) kaynak sağlanması planlandı.^[10] Uzmanlar, sermaye sübvansiyonlarının tek başına Kazakistan'ın tarımsal kalkınma sorunlarına bir çözüm sağlayabileceğinden şüphe duyuyorlar. Bunun yerine, kırsal eğitim sisteminde iyileştirmeler ve siyasi gücün yerel karar alıcılara devredilmesi gibi daha kapsayıcı kurumsal reformlar tavsiye edilmektedir.

Kooperatiflerin finansmanı[değiştir | kaynağı değiştir]

2016 yılında Kazakistan Tarım Bakanlığı, çiftliklerin ekipman satın almasına, ürünleri depolamasına ve taşımasına, veterinerlik hizmetleri sağlamasına, yem ve zirai kimyasal ürünlerin tedarikini organize etmesine ve kredi vermesine yardımcı olan kooperatiflere finansman sağlamayı amaçlayan bir program başlattı.^[11] Bu program, 157 kooperatifin 15.000 çiftliğe yardım sağlamasına olanak verdi. Kooperatifler 100'den fazla süt toplama merkezi ve 7.000 yem üssü oluşturdu.^[11]

Tahıl üretimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan en büyük 10 buğday üreticisi arasında yer almaktadır. Ana tahıl ürünü genellikle kalite ve protein açısından yüksek olan öğütmelik buğdaydır. Kazakistan'ın tahılını ihraç etme yönünde artan bir eğilim vardır.^[12] 2011'de ülke rekor mahsul elde etti.^[12] FAS/Astana, Kazakistan'ın 2013 yılındaki 13,9 milyon ton olan buğday üretiminin 2014 yılında 14,5 milyon ton olacağını tahmin etti.^[13]

Temmuz 2015'te Ulusal Ekonomi Bakanı Yerbolat Dossayev, Kırgızistan'ın Avrasya Ekonomik Birliği'ne katılmasının ardından Kazakistan'ın Kırgızistan'a tahıl ve un ihracatını 2020 yılına kadar %50-60 oranında artıracağını duyurdu.^[14] Bakanlığa göre, Temmuz 2015 itibarıyla iki ülke arasındaki ticaret cirosu 1 milyar ABD dolarının üzerindeydi.^[14]

Kazakistan'ın tahıl ve un ihracatı 2020 sezonunun ilk dört ayında %4,5'lik bir büyüme kaydetti.^[15] Ülke, ağırlıklı olarak Orta Asya ve Afganistan'a 2,734 milyon ton ihracat yaptı. Buğday ve buğday unu ihracatı sırasıyla 1,934 milyon ton ve 700.000 ton olarak gerçekleşti.^[15]

Uzun vadeli üretim eğilimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

2013 yılında Kazakistan Tarım Bakanlığı “tahıl piyasasının istikrara kavuşturulması” için bir Ana Plan yayınladı.^[13] Bu plan, Tarım İşletmeciliği – 2020 programını desteklemekte ve Bakanlık, 2013-2020 yılları arasında tahıl üretimi, tüketimi ve ihracatı için hedefler ve tahminler belirlemektedir.^[13] Bu tahminlerde gösterilen birkaç temel eğilim söyledir:

• Bakanlık, tüm tahıllar için ekilen alanın bu dönemde nispeten sabit kalacağını ve sadece biraz düşeceğini tahmin ediyor.
• 2012'de 13,5 milyon hektar olan buğday alanının 2 milyon hektar (%14) düşerek 2020'de 11,5 milyon hektara düşeceği tahmin ediliyor.
• Bu azalan alanın çoğunun, 2020'de 2,8 milyon hektardan 4,3 milyon hektara 1,5 milyon hektar (%53) artması öngörülen "yem mahsulleri" ile değiştirilmesi beklenmektedir.^[13]

Yatırımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

2014 yılında Kazakistan'ın tarım sektöründeki yatırımların hacmi 166 milyar KZT'yi aşarak 2013'e göre yüzde 17 arttı.^[16] Kazakistan'ın tarım sektöründe faaliyet gösteren büyük ve orta ölçekli şirketlerin toplam kârlılık endeksi yüzde 17,7 iken bu endeks 2013'ün aynı döneminde yüzde 4,5 oldu^[16]

2015 yılında tarıma yapılan yatırımlar 3,4 kat artarak 167 milyar tenge oldu.^[17]

2019'da Kazakistan tarımına 2018'e göre %41 artışla 1,1 milyar dolar ayrıldı.^[18] 2019 yılında Kazakistan'da yaklaşık 271 milyon dolar değerinde 85'e yakın tarımsal yatırım projesi devreye alındı^[18]

Ortaklıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Mayıs 2015 tarihinde, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Genel Direktörü José Graziano da Silva ve Kazakistan Tarım Bakanı Assylzhan Mamytbekov, ülkede bir FAO Ortaklık ve İrtibat Bürosu kuran bir anlaşma imzaladı.^[19] FAO'nun Kazakistan ile yeni ortaklığı, ulusal kalkınma hedeflerini ve önceliklerini desteklemek ve bölgedeki diğer ülkelere yardımcı olmak için kurumları bir araya getirdi.^[19]

2020 yılında Dünya Bankası İcra Kurulu, Sürdürülebilir Hayvancılık Geliştirme Programı kapsamında çiftçiliği geliştirmek için Kazakistan'a 500 milyon dolarlık krediyi onayladı. Program, ülkede sürdürülebilir, kapsayıcı ve rekabetçi sığır eti üretimini teşvik eder.^[20]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Orta Asya'da Tarım
• Kazakistan
• Tarım

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kazakistan'da Tarım 10 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kazakistan'da Hayvancılık 7 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Karadeniz Bölgesinde Tarım

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]